Van Gölü'ndeki fosiller bilim dünyasını şaşırttı

Uluslararası bir ekip Van Gölü’ndeki araştırmalarını tamamlandı. Gölün 400 bin yıl önce oluştuğunu tahmin eden bilim insanlarına göre suyun derinliği bölgenin sırrını içeren ve şimdiye kadar okunmamış bir “tarih kitabı” gibi. Dünyanın en ünlü fosil araştırmacısı Prof. Dr. Thomas Litt’in başkanlığında yapılan araştırmada gölden çıkartılan 5 bin örnek yıllarca laboratuarda incelenecek.

Bilim insanları, hiç bu kadar Ortadoğu’da yaşanan iklim değişiklerine ilişkin ipuçları yakalamamıştı. Yıllarca Van Gölü’nün 220 metre derinliğinde sondaj çalışması yapan birçok ülkeden bilim insanın yer aldığı ekip, bölgede asırlar boyunca meydana gelen korkunç felaketlerin izine rastladı.

Bölgeyi sarsan iklim değişiklikleri, şiddetli volkan patlamaları, depremler ve tatlı suyun tuzlu suya dönüşmesi. İşte tüm bu değişiklikler Van Gölü’nün derinliklerine gömülmüştü. Zaten uzmanlar gölün ismini şimdiden “doğanın tarih kitabı” şeklinde değiştirdiler. Ekip, araştırmanın sonuçlarını bugün Avusturya’nın başkenti Viyana’da başlayacak yer bilimleri konferansında açıklayacak.

Konferans öncesi bilgi veren ekibin başkanı Prof. Dr. Dr. Thomas Litt, gölden çıkartılan küçük taşların 400 bin yıl öncesine ait olduğunu söylüyor. Prof. Litt’in ekipte yer alması zaten tesadüf değil. Bonn Üniveristesi’nde görevli olan Prof. Litt fosilleri veri olarak kullanarak dünyada yaşamın tarihini yazmakla uğraşıyor.

‘HEYECAN VERİCİ BULGULAR’

Van Gölü’nden çıkan sonuçlar için ise “tek kelimeyle muhteşem” diyor. Van Gölü’ndeki bulgularla bölgede yaşanan iklim değişikliklerinin arşivini oluşturduklarını söyleyen Alman bilim insanı “Gölün 800 metre toprak altına kadar indik, sonuçlar ise heyecan vericiydi. İlk kez bu kadar kaliteli fosil bulduk” diyerek heyecanını dile getiriyor.

Tarihin tanığı minarelerin sade ve başka maddelerle bozulmamış olması bilim insanlarını daha da hayrete düşürmüş. Prof. Litt, bu durumu gölün coğrafi yapısına bağlıyor. Çünkü gölün hem derin ve eski olması, hem de etrafındaki dağlar sayesinde fırtına ile sert hava koşullardan korunmuş olması işte bu “tarih kitabını” yüz binlerce yıl korumuş.

Tortulardan birçok soğuk ve sıcak iklimlerin hüküm sürdüğünü tespit ettiklerini söyleyen Alman araştırmacı devamla şu bilgileri veriyor: “3 farklı iklim tespit ettik. Buna şimdiye kadar bölgede ilk kez rastlıyoruz. Ayrıca volkan patlaması ve şiddetli depremlerin de izine rastladık. Bulduğumuz katmanlardan biri 7 metre kalınlığındaydı.”

Şimdi göldeki canlı hayatı bitiren tuzlu-sodalı olan suyun daha önce tatlı olduğuna dikkat çeken Prof. Litt, bunun izlerini ise fosile dönüşen midye ve solucanlardan anladıklarını belirtiyor. Ancak bilim insanları hala kritik birkaç sorunun yanıtını bulmuş değil. En kilit soruyu ise Prof. Litt şöyle özetliyor; Bitki örtüsü ne kadar sürede değişti, göldeki hayatın bitmesi kaç bin yıl sürdü?

ARAŞTIRMANIN MALİYETİ; 1,4 MİLYON DOLAR

Ayrıca gölün geleceği de merak edilen konuların başında geliyor. Gerçi Prof. Litt “Geçmişteki izler gölün geleceğine dair ipuçları veriyor” diyor, ancak senaryo tam olarak bilinmiyor. Bu yüzden de gölün altından çıkartılan fosillerin laboratuardaki incelemesi çok önemli.

Gölden alınan 5 bin örnek üzerindeki araştırma ise 5 yıla kadar sürebilir. Yani Prof. Litt’e göre asıl en büyük çalışma şimdi başladı. Viyana’da bugün başlayacak konferansta ise ekip ilk izlenimlerini diğer bilim insanlarıyla paylaşacak.

Bir başka dikkat çeken husus ise araştırmanın maliyeti ve ekibe destek veren kuruluşlar. 12 ülkeden 35 bilim insanın yer aldığı ekibe öncülüğü ise Bonn Üniversitesi, İsviçre’nin Bern Üniversitesi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Almanya’nın Kiel Üniversitesi’ne bağlı Deniz Araştırmaları Enstitüsü yaptı.

Uluslararası Bilimsel Karasal Sondajlama Programı (ICDP) tarafından karşılanan araştırmanın maliyeti 1,4 Milyon Dolar civarında. Fosillerden dünyadaki hayatın tarihini araştıran paleontoloji bilim dalının isminden esinlenerek “Paleo-Van” adı verilen proje için ICDP Bitlis’in Ahlat İlçesi’ne yakın bölgeye dev bir platform kurdu.

‘NEMRUT PATLAYACAK’

2004 yılında başlayan çalışmalarda ilk uyarıyı geçtiğimiz Ağustos ayında yapan ekip, Tatvan’daki Nemrut volkanının yeniden patlayacağına dikkat çekmişti. Bilim insanları son olarak 1400′lü yıllarda faaliyet gösteren volkanın patlayarak yeniden faaliyete geçeceğini düşünüyor. Gölün dibindeki volkanik aktivitenin nedeninin Nemrut’tan kaynaklandığını tahmin ettiklerini söyleyen Prof.Dr. Litt şu uyarıları yapıyor:

“Nemrut hala aktif bir volkan. Jeofizikçiler, jeologlar ve risk analizcilerle birlikte yapacağımız incelemenin sonucunda net bir şey söyleyebiliriz. Volkanik hareketler deprem için hala çok riskli. En kötü senaryo ise volkanın akmayarak, ani bir şekilde patlaması.”

ANF