TOHUMLUK KANUNU'NDA KISMİ İPTAL VE YÜRÜRLÜĞÜ DURDURMA -ANAYASA MAHKEMESİ, TARIM

Anayasa Mahkemesi, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın, Tohumculuk Kanunu'ndaki bazı yetkilerini 'özel hukuk tüzel kişilerine' devredebileceğine ilişkin hükmü, 'denetim' yetkisinin devri yönünden iptal etti.
Bu hükmün uygulanmasından doğacak sonradan giderilmesi güç veya olanaksız durum ve zararların önlenmesi ve iptal kararının sonuçsuz kalmaması için kararın Resmi Gazete'de yayımlanacağı güne kadar yürürlüğünün durdurulmasına karar verdi.
Anayasa Mahkemesi'nin CHP'nin, '5553 sayılı Tohumculuk Kanunu'nun, bazı maddelerinin Anayasa'nın Başlangıç maddesi ile bazı maddelerine aykırılığı savıyla iptallerine ve yürürlüklerinin durdurulması' talebiyle yaptığı başvuruyu karara bağladı. Mahkemenin 13 Ocak'ta aldığı karar, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.
Oybirliği ile alınan karara göre, Tohumculuk Kanunu'nun, 15. maddesinin birinci fıkrasında yer alan ve bakanlığın kanundaki bazı yetkilerini, 'kısmen veya tamamen birliğe (Türkiye Tohumcular Birliği-TTB), kamu kurum ve kuruluşlarına, özel hukuk tüzel kişilerine veya üniversitelere; şartları belirlenmek kaydıyla, süreli veya süresiz olarak devredebileceğine' ilişkin hükümdeki '... özel hukuk tüzel kişilerine ...' ibaresini, kanunun 8. maddesinde yer alan 'denetim' yetkisinin devri yönünden iptal edildi.
Bu hükmün, uygulanmasından doğacak sonradan giderilmesi güç veya olanaksız durum ve zararların önlenmesi ve iptal kararının sonuçsuz kalmaması için kararın Resmi Gazete'de yayımlanacağı güne kadar yürürlük durduruldu.
Mahkeme, CHP'nin Tohumculuk Kanunu'nun iptalini istediği diğer maddelerinin yürürlüğünün durdurulmasına ilişkin taleplerinde ise yürürlüğün durdurulması talebini reddetti.
Tohumculuk Kanunu'nun 15. maddesinde, 'Bakanlık, gerekli gördüğü hallerde, kanunun 5'inci, 6'ncı, 7'nci ve 8'inci maddelerinde belirtilen yetkilerini, kısmen veya tamamen birliğe (TTB), kamu kurum ve kuruluşlarına, özel hukuk tüzel kişilerine veya üniversitelere; şartları belirlenmek kaydıyla, süreli veya süresiz olarak devredebilir' hükmü bulunuyor.
Kanunun 8. maddesinde ise 'Tohumlukları yetiştiren, işleyen ve satışa hazırlayan, dağıtan ve satan gerçek veya tüzel kişiler, bakanlık tarafından yetkilendirilir ve denetlenir' hükmü yer alıyor.
Anayasa Mahkemesi, bakanlığın, kanundaki 'tohumlukları yetiştiren, işleyen ve satışa hazırlayan, dağıtan ve satan gerçek veya tüzel kişileri denetleme' yetkisinin 'özel hukuk tüzel kişilere' devrine ilişkin bölümleri iptal etmiş oldu.
Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker, CHP'nin Tohumculuk Kanunu'nun bazı hükümlerinin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde açılan davada, 13 Ocak'ta mahkemeye sözlü açıklamada bulunmuştu. TBMM'de 2006'da çıkarılan kanun için CHP, 2007 yılında mahkemeye başvurmuştu.
Eker, mahkemeden çıkarken yaptığı açıklamada, CHP'nin özellikle yetki devrine itiraz ettiğine işaret ederek, 'bunun yürürlükteki yasalarla birçok sektörde yapılan yetki devri işleminden mahiyet itibariyle hiçbir farkı olmadığını düşündüklerini, devletin teknik anlamda çok ayrıntılı, çok uzun süreli, çok büyük bir işgücü gerektiren denetim faaliyetlerini kendisinin yapmasının mümkün olmadığını' belirtmişti.
Bakan Eker, 'Yani düşünün 10 binlerce hektar alanda ülke genelinde bir buğday tohumluğu üretiliyor, her biri ayrı bir yerde ve sizin bunların her birini çok kısa bir zaman dilimi içinde denetlemeniz gerekiyor, bu mümkün değil. Süre olarak, altyapı olarak, teknik kapasite olarak... Dolayısıyla bunu denetim esasları sizin tarafınızdan belirlenmek kaydıyla bu faaliyetlerin kontrollerin bir kısmını ilgili kuruluşlara devretmeniz gerekiyor. Kanunda esasen öngörülen odur. Benzeri kanunlar da var. Esasen anayasanın 47. maddesi de zaten buna cevaz veriyor. Bu konularla ilgili açıklamalarımızı yaptık' diye konuşmuştu.
CHP'nin Anayasa Mahkemesi'ne başvurusunda ise Tohumculuk Kanunu'nun 15'inci maddesinin birinci fıkrasındaki 'özel hukuk tüzel kişilerine' ibaresinin, Anayasa'nın hukuk devleti ve hukukun üstünlüğü ve bağlayıcılığı ilkeleri ile bağdaşmadığı belirtilerek, 'ülkede hangi tohumun üretileceğine karar verme yetkisini dünyada tekel kurmuş yabancıların ortağı olan veya Türkiye ofisi niteliği taşıyan ve bu niteliği gereği yabancının dediğini yapmak zorunda bulunan özel firmalara devredilmesine olanak tanıyarak gelecekte o tekellerin yararları neyi gerektiriyor ise o tohumların üretimine izin verilmesi gibi sonuçları da kaçınılmaz kıldığından ekonomik bağımsızlığı zedeleyici sonuçlara da yol açacağı' öne sürülmüştü. Sonradan giderilmesi güç ya da olanaksız durum ve zararların doğabileceğinden iptal davası sonuçlanıncaya kadar yürürlüğünün durdurulması istenmişti.