TIMETURK / Haber Merkezi
13 Şubat 1925'teki isyandan yaklaşık 2 ay sonra idam edilen Şeyh Said'e, Şark İstiklal Mahkemesi üyesi Ali Saib'in, 'Seni asmayacağız' sözünü vererek imzalattığı belgenin içeriği bir belgeselle gün yüzüne çıktı.
Şubat 1925'te Patlak veren Şeyh Said isyanının ardından uzun süre sonra yakalanan Şeyh Said'e 'idam etmeyeceğiz' sözü verilerek skandal bir belge imzalatıldığı ortaya çıktı. Gazeteci Muharrem Coşkun tarafından hazırlanan 'Yoldaki Çığır Sebilürreşad' belgeselinde, tarihi bir gerçek daha gün yüzüne çıkarıldı.
İslamcılık, Sebilürreşad ve Sırat-ı Müstakim gazetesinin öyküsünün anlatıldığı belgeselde, 4 Mart 1925'te çıkarılan Takrir-i Sükun Kanunu'nyla kapatılan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad gazetesinin Sahibi Eşref Edib Fergan'ın, Şark İstiklal Mahkemesi'nde yargılandığı günler de detaylarıyla yer aldı. Belgeselde, Sebilürreşad'la birlikte muhalif İstanbul basınını susturmak için bahane arandığı ve Şeyh Said'i asmadan önce de düzmece bir metin hazırlatılarak Şeyh'e zorla imzalattırıldığı bilgisine yer verildi. Sebilürreşad'ın Sahibi Eşref Edip'in hatıralarından yola çıkılarak anlatılan olay şu ifadelerle yer alıyor:
Eşref Edip anlatıyor;
ŞEYH KANDIRILMIŞ
“Cebinde Ankara ile hususi şifresi olan (İstiklal Mahkemesi üyesi) Ali Saib, Şeyh Said’e hususi telkinde bulunmuş, bu hareketinin sebebinin gazeteciler olduğunu ileri sürmesini söylemiş. Böyle yaparsa idamdan kurtulacağını, Edirne’ye sürgün edileceğini vaat etmiş. Şeyh de ciddi surette buna inanmış.” Mahkeme üyesi Ali Saib, Şeyh Said’e, “ifadesinde, gazetelerden etkilenerek isyan ettiğini söylediği takdirde” kurtulacağı sözünü verecek, ancak bu ifadeyi Şeyhe imzalattıktan sonra da idamını gerçekleştirecektir. Dahası Şeyh Said'le Sebilürreşad'ın sahibi Eşref Edip'i yüzleştireceğini de de öne sürmüş, ancak Eşref Edip Diyarbakır'a varmadan apar topar Şeyh Said idam edilmişti.
İNÖNÜ: Muhalefet ihtilaldir
İsmet Paşa’nın ifadesiyle, “muhalefet ihtilal” olarak görüldüğü, Recep Peker’in ifadesiyle de, muhalif basının “yılan yuvasıdır ve tahrip edilerek susturulmalıdır” dendiği bu günlerde; Sebilürreşad’dan Eşref Edip, Tevhid-i Efkar’dan Velid Ebuzziya, Son Telgraf’tan Sadri Ethem, Fevzi Lütfi, Toksöz’den Abdulkadir Kemali, Vatan Gazetesi’nden Ahmet Emin Yalman, Ahmet Şükrü, Suphi Nuri, İsmail Müştak ve İhsan Safa’dan oluşan 10 gazeteci Elazığ'daki Şark İstiklal Mahkemesi'nde yargılanmıştı.
Eşref Edip adeta gazetesinde çıkan her makalenin hesabını vermiş, yaklaşık 5 aylık yargılama sonunda 14 Eylül 1925'te idamdan şartlı kurtulmuş, 17 yıllık gazetesi ise devrimler sebebiyle kapatılmıştı.
Akif, Mısır'a bu yüzden mi gitti?
Gazetenin kuruluşundan itibaren başyazarı olan, zor günlerinde Eşref Edip’le kader birliği yapan Mehmed Akif ise, 1925 yılının Mayıs ayında Kahire’den İstanbul’a döndüğünde, büyük bir hayal kırıklığı yaşayacaktır. Başyazarı olduğu gazete kapatılmış, 20 yıllık arkadaşı Eşref Edip ‘Vatana ihanet’ suçlamasıyla idamla yargılanmaktadır. Birinci dünya savaşı, Milli Mücadele ve İngiliz işgali altında bile kapatılmayan gazetenin, Hükümet tarafından devrimlere kurban edilmesi Akif’i çok üzmüştür. Yine İstanbul’da geçirdiği günlerde peşine takılan hafiyelerle adım adım izlettirilen Akif, bu duruma daha fazla dayanamayarak tekrar Mısır’a dönecektir.
İSTİKLAL MAHKEMELERİ HAKKINDA ÇARPICI BİLGİLER
120 dakikalık belgeselde, Mehmet Akif'in başyazarlığını yaptığı, İstiklal Marşı da dahil tüm şiirlerinin yayınlandığı tek gazete olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad etrafında İslamcılık tartışması, ilk İslamcılar, İslamcıların 31 Mart Vak'ası ve Abdülhamid'e bakışları, Milli Mücadelede Sebilürreşad'ın etkisi de yer alıyor. Cephede dağıtılan, savaş günlerinde karagah olarak kullanılan, 1925 yılında ise kapatılıp sahibi Eşref Edib Fergan'ın İstiklal Mahkemeleri'nde idamla yargılandığı gazetenin çarpıcı öyküsü belgeselde detaylarıyla yer aldı. Muharrem Coşkun, "Eşref Edib ve Sebilürreşad hakkında yapılan bu ilk belgesel, İstiklal Mahkemeleri hakkında da söylenemeyen önemli ayrıntılar veriyor" dedi. (Haber5)
.jpg)
DVD'si Azim Dağıtım'dan çıkan 'Yoldaki Çığır; Sebilürreşad' belgeselini NT'lerde bulmak mümkün. Bilgi için Azim Dağıtım telefonları:
0212 447 44 44-/0212 446 99 99- 0 212 446 0 446
