20 yıl sonra yine aynı yerde

Eskiden köylerde yaşayan insanların en büyük hayali şehirlere göç edip yeni bir hayat kurmaktı. 90’larda köyden şehirlere göç eden insanlar için ise göç hayali bu günlerde tam tersine işliyor. Yeni barış süreci, çekilme derken 90’lı yıllarda güvenlik nedeniyle köylerini terk eden insanlar ‘bahar’la köylerine geri dönme telaşına girdi. İçişleri Bakanlığı verilerine göre 90’lı yıllardan bu yana başta Güneydoğu olmak üzere 14 ilde toplam 386 bin kişi köylerini terk etti. Göç-Der’e göre ise bu rakam 4 milyonu buluyor. Biz de Radikal olarak uzun bir aradan sonra Cudi Dağı eteğindeki köylerine geri dönmek için mücadele veren insanların hikâyesini yazmak için yola düştük.

Kimlik kontrolü yok

Radikal'den İdris Emen'in haberine göre, Diyarbakır Havalimanı’na indikten sonra Şırnak’a hareket eden bir otobüse biniyorum. Yaklaşık dört saat süren yolculuk sırasında Şırnak’a giden bir esnafla barış süreci sonrasında bölgenin havası üzerine konuşurken Cizre’ye yakın Katran askeri kontrol noktasına yaklaştığımız için otobüs yavaşlıyor. Kimlik kontrolü için elimi cüzdanıma atarken barış havasından memnun yol arkadaşım gülümseyerek, “Gerek yok, artık burada kimlik kontrolü yapmıyorlar” diyor. Bu duruma şaşırıyorum. Çünkü kendimi bildim bileli Diyarbakır’dan Şırnak’a giden otobüsleri güvenlik güçleri sadece Katran’da değil, dört ayrı noktada didik didik arardı. Şırnak’a vardıktan sonra Cudi’nin eteklerine giden ‘kömür ocağı’ yolundan Üçkiraz (Nêvava) Köyü’ne hareket ediyoruz. Yaklaşık iki saat süren yolculuk sırasında Cudi Dağı’na en yakın köylerden biri olan Üçkiraz’a varıyoruz.

Tek kurşun sesi duyulmadı

Köye tam bir bahar havası hâkim. Cudi Dağı çevresini dolanarak Uludere’den Üçkiraz’a gelen köy çobanları da bu bahar havasına girmiş:
“Bu dağlarda kendimizi hiç bu kadar özgür hissetmemiştik. Eskiden Cudi’nin çevresinde yaylaya çıkmak yasaktı. Biz de bahar aylarında hayvanlarımızı otlatmak için Doğu Anadolu ’ya gidiyorduk. Şimdi ise yaklaşık iki aydır buralardayız. Geceleri dahi burada uyuyoruz. Hiçbir Allah’ın kulu bize, ‘Burada ne yapıyorsunuz?’ demiyor. Buraya geldiğimizden beri tek kurşun sesi duymadık.”

Çatışmadan kaçan memur

Biz çobanlarla sohbet ederken hayırlı bir iş için köye gelen köy ahalisi yanımıza geliyor. 20 yıl önce köylerini bırakıp Türkiye ’nin dört yanına dağılan köyün ileri gelenleri tapu kadastro çalışmaları için köyde toplanmış durumda. İçlerinde en telaşlısı ise 20 yıl aradan sonra ilk defa köyüne gelen Hasan Oktar adında emekli memur. 1993 yılında çatışmalar şiddetlendiğinde eşyalarını toplayıp Adana’nın Ceyhan ilçesine yerleşen Oktar o günleri, “Cudi’nin çevresindeki çatışmalar bir süre sonra köyümüze de sıçradı. Çatışmalardan dolayı köy sınırlarından çıkamadığımız gibi her gün evlerimize baskın yapılıyordu. Çok zor günler yaşıyorduk. Olağanüstü dönemler olduğu için elimizden bir şey de gelmiyordu. İstemeyerek de olsa köyümüzü bırakıp şehirlere göç etmek zorunda kaldık. Köy halkı başta Cizre, Silopi, Şırnak merkez olmak üzere dağıldı. Irak’a bile gidenler oldu. Şimdi 20 yıl sonra burada toplanıyorsak demek ki barış sürecinden umutluyuz. Eğer süreç böyle devam ederse biz de kalıcı olarak köylerimize geri döneceğiz” diye anlatıyor.

Altyapı ve ev sıkıntısı

1995 yılından beri köye dönüş için defalarca valiliğe başvuruda bulunduklarını ancak güvenlik nedeniyle reddedildiğini söyleyen Üçkiraz Köyü Muhtarı Yusuf Şerifoğlu ise köye dönüşün kalıcı olması için yapılması gerekenleri anlatıyor:
“Şimdiye kadar köye dönüş için önümüzdeki en büyük engel güvenlikti. Şimdi bu engel kalktı. Ancak kalıcı bir geri dönüş için altyapı eksikliklerinin bir an önce giderilmesi lazım. Köyün elektriği, yolu, suyu yok. Bu durumda köye gelsek bile çok sıkıntı yaşarız. 1993 yılında burada 80 ev vardı. Şimdi ise bir tane sağlam ev bile kalmadı. Açıkçası yeni ev yapmak için gücümüz de yok. Köye dönüş için yetkililerin yardım etmesini bekliyoruz.”

Kalıcı dönüşler yapıldı

Köye dönüşün yaşandığı tek yer Üçkiraz değil. 90’lı yıllarda köylerini terk eden binlerce aile dönüş için Şırnak Valiliği’ne başvurdu. Şırnak Fen İşleri Müdürlüğü tarafından yürütülen çalışmalar sonucu Cizre-Güçlükonak arasındaki Fınık ve Ormaniçi Köyü’nün altyapı çalışmaları yapıldı, köylere kalıcı olarak yerleşildi. Güçlükonak’a bağlı köyler Çetinkaya ile Taşkonak’ta ise altyapı çalışmaları devam ediyor. Şırnak genelinde köyleri boşaltılan birçok aileye köy zararı adı altında 10 ila 100 bin lira arasında maddi yardım yapıldı ve köye dönmek isteyen aileler için tapu kadastro işlemleri başlatıldı.

20 yıl sonra yine aynı yerde

Cudi eteklerinde köye dönüş heyecanı var. Şırnak Üçkiraz Köyü sakinleri, 1993'te terk ettikleri köylerine 20 yıl aradan sonra 'barış süreci'yle dönüyor.