Ünlü Kürdolog Lazerev öldü

Şarkiyat bölümünde Kürdüloji başkanlığı yapan, Kürtler konusunda birçok bilimsel kitap ve makale kaleme alan ünlü bilim insanı 7 Mart’ta Moskova’daki evinde hayatını kaybetti.

“1891–1917 Kürt sorunu”, “Emperyalizm ve Kürt sorunu (1917–1923) “, “ Kürdistan ve Kürt sorunu 1923 1940”, kitaplarının yazarı Lazerev Rus doğu bilimcileri arasında efsanevi oryantalist olarak biliniyordu.

Lazerev Rusya’da Profesör M.A Gasratyana, S.H Mgoi ile birlikte özellikle 20. yüzyıl Kürt tarihi ve siyasetini tanımlayan önemli araştırmacılardan biriydi.

8 Mayıs 1930’da dünyaya gelen Lazerev 1952’de Moskova Devlet Üniversitesinde (MGU) Yakındoğu Tarih fakültesini bitirdi. Bir süre Osmanlı tarihi üzerinde çalıştı ve Osmanlıcayı öğrendi. Aynı üniversitenin tarih bölümü üyesi oldu. 1956’da Leningrat’ta bulunan Sovyetler Birliği Şarkiyat bölümünde çalışmaya başladı. Burada tarihi el yazmaları ve diğer belgeleri inceleme fırsatı buldu.

Sovyetler’in Ortadoğu da yeniden aktif olma eğilimlerini göstermeye başladığı yıllarda, Doğu’yla ilgili kapsamlı çalışmalar kapsamında Leningrat’taki Kürt bilimleri bölümü de genişletilip büyütüldü ve bir kısmı Moskova’ya taşındı.

‘KÜRT SORUNU ÇÖZÜLMEDEN YAKIN DOĞUDAKİ SORUNLAR ÇÖZÜLMEZ ‘

Öğrencisi ve çalışma arkadaşı Dr. Noder Maseki, Doğu bilimcisi Kürdoloğ Lazerev’in bilimsel çalışmaları konusunda şunları söylüyor: “Lazerev’in1960’da kaleme aldığı ilk Monografisini ‘(9140- 1918) Doğu Arabistan’da Osmanlı kuşatması’ tezi büyük ilgi gördü. 1950 Irak’ta yaşanan dramatik gelişmeler Kürt sorununun yeniden güncelleşmesine yol açtı. İlk makalesini 1964’de Moskova’da Bilimsel Çalışmaların yayınlandığı merkezinde ‘Kürt sorunu (1890l - 1917 yılları)’ yayınladı.

Kürt probleminin analiz edildiği makalede, Ortadoğu’daki sorunların çözümünün Kürt meselesine bağlı olduğu tespitini yapıyordu. Bu çalışma Kürdistan’ın anlaşılması açısından siyasi ve entelektüel hedeflere ulaştı. Çünkü bu süreç emperyalist bölüşüm sürecinden ekim devrimine kadar olan karmaşık bir dönemdi ve Kürtler için önemli tespitler içeriyordu. Ayrıca bu çalışma için Çarlık arşivleri ve dışişleri bakanlığı belgelerini incelemişti. Bu belgeler içerisinde İstanbul, Bitlis, Beyazıt, Urmiye ve Kermanşah’ta çalışan diplomatların araştırma ve görüşleri vardı.

Bu çalışmada Türk, İran ve büyük güçlerin askeri ve siyasi yöntemlerle Kürdistan üzerindeki nüfuz arayışları ve bunun Kürtler üzerindeki etkilerini ele almıştı.

O araştırmalarında Kürdistan’ın ekonomik, siyasi ve sosyal yapısı, Kürt aşiretlerin İran ve Türklere karşı verdikleri özgürlük mücadelelerini analiz etti.

Lazerev’in çalışmalarına göre Türkiye’de son 40 yılda ciddi bir asimilasyon süreci yaşanmıştı. Ona göre çağdaş Türkiye’de Kürt sorununu kabul etmemiş ve haklarını ret etmişti. Bununla birlikte Irak Baas rejimi 1963’te Kürtler üzerindeki jenosit uygulamalarını inceledi.”

Lazerev, doktorasını Ermenistan Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsünde yapıyordu. Ancak buradaki öğretim görevlileri ile bilimsel konularda içine girdiği çelişkiler, tezinin gecikmesine yol açtı.

Lazerev 1972’de “1891 1917 Kürt sorunu” adıyla Kürtler üzerindeki ilk kitabını yayınladı.

Daha sonra “Emperyalizm ve Kürt sorunu (1917–1923)“, “Kürdistan ve Kürt sorunu 1923 1940” kitapları yayınlandı. Lazerev’in bu araştırmalarında 19.yüzyıl sonundan ikinci dünya savaşına kadar Kürt sorunundaki gelişmeleri irdeliyordu. Bunun yanında Kürt sorunu konusunda 200’den fazla bilimsel makaleleri yayınlandı

Bazıları 1990’dan 2000’lerin başlarında da yayınlandı. Bunlardan Kürt sorunun tarih ve siyasi yönlerine ilişkin olanlar; “Kürdistan’ın jeopolitik yönleri”, “ Arap sağ totalitarizmi”, “Kürt sorunun yeni jeopolitiği”, “yeni Kürdistan’da İslam”

RUSYA KLASİK OKULUNUN TEMSİLCİLERİNDEN

Dünya onu Kürt meselesinin uluslararası boyutu, Kürt milliyetçiliği ve Asya’daki milliyetçilik konularında otorite olarak kabul etti.

Maseki’ye göre o Rusya klasik okulunun en önemli temsilcilerinden biri. Maseki devamla şöyle diyor: ‘’Lazerev, uzun yıllar Şarkiyat Enstitüsü’nün uluslararası problemler danışmanlığını da yaptı. MGU’da oryantalizm çalışmalarında bir temel olarak görüldü. Bu yüzden Rusya klasik okulunun önemli bir temsilcisi olarak değerlendiriliyor. O tarihi inceliklerini, doğru ve yanlışlıklarını ayrıştırmasını iyi bildi. Oryantal tarihçileri de onun bu yönünden övgüyle söz ederler.

Son yıllarda Kürdistan tarihinde yöntem üzerinde çalışmaya başladı. O ilk çağdaş Kürt tarihi araştırmacısıydı. Bunun yanında aynı zamanda önemli bir Kürt dostuydu. Kürtler konusunda genel ve derin bir sessizlik yaşandığı, Kürtlerin isimlerinin ve yaşamlarının yasaklandığı bir dönemde Kürtler üzerine kapsamlı değerlendirmeler yazmayı sürdürüyordu.

Kürdistan ve Kürt problemi monografisini yazarken, Kürt sorunun Kürtler olmadan çözülemeyeceğini Kürtlerle bir anlaşmaya varılamadan çözümünün mümkün olmadığını ortaya koydu ve bunu ölünceye kadar ısrarla savundu.

KÜRT SORUNU BÜTÜNLÜKLÜ BİR SORUNDUR

1993 ve 92’de Güney Kürdistan’ın kuruluş sürecini aktif olarak destekledi. O süreçte Güney Kürdistan’a gitti, çeşitli kongre ve konferanslara katıldı. Kürt sorunun 4 parçadaki çözümüne inancını hep korudu. Kürtlerin bir gün özgürlüklerini elde edecekleri konusunda tam bir inanç sahibiydi. Birçok çalışmasında Türkiye’deki Kürt sorununu inceledi ve şu tespiti katı bir şekilde ortaya koyuyordu. Türkiye’deki (Kuzey Kürdistan) sorunu çözülmeden genel Kürt sorunu asla çözülemez diyordu.”

Lazerev,Kürtler üzerinde çalışmaya başladıktan sonra, metin analizlerinde onun Kürtler konusunda sadece düşünsel olarak değil duygusal olarak da etkilendiği görülür. Bu konuda bazı metinlerinde Rus devletinin soruna müdahil olması ve Kürtlere destek sunması konusunda önerilerde bulundu.

Maseki bu konuda Nizivisimaya’da çıkan makaleyi örnek gösteriyor: “Bu konuda 1993’de Nivazimaya gazetesinde çıkan bir yazıda; Rusya’nın uluslararası Kürt politikasında yer almadığını belirtiyordu. O dönem de Rusya’nın Kürtler konusunda politik gelişmelere katılması konusunda fikir belirten tek aydındı. Yazıda Moskova’nın kendisinin de kritik bir süreçten geçtiğini bu yüzden Kürtlerle ilgilenemediğini ama ilerde bu soruna nötral kalamayacağını belirtiyordu.

Değerlendirmesinde Kürt sorunun çağdaş uluslar arası hukuk çerçevesinde bütünlüklü ele alınması gerektiğini, eğer sorun böyle ele alınırsa Kürtlerin kendi devletlerini kurma haklarının bile kabul edilmek zorunda kalınacağını belirtiyordu. Ona göre Ortadoğu’da artık Kürt sorunu çözülmelidir bunun zamanı gelmiştir. Rusya da bu gerçekten hareket ederek oluşturacağı politikalarda bu gerçeği destekler nitelikte hareket etmeliydi. Prensip olarak Kürtler BM ve uluslar arası kurumlarda desteklenmeliydi.

Lazerev 1990’da Kürdoloji’nin başkanlığını üstlendi. Bu dönemde batılılardan birçok öğrenci yetiştirdi. Bunlardan bazıları halen uluslar arası alanda Kürtler üzerinde araştırmalar yapıyor.

1970 ve 1980 arasında Kürt bilimleri ve geleceği konusunda kapsamlı bir hazırlık yapmıştı. 1982’de Leningrat’ta düzenlenen uluslararası alanda Kürt sorunu konferansında önemli bir sunum yaptı. Kürdoloji konusunda Leningrad, Tiflis ve Moskova’daki bölümlerin daha fazla rol üstlenmesi ve daha fazla bilim adamı yetiştirmesi gerektiğine işaret etti.’

Ünlü bilim adamı Mihail Semenoviç Lazarev bugün Moskova’da çok sayıda akademisyen ve Kürtlerin katılımıyla toprağa verilecek.

Kaynak: ANF

Ünlü Kürdolog Lazerev öldü

Dünyanın önde gelen Kürdologlarından Mihail Semenoviç Lazarev hayatını kaybetti. Lazerev 50 yıl boyunca Kürdolojiye hizmet eden Lazerev bugün Moskova’da toprağa verilecek.