Cuma Gerger / Timetürk / Özel
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi'ndeki Dersim Belgelerine göre Dersim’de Koçuşağı Aşiretine Yönelik 1926 Tarihli Askeri Harekat yapılmış. Harekat emri üzerine Dersim Koçuşağı için yok edilmesi emri verilmiş. Söz konusu belgeleri Latin harflerine çevirisini yapan Sosyolog-Yazar Müfid Yüksel, bugün kurtulan aşiret üyeleri arasına İçişleri eski Bakanı İsmet Sezgin ve eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz'ın ailesinin de bulunduğunu ifade ediyor. Yüksel'e göre, söz konusu belgeler şu açıdan önemli; Devlet Dersim'le ilgili harekat planını 1937'de değil, 1926'dan sonra başlattı.
Yüksel'in açıkladığı belgelere CHP, İsmet Sezgin ve Mehmet Nuri Yılmaz'ın ne tepki göstereceği merak konusu.
İşte verilen o emirler:
"Türkiye Cumhuriyeti
Umûm Jandarma Kumandanlığı
Şube:3 Kısım:2
8887
Ankara: 4/12/1926 Zâta Mahsustur.
Başvekâlet Celîle-i Sâmisine
30/11/1926 Tarih Ve 8783 Numaralı mâruzât-ı âciziye zeyldir.
Üçüncü Ordu müfettişliğinin , makâm-ı sâmîlerine arz edilen şifresinden Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye celîlesince, Koçuşaklıların kâmilen imhâ olduklarına ve edileceklerine kâni’ olunduğu takdirde bu aşîretin ilgâ edildiği ve bu aşîrete mensub ulduğunu iddaa edenlerin teb’îd edileceği hakkında bu beyannâme neşri ve bütün Dersim’e karşı birden te’dîbât icrâsı müteassir ve pek çok kuvvete mütevakkıf olacağından isyâna iştirâk etmeyen aş’airin hüsn-i idâresi sûretiyle isyanlarına meydan verilmemesi ve silahlarını vermelerinin te’mîni muvâfık olduğu yolunda cevâb verilmiş ve bu tebligâta cevâben ordu müfettişliğinden alınan 30/11/1926 tarihli şifre, manzûr-ı sâmîleri buyurulmak üzere leffen arz ve takdim kılınmışdır Efendim.
Dâhiliyye Vekîli: İmza
Takdim 6/12/1926
Türkiye Cumhuriyet
Dâhiliyye Vekâleti
Umûm Jandarma Kumandanlığı
Ordu Müfettişliğinin 30/11/1926 Tarihli Şifresi Sûreti
C. 29/11/1926 Ve İstihbârât 6436 Şifreye:
1- Koçuşaklılar münkarız ve mahvolmuştur.. Kıtaâtın garnizonlarına avdeti için emir verilmiştir. Elyevm şarkî, garbî ve şimâli Dersim’de sükunet ve emniyet- tâmme mevcud olduğu gibi Dersim’de bulunan ve Elazîz vâlisinin son iş’ârından anlaşılmıştır.
2- Dersimlilere teblîğ edilen beyannâme sûreti üçüncü maddededir.
3- Hozat’ta ve Mazgirt’te görüştüğümüz zaman hepiniz mukaddes cumhuriyet hükümetimizin her türlü kanunlarına ve emirlerine sarılarak müsterîhâne ve huzur ve refah ile yaşamak arzusunu gösterdiniz. Yalnız, Koçuşaklılar eskiden beri ülfet ettikleri âsilik ve haydutluğu terk etmek istemediler. Yağmalara, katillere şiddet verdiler. Koçuşaklıların bu fenâ hallerinden siz de muzdarip olduğunuzu söylediniz. Bu haydutları te’dîb için mânen ve maddeten yardım vaad ettiniz.Ve yardımınızı gösterdiniz. İçinizden şehîd ve mecrûh olanınız da olmuştur. Artık bu mel’unlar kahraman askerlerimiz tarafından, muhterem fırka kumandanı Miralay Mustafa Beyefendinin kumandasında olarak gâyet şiddetli te’dîb ve tenkîl olundular. Ve inkırâza düçâr oldular. Artık Koçuşağı aşîreti lağvolmuştur. Bunların boş kalan yerlerine hiç kimse, hiçbir iş ve maksad için gitmeyecektir. Ekseriyâ sizleri lekeleyen bu haydutlara Allah cezâsını vermiştir. Merbût olduğumuz ve sizin dâima iyiliğinizi düşünen vâlinizin ve kaymakâmların ve müdürlerin sizin huzur ve rahatınızı ve refahınızı te’mîn edecek olan tebligâtlarını yapmak ve rahat rahat yaşamak için her türlü fırsatı elde ediniz. Ağalarınız tarafından bana verilen diğer vaadleri de yapmağa başlayınız. Cümlenize selâm.
Devletin her türlü iyilikleri ve çalışması mutî’ arkadaşlar içindir, sizin içindir.
4- Cevâben, Erkân-ı Harbiyye-i Umûmiyye riyâsetine ve Dâhiliyye vekâlet-i celîlelerine arz edilmiştir.
Aslına Mutâbıktır. 4/12/1926
Türkiye Cumhuriyeti
Başvekâlet
Kalem-i Mahsus Müdîriyeti
Aded:..
“Şifre”
Elazîz: 23/12/1926
Başvekîl İsmet Paşa Hazretlerine
Son Dersim hâdisesiyle Şeyh Said isyan vekâyiine âid elyevm mahkemede dört yüz yirmi (420) maznûn (sanık) ve mevkûf (tutuklu) vardır. Evrâkın tanzîm ve ihzârı bugün akşama kadar hitâm bulacağından cumartesi günü muhâkemâta mübâşeret ve neticeden peyderpey zât-ı sâmileriyle üçüncü ordu müfettişliğine arz-ı mâlûmât edileceğini maa’l-ihtirâm arz ederim efendim.
Şark İstiklâl Mahkemesi Reisi Kozan meb’usu
Ali Sâib
Türkiye Cumhuriyeti
Başvekâlet
Kalem-i Mahsus Müdîriyeti
Aded:..
Elazîz: 26/12/1926 “Şifre”
Ankara’da Başvekîl İsmet Paşa Hazretlerine
1-Koçuşağı aşîretine mensub olup son Dersim hâdisesinde askere isti’mâl-i silâh ve isyân eylediklerinden nâşî bugün muhâkemeleri icrâ kılınan yirmi yedi (27) şahıstan sekizi idâm ve mütebâkisi de vilâyât-ı garbiyyede ikmâl-i müddet etmek üzere muhtelif ağır hapis cezâlarına mahkûm edildiklerini berây-ı mâlûmât arz ederim efendim.
2- Başvekâlete, Dâhiliyye vekâletine, Üçüncü Ordu müfettişliğine arz-ı mâlûmât edilmiştir.
Şark İstiklâl Mahkemesi Reisi Kozan Meb’usu
Ali Sâib
Türkiye Cumhuriyeti
Başvekâlet
Kalem-i Mahsus Müdîriyeti
Aded:..
Elazîz: 27/12/1926 “Şifre”
Ankara: Başvekîl İsmet Paşa Hazretlerine,
1-Ahîren te’dîb edilen Koçuşağı aşîretinden olup da esnâ-yı müsâdemede firâr edenlerle maktul düşenlerin, bu kere mahkememizce idâm hükmü verilen eşhâsın âileleri efrâdından olup mahall-i müsâdemede mağaralarda elde edilerek Elazîz vilâyetinde havâli kumandanlığından mahkememize tevdî olunan seksen üç (83) muhtelif sinnde (yaşta) kadın, kız ve çocuğun hükümetin tensib edeceği müessesâtta çalışmak ve lâzımgelen yerlere iskân edilmek üzere Kayseri’ye, Dâhiliyye vekâleti emrine gönderilmelerine karâr verildiğini arzederim efendim.
2- Başvekâlete, Dâhiliyye vekâletine, Üçüncü ordu müfettişliğine arzedilmiştir.
Şark İstiklâl Mahkemesi Reisi Kozan Meb’usu
Ali Sâib"
Belgelerin orijinal hali:
