Yerlan A. Baıdaulet Kazakistan Başbakan Yardımcısı
Bu bağlamda, Kazakistan hükümetinin ekonomik politikasının öncelikli yönlerinden biri, yatırım faaliyetlerine güçlü bir destek vermek ve ülkede olumlu bir yatırım havası oluşturmaktır.
Dünyadaki son küresel finans krizi, yatırım süreçlerinin gelişmesini etkileyen yetersiz nakit problemini ortaya çıkarmıştır. Yabancı doğrudan yatırımların Kazakistan içine akışı, 2009 yılında yüzde 20 oranında azalmıştır. Bu bağlamda Kazakistan, kriz döneminde sürdürülebilirliğini kanıtlayan İslamî finansmanı ilave bir yatırım kaynağı olarak değerlendirmeyi başarmıştır.
Geriye dönüp bakıldığında Sovyet sonrası Kazak ekonomisinin İslamî finansmanla ilk defa 1990'lı yılların ortasında tanıştığı görülmektedir. Kazakistan, 1995 yılının Eylül ayında İslam Kalkınma Bankası'na (İKB) katılmış ve bundan bir yıl önce yani 1994 yılında, Suudi Arabistan'ın Al Baraka Grubu ülkedeki ilk şubesini açmıştır.
İKB, İslam hukukuna uygun İslamî bankacılığını Kazakistan'a tanıtmakta büyük bir rol oynamıştır. İKB Başkanı Dr. Ahmad Mohamed Ali ve üst düzey Kazak yetkililer arasında toplantılar gerçekleştirilmiş ve ayrıca İKB'nin yıllık toplantısı 2003 yılının Eylül ayında Alma-Ata'da yapılmıştır. Bu süreçte Kazakistan'da özel sektörün kalkınmasına yönelik olarak, Yatırım ve İhracat Kredisinin Sigortası'na, İslamî Şirket ve Uluslararası İslamî Ticaret Finans Şirketi gibi İKB kuruluşlarına eşzamanlı üyeliği gerçekleşmiştir.
2005–2008 yılları arasında, İslamî bankalar, Kazakistan'ın büyük bankalarına şu şekilde çok sayıda kredi paketi sağlamıştır: BTA Bankası'na 2005 ve 2006 yıllarında 50 milyon ABD Doları; Center Credit Bankası'na 2006 ve 2007 yıllarında 38 milyon ABD Doları ve Alliance Bank ile Calyon Bank/Abu-Dhabi İslamî Bankası ortaklığına 2007-2009 yılları arası 150 milyon ABD Doları kaynak sağlanmıştır.
Bu gelişmeler Devlet Başkanı'mız Nursultan Nazarbayev'in İslam'a ve onun değerlerine olan kararlı inancının bir göstergesi olarak İslamî finans araçlarının tanıtımı ve geliştirilmesi için gerekli yasaların bizzat kendisinin talimatıyla 12 Şubat 2009'da çıkarılmasını sağlamıştır. Gerçekte Başkan Nazarbayev, İslamî finansal kuruluşların deneyimli şekilde piyasaya girişi için ihtiyaç duyulan yasama sisteminin oluşturulması fikrinin başlıca destekleyicisidir. Günümüzde, kanunun birkaç eksikliği olduğunu kabul etmek zorundayız. Bunlardan birisi, faizsiz menkul kıymet yayımı konusundadır. Bu konuda yetkili ajansların listesi, Maliye Bakanlığı gibi bazı devlet organlarına ait olup, çoklu vergilendirme eksikliklerine de sahiptir.
Kazakistan, Bağımsız Devletler Topluluğu'ndaki tüm ülkelere hizmet veren bölgesel bir İslamî bankacılık merkezinin Alma-Ata şehrinde 2020 yılında kurulması amacıyla, kendi yasama sistemini uyarlamakta ve milli bir İslamî finans mimarisini kurmaya doğru sistemli bir yaklaşım geliştirmektedir.
3 Ağustos 2010 tarihinde onaylanan İslamî finansın kalkınmasına yönelik yol haritası, 14 sistemli önlemden oluşan bir ülke eylem planıdır. Bu önlemler; İslamî finans mevzuatını geliştirmek, İslam Konferansı Örgütü ülkelerinin İslam hukukuna uyumlu yatırımlarını çekmek, İslamî finans raporlandırma standartlarını tanıtmak, İslamî ekonomik çalışmalar konuları hakkında merkezî bir eğitim merkezi ve bağımsız bir araştırma merkezi oluşturmak, İslam hukukuna uyumlu mikro-finans, finansal kiralama ve ipotek enstitüleri kurmak, merkezî bir İslam hukuku kurulu açmak, kişisel özel-kamu ortaklı araçları geliştirmek vb. hususlarını içermektedir.
Bunlarla birlikte ilk yerli İslamî banka olan Al Hilal, Kazakistan, Alma-Ata ve Astana'da açılmıştır ve Shymkent şehrinde de yakında faaliyete başlayacaktır. Bu banka, 2010 yılında Kazak ekonomisine 250 milyon ABD Doları yatırım yapmıştır. İki yıl içerisinde bu rakam 1 milyar ABD Doları'na ulaşacaktır. Banka başlıca, murabaha sözleşmeleri (her biri 5 milyon ABD Doları'ndan az olmamak üzere) kapsamındaki büyük şirketlerin finans projelerini finanse etmeyi hedeflemektedir. Kazakistan ayrıca, Fattah Finans, Istisna'a Şirketi ve Ortak Helal Sigorta Takaful gibi İslam hukukuna uyumlu kurumlara da sahiptir.
İslamî finans danışmanlığı konusunda önde gelen şirket, 2010 yılının Mart ayında ilk Kazakistan İslamî finans konferansını düzenleyen ve eylül ayında bölgemizin önemli bir iş dili olan Rusça dilinde İslamî bankacılık hakkında bir el kitabı yayımlayan Istisna'a şirketidir. Şirket ayrıca, İslamî finans danışmanlık hizmetleri ve İKO ülkeleri ile yatırım aracılığı da sunmaktadır.
Fattah Finans, Kazakistan'da İslam hukuku standartları ile uyumlu finans hizmetleri sağlama konusunda öncü konumdadır. Malezyalı ortakları ile birlikte, şu anda bir helal merkezi ve hac fonu geliştirmekte ve Kazakistan Kalkınma Bankası ve Amanah Raya Grubu ile ikinci bir İslamî banka üzerinde çalışmaktadır.
Bu şirketlere ilave olarak, Alma-Ata Bölgesel Finans Merkezi, İslamî Finans Araçları, Kausar Danışmanlık ve Al-Mudarib Finans (ülkenin tek İslamî mikro-kredi kurumu) şirketleri, Kazakistan İslamî Finans Kalkınma Birliği'nin üyeleridir. Özerk kamu kurumuna, Kazakistan'daki ve CIS bölgesinde İslamî finans endüstrisinin muazzam potansiyelini geliştirme görevi verilmiştir.
Kazakistan, İslamî finansı çekmek için, şu konuların çözümüne yönelik uğraşmaktadır: (1) İslam hukuku ile uyumlu prosedürlerin geliştirilmesi, tüzel İslam hukuku kurullarının koordinasyonu ve merkezî bir İslam hukuku kurulu oluşturulması; (2) Zekât, sadaka, faizsiz ikraz ve vakıf malı fonları gibi sosyal odaklı İslamî finans ürünlerinin teşvik edilmesi; (3) İslamî finans kuruluşları için muhasebe ve denetim kuruluşuna ait seçimli standartlarının kullanımına yönelik yasal bir sistemin oluşturulması; (4) İslamî bankaların, interbank (bankalar arası) piyasasının yokluğunda, kısa vadeli nakit problemleri ile ilgilenmesine imkân sağlayan yardım; (5) İslamî menkul kıymetler borsası gelişmesini kapsayan mevzuatta değişiklikler; (6) Devletin tüzel kesiminin yerel bir İslamî fon piyasası başlatmakta isteksizliği; (7) Akademik ve analitik bir kurumsal platform oluşturma ihtiyacı; (8) Kazakistan'ın, global İslamî finansın pozitif dış deneyiminden avantaj sağlaması için İslamî finansman özelliklerinden (özellikle de bunların dinî tabiatlarından) habersiz olmanın üstesinden gelme ihtiyacı; (9) Mevcut olan tüm İslam hukuku ile uyumlu finans araçlarının detaylı incelenmesi ve pratik uygulaması ihtiyacı.
Hükümet, başlangıç aşaması esnasında, özel olarak işletilen yerel İslamî finans kuruluşlarına yönelik tüm idarî ve işletme desteği sağlamalıdır. Kazakistan, zorluklara rağmen, İslam hukuku ile uyumlu hizmetlerin ve ürünlerin halkın tümü tarafından kullanılabilmesi için, İslamî yatırımcılara çekici bir sosyo-ekonomik ortam sunmak suretiyle, İKÖ üyesi ülkelerden gelen doğrudan yatırımı teşvik etmek ve ülkenin çok yönlü bir yatırım merkezi olarak pozitif bir imaj oluşturmasını sağlamaya devam edecektir.
Kazakistan'da, İslamî finans sanayisi, kademeli olarak kurumsal bir kapasite oluşturmakta ve İslam hukuku ile uyumlu kurallar çerçevesinde kendine has sistemli bir piyasa meydana getirmektedir. Bu süreç, Cumhurbaşkanı'mız Nazarbayev'in himayelerinde 2011 ve 2012 yıllarındaki ülkenin İKÖ başkanlığı kapsamında hükümet tarafından inşallah hızlandırılacaktır.
Zaman
