Zenginlik, Yoksulluk ve Merhamet

Fakat son bir çalışma bu düşünceyi reddetmektedir. Paul Piff ve meslektaşları Berkeley, Californiya Üniversitesi'ndeki deneylerini bu hafta Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi'nde yayınladılar ve bunun tam tersini iddia etmektedirler.Yardımserverliğe yatkın olanlar zenginler değil, fakirlerdir.

Dr Piff ve takımı, ilk deneylerinde 115 kişi ile çalıştılar. İlk başta çalışmanın aslı amacına ilişkin farklı bir izlenim uyandırmak amacıyla, bu gönüllülerden, bir dizi düzmece faaliyetleri yerine getirmeleri istendi. Sonrasında, her biri kimliği bilinmeyen ve başka bir odada oturan bir partner ile eşleştirildi. Katılımcılara onar kredi verildi ve bu kredinin ne kadarını kendine saklayacağı ve ne kadarını kendi partnerine transfer edeceğine karar vermeleri önerildi. Ayrıca oyunun sonunda elinde tuttukları kredinin gerçek paraya dönüşeceğini ve partnerlerinin bu sonuca müdahale edemeyeceğini anlattılar.

Oyuna başlanmadan bir hafta önce, katılımcılara etnik kökenleri, cinsiyetleri, yaşları, ibadetlere ne kadar katıldıkları, ve sosyoekonomik durumları soruldu. Çalışmanın bu kısmında, veriler on kademesi olan bir çizimle gösterildiler. Her bir kademe farklı bir eğitim, gelir ve mesleki durumu gösteriyordu. Onlara ait oldukları toplum içinde kendilerini görece uygun gördükleri yeri X ile gösterilmeleri istendi.

İnsanların ortalama verdikleri kredi miktarı 4.1 di. Fakat analizler üzerinde yapılan incelemeler sonucunda katılımcıların sosyal statü değerlendirmeleri düştükce eliaçıklığın arttığı görüldü. Yaş, cinsiyet, etnik köken ve dindarlık etkisi de hesaba katıldığında dahi, kendilerini en alt kademede konumlandıran insanların, kendilerini en üst kademede gören insanlardan %44 daha fazla kredi verdiği görüldü.

Tepedekiler ve Fakirler
Ilerleyen deneylerde, araştırmacılar katılımcılardan çok zengin veya çok fakir biri üzerine düşünmeleri ve bu kişiyle kuramsal bir etkileşim kurmaları istendi. Bir çeşit hikaye anlatımı olan bu yöntem psikologlar tarafından bir kişinin bakış açısında geçici bir değişim oluşturmak amacıyla rutin olarak kullanılan bir metoddur.

Böyle bir durumda amaçlanan, kişinin normalde ait olduğunu düşündüğü sınıftan, daha yüksek mi daha alçak ya da yüksek sınıfta olduğunu düşünmesini sağlamaktır. Sonrasında araştırmacılar, katılımcılara bir kişinin gelirinin yüzde kaçının iyiliksever bağışlara harcanması gerektiğini sordu. Sonrasında araştırmacılar, gerçek alt sınıf katılımcıların ve kendisini geçici olarak alt sınıfta hissedenlerin; bir insanın gelirinin büyük bir kısmını iyilikseverliği desteklemek adına kullanması gerektiğini hissettikleri sonucuna vardılar.

Üst- sınıf katılımcılar gelirin %2.1’ inin bağışlanması gerektiğini söylediler. Alt- sınıf insanlar %5.6 ‘nın uygun dilim olduğunu düşündüklerini bildirdiler. Üst- sınıf olup kendisini alt sınıf olarak görenler %3.1 dediler. Psikolojik yönetmlerle kendilerini alt-sınıf hissetmeleri sağlanan insanlar %3.3 ün doğru oran olduğunu dile getirdiler.

Son deney, farklı sınıflardaki insanların, bir kişinin gerçekten ihtiyacı olduğunda ne kadar yardımsever olduklarını test etmeyi amaçlıyordu. Bu sefer, katılımcılar hikaye anlatma yerine video kliplerle daha az veya daha fazla acıma hissi uyandıran durumlarla yüzleştirildiler. Araştırmacılar sonrasında, katılımcıların deneye geç gelen (aslında önceden ayarlanmış) ve dolayısı ile deney prosedürü hakkında yardıma ihtiyaç duyan birine karşı duydukları reaksiyonu ölçtüler.

Bu durumda, ‘teşvik edici çalışmalar’ alt sınıflarda hiçbir değişiklik yapmadı. Bu gruptakiler geç gelene daima şefkat gösterdiler. Fakat, üst sınıflar etkilendiler. Şefkat konusunda teşvik eden videoların gösterildiği kişiler duygusal olarak tarafsız görüntülerin sunulduğu kişilerden daha sıcak bir tepki gösterdiler. Bu da demek oluyor ki, birileri kendilerine hatırlattığı takdirde zenginler de şefkat gösterebiliyor ancak kendi başlarına bunu yapmıyorlar.

Bütün bunlardan çıkarılabilecek bir yorum şu olabilir. Bencil insanlar, zengin olmayı kolay buluyorlar. Fakat Dr Piff’ in gerçekleştirdiği bazı deneylerde, katılımcılar yetiştikleri ailenin gelir durumuna göre sıralandılar. Yüksek statünün kazanılmış mı yoksa kalıtsal mı olduğunun öneminin olmadığı, dolayısıyla "bencil olanların özellikle yüksek statüyü kendi kendine edinenlerin olduğu" görüşünün doğru olmadığını ortaya koyuyor. Dr Piff fakirler arasında var olan yüksek düzeyde merhametin eli açıklığı ve yardımseverliği arttırdığını, zor durumlarda hayatta kalmak için gerekli olan güven ve işbirliği duygusunu teşvik ettiğini söylüyor.

(The Economist, 29 Temmuz 2010, Wealth, poverty compassion)

ekopolitik.org