İki Sudan arasındaki en kötü seçenek

ABDULVEHHAB BEDİRHAN

Ayırma ameliyatının ABD, AB ve Afrika Birliği'nin doğrudan kontrolünde yapılmasına rağmen sonuçları hâlâ Kuzey ile Güney'in ilişkilerini zehirliyor. Zira uluslararası çevreler ayrılmanın tamamlanmasına önem verdiler ve ayrılmadan sonra kollanmaya daha fazla muhtaç olan iki taraf arasında barışçıl yaşamla ilgilenmediler.

İşte şimdi savaş, Kuzeyliler ile Güneyliler arasına yeniden dönüyor. Savaşın amacı anlaşmazlıkları güç yoluyla çözmekse en kötü seçenektir. Washington, Avrupa ve Afrika Birlikleri, keza Güvenlik Konseyi, Güney'e güçlerini petrol bölgesi Hiclic'den çekmesi çağrısı yapsalar da Güneyli devlet başkanını saldırmaya iten sebep neydi acaba? Güney'i, Birleşmiş Milletler genel sekreterine kabaca karşılık vermeye kim teşvik etti? İsrail'le gelişen ilişkilerinin politikalarını belirlemesinde öncü rolü olabilir ancak bu da araştırılması gereken bir ihtimal olarak kalmakta. Yalnız Salva Kiir Mayardit, uluslararası tahkimin 2009'dan beri Kuzey topraklarında yer alması yönünde kararını verdiği Hiclic'e ilerleme macerasına girişti, yani işgalci bir eylemde bulundu ve bunun Abiye bölgesi üzerindeki çekişmeyi Güney'in lehinde sonlandıracak bir anlaşmaya varmasına destek olacağını umdu. Salva Kiir bütün petrol üretimini Kuzey'le ve çıkarlarıyla iç içe geçmekten 'kurtarmak' istiyor ancak özellikle de bütün anlaşmazlıkların savaş tercihini uzak tutarak müzakereyle çözülmesi yönünde Afrikalılara verdiği önceki taahhütlere aykırı hareket etti.

Addis Ababa'daki yarı daimi görüşmeler Hiclic'e yönelik saldırının ilk kurbanı oldu. Mart ortasında iki ülkenin vatandaşlarıyla ilgili bir anlaşmaya varılmasına rağmen son askeri gelişme bu anlaşmayı bozabilir. Bu anlaşma 'dört özgürlük' adıyla ün yapmış, Mısır ile Sudan arasındaki benzer anlaşmadan ilham alıyor, vatandaşlara serbest dolaşım, oturum, çalışma ve mülkiyet özgürlüğü veriyordu. Bireyler ve cemaatlere sıkıntılar ve baskılar getiren ayrılma gerçekleşmeden önce bu anlaşmaya varılabilseydi en iyisi olurdu. Dolayısıyla anlaşma iç içe geçmiş yerleşim bölgeleriyle ilgili sorunların çözümü için temel oluştururdu. Hiç kuşkusuz gecikme birçok zarara yol açtı. Sonra anlaşmanın ilanı özellikle Kuzey'de, güvenlik ve ekonomik yansımaları etrafında büyük bir tartışma yarattı.

Her halükârda bu anlaşma şu iki temel noktaya zemin hazırladı. İlki özellikle tartışmalı beş temas bölgesinde sınırların petrol anlaşmazlıklarının çözümünü de ilgilendirecek şekilde çizilmesi. İkincisi ise Hartum ve Juba'nın her iki ülkedeki silahlı isyancı gruplara desteklerini bırakmasıyla ilgili. Bu anlaşmazlık iki rejim arasındaki ilişkileri bozdu, kendi aralarında ve özellikle de liderleri arasında güven inşa edilmesini engelledi ancak saldırmazlık politikası izleme noktasındaki son anlaşmaları, Darfur, Mavi Nil ve Güney Kurdafan çekişmelerine siyasi çözümler bulunmasına katkı sağlayabilir. Bütün bunlar iki tarafın müzakerelerde önemli bir mesafe kat ettiği anlamına geliyor ancak petrolle ilgili zor bir dosyayı netleştirmek istemeleri Güney hükümetini hesaplarını gözden geçirmeye ve niyetlerini su yüzüne çıkarmaya sevk etti. Zira Güney hükümeti petrolün tamamını kontrolüne almak istiyor, petrolü Kenya, Etiyopya ve Cibuti üzerinden ihraç etmek ve dolayısıyla Kuzey topraklarından geçen borulardan vazgeçmek için boru hatları yapımı üzerinde müzakerelerde bulunuyor. Zira zenginlik kaynakları ayrılmazsa ayrılma eksik kalacak. Güneyliler bu ayrılmayı Kuzeylilerden tarihi bir intikam almak için istediler.

Hukuki açıdan Kuzey'e verilmiş Hiclic ile çekişmeli Abiye arasında bu hayal yani Güney'in intikamı garanti değil gibi görülüyor ve Salva Kiir liderliğini pekiştirme arayışı içinde hep gergin kalacak. Ancak yeni macerasıyla siyasi güçlerin devirmek veya en azından halihazırdaki görev süresinin bitimiyle birlikte siyasetten çekilmeye sevk etmek için yollar aradığı bir zamanda Ömer Beşir'e liderliğini parlatma çabasına hizmette bulundu Salva Kiir.

*Birleşik Arap Emirlikleri gazetesi El İttihad 17 Nisan 2012

Zaman

İki Sudan arasındaki en kötü seçenek

Hartum ve Juba, iki Sudan arasında ayrılmanın tamamlanması için uygar bir yöntemi yani referandumu seçmişlerdi ancak zaman geçtikçe geçmişin bütün yaralarının hâlâ açık olduğu ve çözüm bulunması gerekli nice dosyanın büyüklüğü görüldü.