İstanbul'un kapıları semt isimlerinde yaşıyor

İstanbul'un semtlerine adını veren kapılar arasında Yenikapı, Kumkapı, Çatladıkapı, Ahırkapı, Topkapı, Sulukule, Edirnekapı ve Silivrikapı bulunuyor. Bizans ve Osmanlı döneminde İstanbul'u çevreleyen Marmara, Haliç ve kara surlarındaki kapılar sabah saatlerinde açılır ve akşam kapatılırdı. Kentte yıllarca hizmet veren tarihi kapıların birçoğu günümüze kadar ayakta kalamasa da bulunduğu bölgeye verdiği isimle yaşamaya devam ediyor. Bizans ve Osmanlı döneminde açılan Marmara surları üzerindeki kapılar şöyle:

# Yedikule'de sahil yolu üzerindeki Mermerkule Kapısı.

# Debbağ Kapı da denilen Narlı Kapı.

# Bizanslıların Porta Psamatiad edikleri Samatya Kapısı.

# Davutpaşa Kapısı.

# Bizans döneminde Blanga veya Vlanga Kapısı, Osmanlı döneminde önce Yeni Langa Kapısı denilen Yenikapı

# Piri Reis'in Bab-ı Kum adını verdiği bir iskeleyle kumluğa açılan Kumkapı.

# Küçük Ayasofya Kilisesi'ne gidenlerin kullandığı Osmanlı zamanında adı Kadırga Limanı Kapısı olarak değiştirilen Sofia Kapısı.

# Bizanslıların Porta Ferrata ve Porta Marina dedikleri Osmanlı dönemindeki adı Çatladısu Kapısı olan Çatladıkapı.

# Bukoleon Sarayı Kapısı.

# Topkapı Sarayı'nın ahırlarına açılan Ahırkapı.

# Balıkhane Kapısı.

# Sepetçiler Köşkü'nün yanında olduğu varsayılan Hasırcılar Kapısı.

# Ayia Maria Hodegetria Kapısı.

# Adını Bizans döneminin Mangana Sarayı'ndan alan ve artık kapalı bulunan Mangana

# Adını Bizans'ın azizlerinden Ayios Yeoryios'ten alan Aya Yorgi Kapısı.

# Osmanlı döneminde açılan Demirkapı.

# Osmanlı döneminde büyük olasılıkla değirmene açılan Değirmen Kapısı.

# Topkapı Sarayı'nı korumak için yerleştirilen toplardan adını alan Topkapı.

İSTANBUL'UN FETHİNDEKİ İKİ ÖNEMLİ KAPI

Osmanlı padişahı 2. Mehmet'in İstanbul'un fethi sırasında ordularını konuşlandırdığı Topkapısı ve Edirnekapısı günümüzde de kentin önemli merkezlerini oluşturuyor. Bizans dönemindeki adıyla Porta Charsius ve Porta Myriandron/Mezarlık Kapısı adlarıyla bilinen Edirnekapı şehrin yedi tepesinin en yükseğinin 86 metre üzerinde. Osmanlı zamanında Edirne yönünden gelen sultan Edirnekapı'dan içeri girer, çarşı meydanından başlayan uluyol kentin en büyük caddesi olarak Ayasofya Meydanı'na ve sarayın 'Bab-ı hümayun' denilen kapısına ulaşırdı. Bizans imparatorları gibi Osmanlı padişahları da sefere çıkarken askeri ve dini törenlerde zafer alaylarında daima bu yolu ve bu kapıyı kullanırdı. 2. Mehmet kuşatma sırasında karargahını Bizans'taki adı Ayios Romanos Kapısı olan Top Kapısı önüne kurdu. Topkapı ve Edirnekapı İstanbul'un fethinde önemli rol oynadı.

KARA SULARINDAKİ KAPILAR

İstanbul'un Haliç kıyısından Marmara kıyısına doğru olan kara surlarındaki kapılar ise şöyle:

# Blahernai Kapısı.

# Porto Regia veya Regia Kapısı.

# Adını eğriliğinden alan Eğri Kapı'dan Tekfur Sarayı'na giriliyor.

# Eğrikapı ile Edirnekapı arasında Saray Kapısı ve St. Callinique Poternası adlı örülmüş iki küçük kapı.

# Bizanslıların Pempton Kapısı dedikleri Sulukule Kapısı.

# Bizans dönemindeki adı Rhesium Kapısı olan Mevlevihane Kapısı günümüzde Mevlana Kapı olarak biliniyor.

# Kalagru Kapısı

# Silivri Kapısı'na Bizans döneminde Pege Kapısı denirdi.

# Balıklı Ayazması'nın karşısında bulunması dolayısıyla Bizanslılar zamanında Silivrikapı'nın ayrı bir önemi vardı.

# Bizans döneminde Ksilokerkos Kapısı olarak bilinen Belgrad Kapısı

# Bizanslıların Porta Auera/Güzel Kapı dedikleri Yaldızlı Kapı veya Altın Kapı bugün Yedikule Surları'nın içinde ve ayakta duruyor.

HALİÇ KAPILARI

Marmara'dan Haliç'in içine doğru uzanan surlar üzerinde bulunan ve çoğu günümüze ulaşamayan kapıların isimleri de şunlar:

# Eugenios Kapısı ya da Kentenarios Kapısı.

# Osmanlı döneminde açılan Uğrakkapı.

# Fatih Sultan Mehmet'in açtırdığı ve bir zamanlar kıyıdaki yalıya gidilen Yalı Köşkü Kapısı.

# Sirkeci'deki Porta Veteris Rectoris ya da Porta Bonu.

# Türklerin Bahçekapısı veya Cıfıt/Cühut Kapısı da dedikleri Tersane Kapısı.

# Yeni Cami Kapısı.

# Mısır Çarşısı cümle kapısının tam karşısına düşen Balıkpazarı (Perama) Kapısı.

# Fetih'ten önceki adı Porta Saint Jean de Cornibus olan Zindan Kapısı.

# Osmanlılardan önce işkence yapılan bölgede bulunan Odun Kapısı/Porta Droungarion Viglae.

# Bizanslıların Porta Platea dedikleri Unkapanı veya Dakik Kapanı

# Osmanlılar zamanında açılan Yeni Cami Kapısı.

# Tüfenkhane Kapısı.

# Cibali Kapısı.

# Porta İspigas.

# Aziz Aya Teodosia'nın adını alan Aya Kapısı.

# Profitu Prodorumu Kilisesi Kapısı.

# Bizans döneminde olmayan Kanuni Sultan Süleyman'ın açtırdığı Ayakapı.

# Geride kapısı kalmasa da Porta Petrion, Porta Sidera, Pili Petriou adlarını bırakan Petri Kapısı.

# Porta Faros ve Porta Fenari diye adlandırılan Fener Kapısı.

# Diplofaros Kapısı.

# Bizans döneminden kalan ve İmparatorluk Kapısı da denilen Basileos Kapısı.

# Bizans dönemindeki adı Kinegion Kapısı olan Küngoz Kapısı.

# Rumca saray anlamındaki palatiyon kelimesinin Türkçede Balat Kapusu'na dönüşmesinden oluşan Balat Kapısı Blahernai Sarayı'na açılıyordu.

# Adını II. Beyazıt'ın sadrazamlarından olan ve Yavuz Sultan Selim'in öldürttüğü Atik Mustafa Paşa'dan alan Atik Mustafa Paşa Kapısı, Bizans döneminde Ayia Anastasia Kapısı olarak biliniyor.

# Adını Ayvan Saray'dan alan Ayvansaray Kapısı. Osmanlı döneminde Bizans surlarındaki mahzenlere hayvan konduğu ve bu yüzden semte Hayvan Sarayı denildiği söyleniyor.

# Dideban Kapısı Bizans dönemindeki Ksiloporta Kapısı. Haliç surlarının en uç noktasındaki bu kapı bir ara Eyyub el-Ensari Kapısı adıyla da anılıyor. Osmanlı'nın Farsçadan aldığı dideban, nöbetçi karakol, bekçi anlamına geliyor.

Yenişafak