İran'da bir dönem kapanıyor

Siyasi kariyeri 2005'te Rafsancani'ye karşı kazandığı seçim zaferiyle hızlı bir yükseliş gösteren Ahmedinejad, 2009 yılında ülkeye devrimden bu yana en sıkıntılı anları yaşatan seçim kriziyle birlikte geldiği ikinci döneminde siyasi tartışmalar ve ülkenin etkin otoriteleriyle yaşadığı krizlerle siyasi kariyerini noktalıyor.

Halefi Hasan Ruhani'ye 4 Ağustos'ta görevi teslim ettikten sonra kasımda ifade vermeye gideceği tahmin edilen Ahmedinejad'ı nasıl bir cumhurbaşkanlığı sonrası dönem beklediği ise merak konusu.

İran'da cumhurbaşkanlığının son yıllarında dini lider Hamaney'le arasının bozulmasıyla siyasi kariyeri düşüşe geçen Ahmedinejad, meclis, yargı ve yasama organlarıyla da arayı bozarak, otoriteler tarafından "istenmeyen adam" ilan edildi.

Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde desteklediği isim Rahim Meşai'nin adaylığının reddilmesinin ardından, yerel seçimlerde de büyük bir hayal kırıklığı yaşayan Ahmedinejad'a son darbe Tahran Mahkemesi'nden geldi. Hakkındaki anayasayı ihlal suçlamalarıyla ilgili ifadeye çağırılan Ahmedinejad'ı görevinin bitiminin ardından "zor" günlerin beklediği ifade ediliyor.

Cumhurbaşkanı seçilmeden hemen önce bir dönem Tahran belediye başkanlığı yapan Ahmedinejad, 2005 seçimlerinde ikinci turda, reformcuların adayı Rafsancani'ye karşı zafer kazanarak seçilmiş ve Muhammed Hatemi'den boşalan koltuğu devralmıştı.

Nalbant babanın cumhurbaşkanı oğlu

Ülkede "popülist muhafazakar" olduğu söylenen Ahmedinejad, İran'ın kuzeyinde bir köyden, nalbant bir babanın oğlu olarak cumhurbaşkanlığına yükseldi. Sade yaşantısı, abartısız giyim tarzı ve "popülist" söylemleriyle, İran'ın fakir, kırsal kesiminin sempatisini kazandı. Seçim kampanyasını "Yapılabilir ve yapabiliriz" sloganı üzerine kuran Ahmedinejad, "İran'ın petrol gelirlerini fakir halka dağıtmayı" vaadetse de bunu gerçekleştiremedi.

Ahmedinejad, cumhurbaşkanlığının ilk aylarından itibaren, Batı ve ABD'ye karşı sert bir söylem geliştirdi. Cumhurbaşkanı seçilir seçilmez, İsrail'i bir "tümör" olarak nitelendiren Ahmedinejad, bu ülkenin "haritadan silinmesi gerektiğini" söyledi.

Tahran'ın nükleer müzakereler konusundaki dilini ciddi şekilde sertleştiren Ahmedinejad'ın ilk cumhurbaşkanlığı döneminde İran'a uygulanan yaptırımlar artarken, nükleer müzakere konusu da çıkmaza girdi. İran'ın kullandığı dil sertleştikçe, ekonomi kötüye gitti, işsizlik oranı da "aşırı" derecede arttı.

Rejim, tüm itirazlara rağmen Ahmedinejad'ın arkasında durdu

İran devriminden bu yana en ciddi sokak olaylarının yaşandığı 2009 seçimlerinden reformcu kesimin tüm itiraz ve "şaibe" iddialarına rağmen Ahmedinejad, ikinci turda oyların yüzde 64'ünü alarak çıktı.

Günlerce süren protestolar, Devrim Muhafızları tarafından sert bir şekilde bastırılırken, İran'da rejimin bütün organları Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığına getirilmesi ve sokak olaylarının yatıştırılmasında yer aldı.

Ahmedinejad, ikinci döneminde, toplumun en yoksul kesimini rahatlatmak için "Hedefli Para Yardımı Sistemi" planını gerçekleştirme kararı aldı. "Acele alınmış" ve "iyi düşünülmemiş" olduğu söylenen bu ekonomik hamleyle, piyasadaki nakit dolaşımının artması sonucu enflasyon tavan yaptı.

Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığı süresinin son yılında resmi enflasyon oranı yüzde 30'dan fazlayı bulurken, İran parası sadece iki yılda, üçte iki oranında değer kaybetti.

Ahmedinejad'ın dini liderle arası bozuldu

Cumhurbaşkanlığının ilk döneminde, dini lider Ali Hamaney ile iyi ilişkilere sahip olan Ahmedinejad'ın ikinci döneminde ilişkiler sarsıldı. Hamaney'in, Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atadığı, dünürü Esfandiyar Rahim Meşai'nin bu pozisyonda kalmasına izin vermemesi, dini liderle cumhurbaşkanının arasındaki gerilimi görünür kıldı.

İran'da "sapık cereyan" olarak adlandırılan ve İran'ın İslami kimliği yerine İranlık fikrini merkeze alan bir akımın başını çektiği ifade edilen Meşai'nin cumhurbaşkanı yardımcısı olamaması üzerine Ahmedinejad, onu özel kalem müdürü ve baş danışmanı yaptı. Dünürünü, "kırmızı çizgi" olarak gördüğü söylenen Ahmedinejad'ın, ona olan bağlılığı, Meşai'ye ve temsil ettiği değerlere karşı olan dini otorite ve kurumlarla arasının geri dönülmez şekilde bozulmasına neden oldu.

Yer yer meclis ve yargıyla bozuşan Ahmedinejad, 2011'de İstihbarat Bakanı Haydar Muslehi'yi görevden almak istediyse de yine Hamaney engelini aşamadı.

Ahmedinejad ve Hamaney arasında bir diğer ayrışma ise eski Tahran Savcısı Said Murtazavi üzerinden yaşandı. Ahmedinecad, 2009'daki gösterilerde tutuklanan 3 kişinin işkenceyle öldürülmesi iddiası nedeniyle açığa alınan Murtazavi'yi önce Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi, ardından Sosyal Güvenlik Kurumu'nun başına getirdi. Meclis soruşturma komisyonu, "Murtazavi işkenceden sorumludur" dediği halde, atılan bu adım Ahmedinejad'ın yasama ve yargıyla arasını daha da açtı.

Ahmedinejad'ın dini lideri "çiğnemek pahasına", kendisine "ideolojik" olarak yakın olanları tutmaya çalışması ve "başına buyruk" olduğu söylenen çıkışlarıyla, cumhurbaşkanlığının son yıllarında, İran'da rejimi tesis eden kurumları karşısına aldı. Ahmedinejad, hem meclis hem yargı hem de bir dönem "akıl hocası" olan İran'ın önemli dini figürlerinden biri olan Ayetullah Misbah Yezdi'yle de arasını bozdu.

Ahmedinejad'ın "Truva atı" Meşai miydi?

İran anayasasına göre, iki dönem cumhurbaşkanlığı yapan Ahmedinejad, son seçimlerde aday olamayacağı için desteklediği müttefiki Rahim Meşai üzeriden seçimlere girmek istedi. Ahmedinejad'ın bu hamlesi seçime katılacak adayları onaylayan Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin Meşai'nin adaylığını reddetmesiyle engellendi.

Meşai'nin adaylık başvuru sürecinde Ahmedinejad'ın "görevini aksatacak şekilde" Meşai'ye destek verdiği iddia edilirken, adaylık başvurusu için İçişleri Bakanlığı'na Meşai'yle birlikte giden cumhurbaşkanı, seçim yasalarına aykırı davranmakla suçlandı.

Son cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmaya hak kazanan, neredeyse tüm adayların seçim kampanyalarını, Ahmedinejad döneminde bozulan ekonomiyi düzeltme vaadi üzerinden yapmaları dikkat çekerken, adayların Ahmedinejad'ın aksine hem içeride hem de dışarıda diyalogdan yana bir dil sergilediği kayda geçti.

Öte yandan, Ahmedinejad'ın, başkent Tahran'da yerel seçimler için desteklediği eski bakanlarından Abdurrıza Şeyh-ul İslam, kız kardeşi Pervin Ahmedinejad gibi isimlerin yeraldığı "Yaşasın Bahar" listesinden hiç kazanan çıkmadı.

Cumhurbaşkanına ifadeye çağrılma şoku

Ahmedinejad, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin hemen ardından, daha görev süresi devam ederken Tahran Mahkemesi tarafından ifadeye çağrıldı.

Anayasaya aykırı davranmakla itham edilen Ahmedinejad'a, Gençlik ve Spor Bakanı'nın cumhurbaşkanı tarafından belirlenen sürede meclise bildirilmemesi, metro bütçesinin meclisin onayından geçmesine rağmen ödenmemesi ve petrol şirketi tüzüğünün meclise sunulmaması suçları isnat ediliyor.

(AA)

İran'da bir dönem kapanıyor

İran'da iki dönemdir cumhurbaşkanlığı yapan Ahmedinejad, bu pazardan itibaren koltuğunu yeni Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye devretmeye hazırlanıyor...