En ilkel AYM seçim modeli bizde

Türkiye, referandum tartışmalarıyla birlikte, Anayasa Mahkemesi üyelik yapısını tartışıyor. 12 Eylül darbecilerinin anayasası; milli iradenin temsilcisi TBMM’yi tamamen dışlayarak, birçok aydının “Yargı Diktası” olarak nitelendirdiği bir yapıyı kurarken, üyelere 65 yaşını dolduruncaya kadar koltukta kalma ayrıcalığını sunuyor. Buna göre, 40 yaşında Anayasa Mahkemesi üyesi olan, çeyrek yüzyıl boyunca aynı koltukta kalıyor. Vakit’in incelediği modellerde ise, parlamentoların çeşitli oranlarda değişen, ancak mutlak olan etkinliği söz konusu. Bazı gelişmiş ülkelerde ise, üyelerin tamamını “Meclis”ler seçiyor. Üyelerin görev süreleri de, genellikle 9 yıl olarak belirleniyor.

ALMANYA’DA YARISINI MECLİS, YARISINI SENATO SEÇİYOR

Federal Anayasa Mahkemesi 16 hakimden oluşuyor. Üyeler, Bundestag (birinci meclis-millet meclisi) (8) ve Bundestrat (ikinci meclis-senato) (8) tarafından seçiliyor. Üyelerin görev süreleri 12 yıl. Üyeler tekrar üyeliğe seçilemiyorlar. Almanya’da federal mahkemeye üye seçilebilmek için 40 yaşını doldurmuş olmak ve hakim olma yeterliliğine sahip olmak şartları aranıyor.

FRANSA’DA CUMHURBAŞKANI, MECLİS VE SENATO

Fransa’da Anayasa Konseyi, 9 üyeden oluşuyor, üyelerin üçü Cumhurbaşkanı, üçü Millet Meclisi ve üçü de Senato Başkanı tarafından atanıyor. Bir defa seçilen üye bir daha seçilemiyor.

İSPANYA: MECLİS SENATO, HÜKÜMET, YARGI

İspanya’da Anayasa Mahkemesi, 12 üyeden oluşuyor. Dört üye Kongre (Meclis), dört üye Senato, iki üye Hükümet, iki üye de Yargı Genel Kurulu tarafından seçiliyor. Atama kral tarafından yapılıyor. Üyeler 9 yıllığına seçiliyor. Bir defa seçilen üye bir daha seçilemiyor.

PORTEKİZ: 13 ÜYENİN 10’UNU MECLİS SEÇİYOR

Portekiz’de Anayasa Mahkemesi 13 üyeden oluşuyor. 10 üyeyi Meclis seçiyor. 3 üye de Anayasa Mahkemesi’nin üyeleri tarafından seçiliyor. Üyelerin görev süresi 9 yıl olarak belirlenmiş. Mahkeme başkanının üyeler tarafından seçildiği Portekiz’de ikinci defa anayasa mahkemesi başkanı seçilebilmek mümkün değil.

İTALYA: MECLİS VE CUMHURBAŞKANI

İtalya’da Anayasa Mahkemesi 15 üyeden oluşuyor. Üyelerden üçte biri Cumhurbaşkanı, üçte biri Parlamento, üçte biri de adlî ve idarî yargı yüksek mahkemeleri tarafından seçiliyor. Üyelerin görev süresi 9 yıl ve bir kez seçilebiliyorlar.

Japonya’da 14 hakimin ataması kabine tarafından gerçekleştiriliyor. ABD’de ise, Yüksek mahkeme 9 üyeden oluşuyor. Üyelerin hepsini atama yetkisi Başkana ait. Ancak, başkanın ataması Senato’nun görüş ve onayına bağlı.

MODELLER

Anayasa Mahkemesi üyelerinin (Anayasa yargıçlarının) belirlenmesinde, seçim sistemi ve karma sistem olarak nitelendirilen iki usul geçerli. Bunun dışında, Avrupa’da sadece Fransa’da, üyelerin tamamının atama yoluyla belirlendiği bir model uygulanıyor. Fransa’da üyelik atamalarını, Cumhurbaşkanı (3), Meclis (3) ve Senato (3) yapıyor. Seçim sisteminin uygulandığı başlıca ülkeler Almanya (Federal Anayasa Mahkemesi), Macaristan, Polonya, Slovenya Portekiz Anayasa Mahkemeleri ile İsviçre Federal Mahkemesi. Makedonya, Hırvatistan ve Litvanya’da da bu sistem uygulanıyor. Avrupa sisteminde yaygın olan atama ve seçimin birlikte yürüdüğü “karma” sistem olarak göze çarpıyor. Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, İtalya ve Romanya’da bu sistem uygulanıyor. Türkiye’de de 1961 Anayasası, parlamentonun alanını büyük ölçüde daraltmış olmakla birlikte, bu sistemi uygulamaktaydı. 1982 Anayasası ise, millet iradesini dışlayan bu modeli daha da antidemokratik hale getirdi.

Kaynak: Vakit

En ilkel AYM seçim modeli bizde

Türkiye, referandum ve Anayasa Mahkemesi üyelik yapısını tartışırken, Vakit’in araştırmaları, AYM üyelerinin seçimindeki en ilkel modelin Türkiye’de olduğunu gözler önüne seriyor.