Dışarıdan İçeriye Bir Köprü: Mahsus Mahal Dergisi

TIMETURK / Haber Merkezi

Mahsus Mahal Derneği girişimi 2003’te birkaç eski mahpus tarafından cezaevlerindeki mahpusların yaşamlarını iyileştirmek amacıyla başlatıldı. Mahpusların yaşamları, işledikleri suç ya da politik duruşlarına göre ayrım yapmadan çeşitli yöntemlerle iyileştirilmeye çalışılmaktadır. Dergi hazırlanması, mektup arkadaşı bulunması, sanat atölyeleri kurulması gibi yöntemlerle mahpusların aktif olması sağlanmaktadır. Mahpuslar bu aktivitelerin her aşamasında yönetimde söz sahibi konumundadırlar. Temelde girişimin amacı; cezaevinin içinden dışarıya ve dışarıdan da içeriye bir köprü kurarak, çift taraflı etkileşim ve sanatsal yaratım akışı sağlamaktır. Bu girişim 2003’te başlamış, 2007’de derginin ilk sayısı yayınlanmış ve 2008’de resmen dernek statüsüne geçmiştir. Mahsus Mahal, sağladığı sanatsal aktivitelerin yanı sıra, mahpuslar, hapishane çalışanları ve eskiden mahpus edilmiş kişiler adına arabuluculuk ve savunma da yapmaktadır.

Mahsus Mahal Dergisi
Mahsus Mahal Dergisi 3 ayda bir yayınlanmakta ve çoğunlukla mahpusların yazdığı hikâyelerden, şiirlerden, makalelerden ve ayrıca haberlerden oluşmaktadır. Herhangi bir mahpus, derginin içeriğine katkıda bulunabilir, dernek mahpusları bu konuda aktif olarak teşvik etmektedir. Derginin yönetimi ve hazırlanması kadar metin düzeltmelerinin de eski mahpuslar tarafından yapılıyor oluşu üretim ve içerikte eski mahpusların ne kadar büyük rol oynadığının göstergesidir. Her sayıdan 1000 adet basılmakta, bunun yarısı hapishanelerdeki mahpuslara diğer yarısı ise sivil toplum kuruluşlarına, üniversitelere, medya kuruluşlarına, büyük kitabevlerine ve başka noktalara ulaştırılmaktadır. Dergi basımından herhangi bir kâr elde edilmemektedir.
- Derginin amacı içeride yazan mahpusların edebi ürünlerini gün ışığına çıkarabilecekleri bir platform oluşturmak, edebiyat dünyası ile hapishane yazını arasında bir köprü olmak, mahpusları dışarıda tanıtmak ve sanatsal üretime yönlendirmektir.

- Dergi 2007 den beri toplam 20 sayı yayınlandı. Toplamda 20 bin adet basılmış olan derginin 10 bin adeti yaklaşık 300 hapishaneye gönderildi.

- Dergiye belli aralıklarla hapishanelerden yaklaşık üç bin mahpus şiir, öykü, yazı, karikatür ve resimlerini gönderdi. Gönderilen bu ürünlerden yaklaşık dört yüz mahpusun ürünü yayınlandı.

- Dergi yayın anlayışında suç ve cins ayrımı yapmaksızın faaliyetlerini sürdürmüştür. Siyasi mahpuslara nispeten adli mahpusların katılımının daha düşük olduğunu belirtmek yerinde olacaktır. Yine erkek mahpuslara göre kadın mahpusların katılımı daha düşük olmuştur.

- Dergi hapishanelerde yaşanan sorunları gündemleştirmek için dosyalar hazırladı. Sırasıyla, Hapiste yazmak, Hapishanelerde ortak kullanım alanlarının kullanılması, Hapishanelerde reform, Hapishanelerdeki çocuk mahpusların durumu, TMK mağduru çocuklar, Hapishanelerde sanat atölyeleri gibi bir çok konuyu dosyalaştırdı

- Dergi mahpusların yanı sıra her sayı için dışarıdan birkaç şair-yazardan dayanışma yazıları yayınlayarak, mahpuslarla onları aynı platformda buluşturmayı hedeflemiştir.

- Dergi yayın hayatına başladığı günden itibaren sürekli hapishanelerde yazan mahpuslarla diyalog içinde oldu. Mahpusların mektup arkadaşı oldu, onların sorunlarını dinledi ve cevap olmaya çalıştı. Mahsus Mahal dergisinin dışında ilgi alanlarına yönelik kitap ve edebiyat dergileri gönderdi.

Dışarıdan İçeriye Sanat…
Sanatçı ve şairler cezaevlerinde bulunan mahpusları ziyaret edip birikim ve fikirlerini onlarla paylaşabilmektedirler. Bu toplantılar atölye ya da daha küçük buluşmalar şeklinde olmakta, bazı özel projeler dâhilinde düzenlenen bu toplantılar, sürmekte olan projeye bağlı olarak Türkiye’nin çeşitli yerlerindeki hapishanelerde gerçekleşebilmektedir.
- Bu kapsamda Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği ile birlikte bir çok hapishanede sanat söyleşileri, film gösterimi ve atölye çalışmaları gerçekleştirdi.

- Kars ve Bandırma hapishanelerinde yaklaşık iki yıl boyunca sanat söyleşileri ve film gösterimi ve atölyeler gerçekleştirildi. Aktiviteler süresince toplamda dört yüz e yakın mahpus bu çalışmalardan faydalanmış oldu.

- 13 yüksek güvenlikli F tipi hapishanelerinde ortak kullanım alanlarının sanat çalışmalarında kullanılması için sanat atölyeleri, karikatür ve yazmak üzerine söyleşiler gerçekleştirildi. Bu çalışmalara ilgi alanlarında yaklaşık , bin beş yüz mahpus katılım gösterdi.

- 13 yüksek güvenlikli F tipi hapishaneleri olmak üzere toplamda 20 hapishanenin kütüphanesi yeni kitap destekleriyle güncellenerek mahpusların kullanımına açıldı.

Mektup Arkadaşlığı
Toplum ve mahpuslar arası ilişkide bir başka yol da Mahsus Mahal’in sağladığı mektup arkadaşlığı projesidir. Bu yöntem de yine mahpus ve yaratıcı kişileri buluşturma fikrine odaklanmakta, bu kişileri karşılıklı mektup alışverişine teşvik etmektedir. İsteyen herkes derneğin www.mahsusmahaldergisi.com sitesinde “Mektup bekleyenler” bağlantısında adı ve adresi yazılı mahpusa mektup yazıp, kitap ve dergi gönderebilmektedirler.

Eski Mahpusların Topluma Yeniden Katılımı
Eski mahpusların desteklenmesi ve topluma yeniden katılması adına Mahsus Mahal Derneği bu kişilerin savunmalarını yapmakta ve onlara destek sağlamaktadır. Eski mahpusların toplumda tekrar yer edinmesini destekleyen politikaların sürekliliğini sağlamak adına çalışmakta, sahip oldukları işleri kaybetmemeleri için eski mahpusların savunmalarını yaparak bu kişilere doğrudan destek de vermektedir. Bu kapsamda İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Diyarbakır ve Mardin gibi illerde eski mahpuslar için projeler gerçekleştirmektedir.

Mahsus Mahal Kitaplığı
Mahsus Mahal’in yaptığı diğer bir önemli iş de eskiden ve şu anda tutuklu olan kişilerin yazdıklarını içeren kitapların basımını sağlamaktır. Kitaplar mahpusların kişisel hapishane deneyimlerinden, kurgu hikâyelere kadar çeşitli konularda içeriğe sahiptir. Bu kitaplar hapishane kütüphaneleri de dâhil birçok yere dağıtılmakta, bu sayede diğer mahpuslar da bu kitaplara ulaşabilmektedirler.

- Mahsus Mahal kitaplığında geçtiğimiz 10 yıl içinde Şiir, Öykü, Deneme, Mektuplar, Raporlar ve Karikatür konularında toplamda 14 kitap yayınlandı.

- Kitaplara yaklaşık üç yüz hapishaneden iki bin mahpus çeşitli dallarda eserlerini gönderdi. Bunlar arasından seçki yapılarak yaklaşık iki yüz elli mahpusun eseri derleme kitaplarda yayınlanmış oldu.

- Mahsus Mahal Kitaplığında yayınlanan 14 bin kitabın 7 bin adeti hapishanelerdeki mahpuslara gönderildi. Geriye kalanı ise üniversitelere, sivil toplum kuruluşlarına ve basına gönderildi.
- 2006 yılında “Hapishaneden Karikatürler Sergisi” önce İstanbul’da sonra da Diyarbakır’da olmak üzere sergilendi.

- Mahsus Mahal kitaplığında yayınlanan kitapların dışında, mahpusların ilgi alanlarına göre 10 yıl içinde yaklaşık Beş bin kitap hapiste yazan mahpuslara gönderildi.

Mahsus Mahal Ödülleri
Her yıl hapishanelerde bulunan mahpuslar arasında yazı yarışması yapılmaktadır. Bu yarışmanın amacı yaratıcılığı teşvik etmek, yetenekli kişilerin ödüllendirilmesi ve yaptıklarının herkesçe görülmesini sağlamaktır. En ilham verici veya en başarılı yazıyı yazan kişi ödüllendirilmekte, bu kişi Mahsus Mahal üyeleri ve yazarlardan oluşan jüri tarafından seçilmekte, ödül toplantısı olabildiğince herkese duyurulmaktadır.

- Yılda bir kez olmak üzere 2008 yılından beri toplamda sekiz mahpus yazara, iki de dışarıdan mahpus dostu yazara ödül verilmiştir.

Raporlar
Mahpuslar tarafından ya da onlar için yapılan yayınlara ek olarak gerekli görüldüğünde, hapishanelerin durumu, mahpusların ve eski mahpusların deneyimleri hakkında özel raporlar yayınlanmaktadır. Tüm bunlar toplumsal bilinç yaratmak, hükümete öneriler sunabilmek ve sorunların medya ve kamuoyuna gösterilmesini sağlamak için yapılmaktadır.
- 2006 yılında sivil aktivist, akademisyen, yazar ve sanatçılardan bir insiyatif oluşturarak, Türkiye de hapishanelerin genel durumunu öğrenmek için 20 hapishanede incelemeler yapıldı. İzlenimler bir rapor haline getirildi ve kamuoyu ile paylaşıldı.

- 2011 yılında hapishanelerden çıkmış, ‘Eski Mahpusların Topluma yeniden Katılımı’ adıyla proje gerçekleştirildi. Proje sonucu bir rapor olarak yayınlandı ve kamuoyu ile paylaşıldı.

- Dönemsel olarak da hapishanelerden hak ihlalleri raporları yayınlamaktadır.

TEPKİLER…
Mahsus Mahal faaliyetlerine başladığı dönemden bu yana hapishanelerden sürekli olumlu tepkiler aldı. Yapılan işlerin geri dönüşünü görmek açısından takipçisi olduk. Mahsus Mahal Dergisi ilk sayısı hapishanelere ulaştığında çok sayıda mektupla birlikte şiir, öykü ve yazılarını gönderenler oldu. Mektuplarında tepkilerini dile getirenler oldu. İşte o tepkilerden bazıları…
- “Kırgınlıklar denizine yelken açtınız”
- “İlk defa mahpuslara bu kadar güzel, nitelikli ve uzun soluklu kapı araladınız”
- “Artık mahpuslarında bir dergisi var”
- “Dergiyi tahmin ettiğimizden iyi bulduk”
- “Umarız ömrü kısa olmaz, dergiler erken kapanıyor, bu öyle olmasın!”
- “Siz ne yaptınız, kana bulaşmış elimi boyayla tanıştırdınız”

Hapishanede Sanat Ne İşe Yarar…
- İçeride yapılan etkinliklerde şunu gözlemledik. Sanatın girdiği hapishanede koşullar düzelmeye başlıyor. Unutulmamalıdır ki kötü koşulların olduğu bir hapishanede değil sanat, hiçbir etkinlik gerçekleştiremezsiniz.

- Sağlıklı kişilik gelişimi için üretmek vazgeçilmez bir unsurdur. Kişi, üreterek kendini ifade edebildiği takdirde, başarı ve özgüven duygularına sahip olabilir.

- Özgüven, sosyal bir varlık olan bireyin, hapishane de en çok ihtiyaç duyulan anlayış, karşılıklı sevgi, saygı içinde yaşama ortamını sağlamayı kolaylaştırır.

- Sanat eğitimi kişide; kendini ifade becerilerini, grup içindekilerle paylaşımını, el becerilerini ve ortak davranış bilincini geliştirir.

- Sanatı bir görme biçimi olarak algılarsak, sanat eğitiminin de görme, düşünme ve üretme bütünlüğü içinde hapishane de yaşamak için vazgeçilmezliğini ortaya koyar.

- Sanat etkinliğinin bu anlamda en önemli katkısı, içerdeki insanın hem fiziksel hem de psikolojik olarak gerilemesini engellemesidir.

- Sanatsal aktiviteler sorun ve çatışma çözme, öfkeyi kontrol etme ve iletişim kurma gibi sosyal becerilerin gelişmesini sağlamaktadır.

- Hapishane personelinin de çalışmaların içerisinde yer alması, ortak çalışmalar ile kurum personeli ve tutuklu/hükümlülerin arasındaki ilişkileri güçlendirmektedir.

- Sanat aktiviteleri kişinin kendini anlatma ve anlayabilme olanakları bulabileceği en uygun ortamlardır.

- Farklı kültür ve düşüncelerin bir arada olduğu hapishane ortamında, sanat aktiviteleri anlatma ve anlayabilmeyi kolaylaştırmaktadır.

- Sanat çalışmalarını bir çeşit terapi yöntemi olarak kabul edersek, atölyeler mahpusların ve kurum personelinin içerideki yaşamsal bağlarını güçlendirmektedir.

Pozitif Sonuçlar…
- Duvarların öbür tarafında atıl bırakılmış, her türlü moral destekten yoksun mahpus grubuna dışarıdan dayanışma içerisine girerek, mahpus koşullarında bile insanların bir şeyler üretebileceğini kanıtlaması açısından önemli sonuçları oldu.

- Moral destek boyutunu önemseyerek mahpuslarla iletişimin sürekliliğini sağlamaya çalıştık. Çünkü biliyoruz ki, psikolojik açıdan moral destekten yoksun bir birey hayatın hiçbir alanında başarılı olamaz. Hapishanelerin birer demoralize alanları olduğu düşünüldüğünde, bu desteğin ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılır.

- Bize mektup yazan birçok mahpus projenin moral destek bakımından teşvik edici olduğunu, okuyup yazmayan birçok mahpusun kitap okumasına, şiir-öykü yazmasına vesile olduğunu belirtiyorlardı.

- Dışarıdan içeriye yönelik yapılan etkinlikler, mahpuslarda kırgınlık, içe kapanma ve yalnızlık duygusundan kurtulmalarına yarıyor.

- Özgüvenden yoksun bıraktırılmış mahpusların, yeteneklerini kışkırtan ve yitirdiği özgüveni sağlamaya yönelik her türlü aktiviteye pozitif bir refleksle cevap verdiklerini gözlemledik.

www.mahsusmahaldernegi.com