Ermeni matbaacılık tarihinin en önemli kitabı Türkçede

TIMETURK / Haber Merkezi

Ermeni alfabesinin ve matbaacılığının Ermeni kültür dünyasındaki yerini 180 fotoğraf eşliğinde sunan kitapta Venedik’ten İstanbul’a, Boston’dan Van’a, Kahire’den Stockholm’e, 17 ülkenin 95 şehrinde kurulmuş 462 matbaa hakkında bilgi ve önemli Ermeni matbaacıların biyografileri yer alıyor.

Bazı Ermeni matbaacıların Osmanlı matbaasının kurucuları, geliştiricileri, yürütücüleri arasında yer almış olması ve Matbaa-i Amire’de müdürlük yapan, farklı karakterlerdeki Osmanlıca harfleri matbaaya uyarlayan, bunların çeşitli puntolarda dökümünü yapan kişiler arasında Ermeni matbaacıların da bulunmuş olması, bu kitabın aynı zamanda Türk matbaacılık tarihine de ışık tutmasını sağlıyor.

Kitabın tanıtım toplantısı 28 Aralık Cumartesi günü, Cezayir Toplantı Salonu’nda yapılacak. Toplatında, Birzamanlar Yayıncılık Yayın Yönetmeni Osman Köker, kitap ve yazar hakkında bilgi verecek, Prof. Boğos Levon Zekiyan Ermeni matbaacılığının Ermeni modernleşmesindeki rolünü anlatacak. Araştırmacı Zakarya Mildanoğlu ise Ermeni basın yayın tarihi üzerine bir sunum yapacak.

Teotig kimdir?

Asıl adı Teotoros Lapçinciyan olan Teotig, 5 Mart 1873’te İstanbul Üsküdar’da doğdu. Aynı yerdeki Cemaran ve Berberyan okullarından sonra bir süre Robert Kolej’e devam etti. ‘Manzume-i Efkâr’, ‘Ceride-i Şarkiye’, ‘Dzağig’, ‘Püzantiyon’ gazetelerinde yazdı.

1902 yılında, daha sonraki yıllarda yakın çalışma arkadaşı olacak olan Arşaguhi Cezveciyan’la evlendi. 1907’den itibaren ‘Amenun Daretsuytsı’ (umumi salname ya da herkesin yıllığı) adlı yıllıkları yayımlamaya başladı. 1912 yılında Ermenice harflerin bulunuşunun 1500. ve Ermeni matbaacılığının 400. yılı vesilesiyle ‘Dib u Dar’ı (baskı ve harf) hazırladı.

Teotig

‘Dib u Dar’ ve 23 ciltlik (1916-1920 yıllarını kapsayan 10-14. ciltler aslında tek bir kitap olduğu için 19 cilt olarak da kabul edilebilir) ‘Amenun Daretsuytsı’ dışında önemli eserleri şunlardır: ‘Bolso Hayevarı’ (İstanbul Ermenicesi, İstanbul, 1905), ‘Gağant’ (yılbaşı, İstanbul, 1912), ‘Huşartsan Abril 11i’ (11 [24] Nisan abidesi, İstanbul, 1919), ‘Zulumı yev mer Vorperı (zulüm ve yetimlerimiz, İstanbul, 1920), ‘Koğkota Hay Hokevoraganutyan’ (Ermeni din adamlarının Golgothası, İstanbul, 1921).Birinci Dünya Savaşı’nın başlangıcında, henüz Ermeni aydınlarına yönelik sürgün başlamadan önce, Amenun Daretsuytsı’da yer alan bir yazı nedeniyle bir yıl hapis cezasına çarptırılarak hapse atıldı. 1916 Nisan’ında hapisten çıkınca tekrar tutuklanıp sürgüne yollandı. Savaş sonrası döndüğü İstanbul’da yeniden ürün vermeye başladıysa da, değişen siyasi koşullar karşısında 1923’te ülkeden ayrılmak zorunda kaldı. Yunanistan ve Kıbrıs’ın ardından Paris’e yerleşti. Yıllıklarını yurtdışında da yayımlamaya devam eden Teotig 24 Mayıs 1928’de Paris’te yaşamını yitirdi.