Kozadan kumaşa ipeğin hikayesi

Dünyanın en değerli kumaşlarının başında ipek kumaşlar geliyor. Ancak ipek üretimi çok ilginç süreçleri ve trajedileri barındırıyor bünyesinde. Bir tırtılın kendini hapsettiği kozada başlayan hikaye, yumuşak ve hassas kumaşlara kadar uzuyor.

Tırtıl yumurtaları kutu halinde üreticilere veriliyor. Bir kutuda yaklaşık 20 bin yumurta bulunuyor. Bu böceklerin beslenmesi için orta boyutta 4 tane dut ağacı gerekiyor. Böcekler, üreticiler tarafından 25-30 metrekarelik alanda dut yaprağı ile besleniyor. Hazırlanan dut yaprakları tırtıllara veriliyor. Oda 20-25 derece sıcaklıkta sabit tutuluyor. 4 uyku dönemi geçiren tırtıl, 5 yaş almış oluyor. Tırtılın ağırlığının yüzde 70'ini ipek maddesi oluşturuyor.

Büyümesini tamamlayan tırtıl, bu kez kendisini içine hapsedeceği koza örmeye başlıyor. Bir tırtıl, kozayı örmek için yaklaşık 130 bin kez 8 biçiminde baş hareketleri yaparken ağzından ipek sıvısını salgılıyor. Bu şekilde kozanın örülmesi 4-5 gün sürüyor.

Tırtılın içinde bulunduğu kozalar kısa sürede üreticiler tarafından toplanıyor ve içindeki böcek etkisiz hale getiriliyor. Aksi halde tırtıl kozasını delip kelebek olarak dışarı çıkıyor. Genelde yeniden yumurta elde etmek istendiğinde buna müsaade ediliyor. Kozadan kelebek olarak çıkan tırtıl, yumurtluyor ve 3 gün içinde ölüyor. Bu yumurtalar bir sonraki üretim için saklanıyor.

Ancak ipeğe dönüştürülecek kozalar için çok farklı işlemler uygulanıyor. İçindeki tırtıl, kaynatılarak ya da buharla öldürülen kozalar, mancınık makinesinde sıcak su içine bırakılarak yumuşatılıyor. Ardından kozaların iplik uçları bulunarak çile halinde sarılıyor. Büküm yapılması gerektiğinde, bu iplikler isteğe göre Tavel makinesinde makaralara sarılıyor ve büküme hazırlanıyor. Veya çile halinde boyama da yapılabiliyor.

Ardından çözgü aşamasına geçiliyor. 'Devere' adı verilen dokuma tezgahına kumaşta bulunması gereken çözgü ipliği sayısı kadar çözgü ipliği hazırlanıyor. Atkı olarak atmak için masura sarılıyor. Dokuma tezgahında çözgü ipliklerinin oluşturduğu ağızlığa mekik ile atkı atılarak kumaş dokunuyor. İpekli kumaş dokumak, ipliğin hassasiyetinden dolayı özen gerektiriyor. Dokunan ham kumaşlar yıkanıyor, apreleniyor ve ambalajlanıyor. Ardından eşi benzeri bulunmayan giysilere dönüştürülüyor.

Bursa'nın İnegöl ilçesine bağlı İhsaniye köyünde koza üretimi yapan Hasan Doğdu, koza üretimin 35 günlük zahmetli bir uğraş olduğunu belirtiyor.

İpek üreticisi Kasım Uzunöz ise ipek ipliğini çile haline getirdiklerini anlatıyor.

İpek kumaş üreticisi Osman Kaçar, ipek kumaşçılığının babadan kalma bir meslek olduğunu kaydederek, "Oğlumu yetiştirmeye çalışıyorum. Geçimimi sağlamıyor. Hobi olarak yapıyorum." diyor. Kaçar, "Benim için bir sevda." ifadesini kullanıyor.