Uluslararası yaptırımlara rağmen İran'ın nükleer programının finansmanı, kısmen komşusu Türkiye'nin yardımları sayesinde sağlıklı yürüyor. Bu sebepten ABD Hazine Bakanlığının terörizm ve mali istihbarattan sorumlu Müsteşarı Türk hükûmetine baskı yapmak üzere Ankara'ya gitti.
Amerikan yönetimi, bir düzine kadar İran bankasının Türkiye'de serbestçe iş gördüğü şimdiki durumdan memnun değil. Bu durum, bu ayın başlarında Reuters ajansının açıkladığı ve Batılı bir diplomat tarafından sızdırılan bir istihbarat raporunu teyit ediyor. Raporda, "Türkiye ile İran arasında artan ekonomi ve finansman ilişkisi, İran'a bütün Avrupa finans sisteminin bir giriş kapısı olarak katkıda bulunuyor. Türkiye'nin bankalar aracılığıyla İran faaliyetini kanalize etme durumu, Türkiye'ye yatırılmış İran fonlarının Avrupa'ya ulaşmasını mümkün kılıyor." deniyor.
--Kural Dâhilinde--
Teknik olarak Türkiye'nin yaptığı yasa dışı değil. Zira Türkiye sadece BM tarafından konulan yaptırımları yerine getirmek zorunda, "kara listesi" BM'ninkinden çok daha geniş olan ABD veya AB tarafından konanları değil. ABD, kendi yaptırımlarını uyguluyor fakat söz konusu yaptırımlar, İranlı firmalarla ile iş yapan ve Amerikan topraklarında faaliyet yürüten banka ve şirketleri cezalandırmakla kalıyor.
Bir örnek de İran'ın en büyük ikinci bankası olan Bank Mellat. BM'nin 1929 sayılı kararı, İran'ın nükleer program, füzeler ve askerî unsurlar için yürütülen işlemlere son yedi yılda yüz milyonlarca dolar aktardığını vurguluyor. Bu yılın başlarında ABD ile İngiltere'nin "kara liste"ye İran Merkez Bankası gibi diğer finans kurumlarını dâhil etmesi için BM'ye baskı yapmasına rağmen BM, son anda sadece İlk Doğu İhracat Bankasını listeye ekledi.
Mellat, ABD ve AB tarafından uygulanan yaptırımlara dâhil edildi. ABC'nin öğrendiği üzere bu kuruluşun, Türkiye'nin önemli üç şehrinde (İstanbul, Ankara ve İzmir) şubesi var.
Zira Türkiye ile İran arasındaki ikili ticaretin hacmi 10 milyar dolara ulaştı, beş yılda bu rakamın üçe katlanması öngörülüyor ve de Ankara bu anlamda tedbirler almak için diretiyor. Ancak raporda, İran sermayelerinin Türk bankaları aracılığıyla işlem yapması ihtimalinin "yaptırımların etkisini zayıflattığı" belirtiliyor.
--İlgi Duyulan Başka Müttefikler--
Sorun, Türkiye ile sınırlı değil. Geçen hafta "Washington Post" gazetesi, Dışişleri Bakanlığı görevlisi Robert Einhorn'un Çin'e yaptığı ziyaret ve bu gezide Einhorn'un Çinli yetkililere, yaptırımları engelleyebilecek olan -muhtemelen Çin makamlarından izin almaksızın- İran'a yardım eden Çinli şirket ve bankalardan oluşan bir liste verdiğini yazıyordu. Makalenin yayımlanmasından sonra Çin Dışişleri Bakanlığı, "Çin'in her zaman uluslararası yükümlülükleri" ve İran'a yaptırımların uygulanması hususundaki sözünü "yerine getirdiğini" açıklamakta gecikmedi.
Bankaları İran ile iş yapan diğer ülkeler, Birleşik Arap Emirlikleri, Lübnan, Brezilya, Ekvador ve bir ay öncesine kadar da Güney Kore. Geleneksel olarak İran'ın altıncı ticaret ortağı Güney Kore, yoğun Amerikan baskısı karşısında kendini geri çekti.
Ancak Türkiye olayında bu etkili olmuyor gibi. Türkiye Sanayi ve Ticaret Bakanı Zafer Çağlayan geçen salı günü Washington'a yaptığı bir ziyaret sırasında şunları söyledi: "İran'ın avukatı gibi davranmaya niyetimiz yok. Ancak Türkiye, İran'da var olan ekonomik fırsatlara ilgisiz kalamaz ve komşu ülkelerle ticarete devam etmemiz doğaldır."
