Referandum öncesinde 'darbecilerin yargılanması palavra' demişlerdi

Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi, 12 Eylül askeri darbesine ilişkin dönemin Genelkurmay Başkanı, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya'nın şüpheli olarak yer aldığı iddianameyi kabul etti. Mahkemenin kararıyla gözler 12 Eylül 2010'da yapılan anayasa değişikliğine ilişkin referandum öncesinde geçici 15. maddenin kaldırılmasının kandırmaca olduğunu öne sürüp Evren ve görev arkadaşlarının yargı önüne çıkarılmayacağını iddia eden siyasetçi, yazar ve sivil toplum örgülerine çevrildi. .
12 Eylül darbesinin komutanı Kenan Evren, dönemin Hava Kuvvetleri komutanı Tahsin Şahinkaya ile diğer askeri sorumlulara ilişkin yargı sürecinin başlaması referandum süreci öncesi tartışmaları gündeme getirmişti. Anayasa'nın geçici 15. maddesinin kaldırılmasının da içinde bulunduğu pakete karşı çıkan bazı muhalefet sözcüleri, hukukçular ve yazarlar "referandumun aldatmaca olduğunu" ve "Evren ve arkadaşlarının asla yargılanamayacağını" ileri sürmüşlerdi. Referandum öncesinde Evren ve arkadaşlarının asla yargılanamayacağı görüşünü savunan isimlerden bazıları şöyle:
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu: Geçici 15. Madde'nin kaldırılması ile Kenan Evren ve arkadaşları yargılanamaz. Başbakan halka doğruları söylemiyorlar. Kendi liderleri kendi tabanını kandırıyor(...) Hesap sordular mı? Sorabilirler mi? Hayır... 12 Eylül ürünü olan bir parti 12 Eylülcülerden, darbecilerden hesap sorabilir mi? Ben de biliyorum soramaz, siz de biliyorsunuz, soramaz.
Eski YARSAV Başkanı CHP Grup Başkanvekili Emine Ülker Tarhan: Keşke yargılansalar, ama inanmıyorum. Bu bir illüzyondur. Özgürlük illüzyonları satıyorlar. Bu düzenleme ile gerçekten yargılanmalarını olanaklı görmüyorum.
CHP'li Süheyl Batum: Bu Anayasa ile 12 Eylül darbecileri ve Sayın Kenan Evren yargılanamaz çünkü üstünden 30 yıl geçti. Mührü zamana uğradı. Bunu Adalet Bakanı da kabul ediyor. Anayasa'nın geçici 15. maddesi bir sorumsuzluk getirmiş, 'Darbeciler ne yaptılarsa sorumlu tutulamaz' diyor. 12 Eylül'ü yapanlar hakkında af var. 12 Eylül'de bazı işkence suçu işlemiş kişileri yargılayabiliriz
CHP Milletvekili Ahmet Ersin: Kenan Evren'in yargılanması söz konusu değil. Yargılanma yolu kapandı. Hem zaman aşımı var hem de geçici 15. madde af niteliğindeydi. Affa uğramış suçların yargılanması söz konusu olamaz. Zaman aşımı ile birlikte yaş durumu da var. Fişlenme konusunda daha önce yasa ve yönetmelik çıktı. Ama zaman zaman fişleme aynen duruyor. Bunlar kağıt üstünde, kandırmaya dönük.
Eski Büyük Birlik Partisi Genel Başkanı Yalçın Topçu: 30 yıllık zamanaşımı var. Anayasa değişikliği kabul edilse bile 12 Eylülcülerin yargılanmasına bir fayda sağlamayacak.
Eski TBMM Başkanı Köksal Toptan: CHP'nin önerdiği darbecilere yargı yolunu açan geçici 15. maddesinin kaldırılmasına destek veren Toptan, değişiklik yapılması halinde bile Evren ve arkadaşlarının yargılanamayacağını savundu
Hüsamettin Cindoruk: "Referandumda hayır diyorum. Çünkü demokrasiye işlerlik kazandıracak bir anayasa değişikliği yapan iktidarın uzlaşma yapması gerekirdi. İkincisi, bu iktidarın demokrasiye yönelik bir iyilik yapacağına inanmıyorum.
Yargıtay Üyesi Kubilay Taşdemir: Kanımızca geçici 15. maddede düzenlenen hal, 1982 Anayasa'nın kabul edildiği tarihte yürürlükte bulunan eski Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 107. maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilen zamanaşımını durduran nedenler arasında yer almamaktadır. Ayrıca sözü edilen düzenlemenin sanık aleyhine yorumla durma nedeni olarak kabulü ceza hukukunun genel ilkelerine aykırı olacaktır. Diğer taraftan yeni TCK'nın 7/1 maddesinde yer alan 'işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz! hükmü uyarınca Kanunun 77. maddesi 1 Haziran 2005 tarihinden önce işlenen fiillere uygulanamayacağından geçici 15. madde kapsamına girenler bakımından 'insanlığa karşı işlenen suçlarda zamanaşımı uygulanamaz' görüşü yerinde olmayacaktır."
Eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Güngör Özden: Aradan 30 yıl geçti ve bu değişiklikle bir yere varılamaz. Öncelikle, o dönemdeki idamlar Meclis'ten geçtiği için bu kararları verenlere bu madde ile bir şey yapılamaz. Bunu belirtmek lazım. Anayasa paketine eklenen geçici 15. madde CHP'yi "kandırmak" için konuldu. Önce Anayasa ile o dönemde bağışlananlara yeniden yargı yolu açılması hukuken bence pek mümkün görülmüyor. Ceza Kanunu'ndaki zaman aşımları geçmişse ne yapacaklar.
Eski Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu: 'Devlet bir defa af çıkardıktan ve aradan 30 sene geçtikten sonra, ben senin için af çıkardım ama şimdi seni yargılayacağım' diyemez. Bu madde aftan da ileri bir olaydır. Ne cezai, ne hukuki ne mali sorumluluk kalmıştır. Anayasa değişiklik paketine bunun konulması sadece göz boyama ve aldatmadır.
Hürriyet Gazetesi Yazarı Mehmet Y. Yılmaz: 12 Eylül 1980 Anayasası ve düzeni ile bir hesaplaşma olacağı palavrasına karnım tok.
Hürriyet Gazetesi Yazarı Ahmet Hakan Coşkun: Anayasa değişikliğine 'Evet' dersek... 12 Eylül'ü yapanlara yargı yolu açılacakmış. Bunu söyleyenlere sadece şunu demek isterim: Siz kimi kandırıyorsunuz? 12 Eylül'ü yapanları köşklerinde ağırlayanların, işin bu 'zaman aşımı'na zerre kadar dikkat kesilmediklerini sanacak kadar enayi miyiz biz.
Gazeteci Yazar Ece Temelkuran: Memleket bildiğin enayi yerine konuyor. 12 Eylül hesaplaşması martavalını alan yürüyor.
Yazar Nuray Mert: İsteyen, bu Anayasa değişikliği paketinin 12 Eylül ile bir şekilde hesaplaşma olduğu hayaline kendini kaptırabilir.
MHP'nin Anayasaya neden hayır kitabındaki ilgili bölüm:
Anayasa paketinin 24. Maddesiyle, 1982 Anayasası'nın geçici 15. Maddesi yürürlükten kaldırılmaktadır. Bu değişikliğin 12 Eylül işkencecilerini yargılama imkânı sağlayacağı gibi bir yalanı iktidar yandaşları sürekli dile getirmektedir. Oysa hukukun genel ilkeleri (zaman
aşımı, sanık lehine kanunun uygulanması mecburiyeti ilkeleri gibi), sadece anayasa değişikliği ile böyle bir imkânın sağlanamayacağını açıkça ortaya koymaktadır.