İslami bankacılık ve kadın

Lahem El-Nasır*

İslam kadına değer vermekte ve onun toplumdaki konumunu yükselterek haklarını eksiksiz olarak kendisine vermektedir. Bu durumu müminlerin kalplerine yerleştirmek ve kabul etmelerini sağlamak için Kur’an-ı Kerim’de “En-Nisa” (Kadın) isimli bir sure indirildi. Bu sure Kur’an’ın tertibinde dördüncü suredir ve en uzun yedi sureden biridir. Ayrıca Sünnet-i Nebeviyye’de kadını yücelten ve onların haklarını beyan eden çok sayıda hadis-i şerif vardır. Bunlardan biri “El-Khamse” de yer alan ve Ebu Hureyre (R.A) tarafından rivayet edilen hadis-i şerif’tir. Rivayet etti ki:” Bir adam Rasulullah(S.A.V)’e gelerek dedi ki: Ey Allah’ın Rasulü! İnsanlardan kim en iyi şekilde muamele etmemi hak ediyor? (Rasulullah(SAV)) dedi; Annen. Adam sordu; sonra kim? (Rasulullah(SAV)) dedi; Annen. Adam yine sordu; sonra kim? (Rasulullah(SAV)) dedi; Annen. Adam tekrar sordu; sonra kim? (Rasulullah(SAV)) dedi; sonra baban.”

Tirmizi’den alınan diğer bir hadis-i şerif’te de müminlerin annesi Hz.Aişe(R.Anha) validemiz rivayet etmiştir ki: Rasulullah (SAV) buyurdu ki; “Sizin en hayırlınız, ailesi için en hayırlı olanınızdır ve ben ailem için aranızda en hayırlı kişiyim.” Rasulullah (SAV)’ın hayatı, kadına değer verme ve ona insaflı (adaletli) davranma hususunda en önemli modeldir. Rasulullah (SAV)’ın ailesine bizzat hizmet ettiği müminlerin annesi Hz.Aişe(R.Anha) tarafından rivayet edilmiştir (Sahih-i Buhari). Rasulullah (SAV) kadınlarla istişare etmiş ve önemli işlerde onların görüşleriyle işlem yapmıştır. Sahih-i Buhari’de yer alan bir hadis-i şerif’te Misvar bin Makhrama (R.A) şöyle rivayet etmiştir: “Hudeybiye anlaşması imzalanınca Rasulullah (SAV) ashabına “Kalkınız, kurban kesiniz ve başınızı tıraş ediniz” dedi. Ashaptan bir kişi bile kalkmadı. Rasulullah (SAV) bunu 3 kez söyledi ancak ashaptan hiç biri kalkmadı. Bunun üzerine Rasulullah (SAV) Ümmü Seleme (R.Anha) validemizin yanına geldi ve ashabının durumundan ona bahsetti. Ümmü Seleme (R.Anha) dedi ki : “Ey Allah’ın Rasülü! Bu işin olmasını istiyor musun? O zaman dışarı çıkınız ve ashabınızdan hiç birine bir şey demeden kurbanınızı kesiniz, berberinizi çağırınız ve tıraşınızı olunuz.” Rasulullah (SAV) dışarı çıktı ve hiç kimseye bir şey demeden kurbanını kesti ve berberini çağırarak baş tıraşını yaptırdı. Bunun üzerine bütün sahabe kalktılar, kurbanlarını kestiler ve birbirlerini tıraş ettiler. Sahabeler bu işi yaparken neredeyse birbirlerini eziyorlardı.” Hasan El Basri bu hadis-i şerif ile ilgili yorumunda demiştir ki: “Rasulullah (SAV)’ın Ümmü Seleme (R.Anha)’ya danışmaya ihtiyacı yoktu. Ancak bunu yapmakla insanlara bir ders vermek, bir örnek göstermek istedi. O da erkeklerin, kadınlara danışmanın çekinilecek ve utanılacak bir şey olmadığını anlamasıdır.

Kadının İslam’da hatırı sayılır konumuna rağmen, İslam şeriatının ilkelerini esas alan İslami bankacılık sektörünün kadınlara öncelik verme hususunda ihmalkar olduğunu görmekteyiz. Bundan dolayı kadınlar, bu sektörün varlıklarına yaptıkları kayda değer katkıya rağmen sektörde hak ettikleri konumu elde edememişlerdir. 2007 yılında Dubai’de yapılan Uluslar arası İslami Finans Forumu’na katılan uzmanlar, Körfezli kadınların İslami finans araçlarına yaptıkları yatırımın 35 milyar USD civarında olduğu değerlendirmesini yapmışlardı. Gözlemcilerin bu ihmalkarlığın iki alanda olduğunu mülahaza etmesi mümkündür. Bu iki alan iş ve istihdam alanıdır. Özellikle istihdam alanında bu ihmalkarlık nitelik kazanma ve eğitim alma gibi hususlarda bir çok yönüyle kendini göstermektedir. Zira İslami finans kuruluşları kadın çalışanlarına az sayıda eğitim kursları vermektedir. Kadın çalışanların katıldıkları bu az sayıdaki kurslar da, üst düzey yöneticilik için gerekli olan ileri düzeyde mesleki nitelik kazandıran kurslar olmayıp temel ve basit kurslardır. Bu durum da, kadınların üst düzey yöneticilik için gerekli niteliği kazanmalarını engellemekte, şube ve pazarlama yönetiminde düşük seviyede görev alma şeklinde kısıtlama getirmektedir. Bu, İslami finans sektöründeki nitelikli kadın çalışanlarda bir eksiklik oluşmasına, bu eksiklik te İslami finans kuruluşlarındaki kadın çalışanlara mesleki eğitim verecek nitelikli eğitimcilerin olmamasına sebebiyet vermekte ve böylece kısır bir döngü oluşmaktadır. Bu eksiklik, eğitim, nitelik kazanma ve çalışanlara sunulan kariyer fırsatındaki eşitlik alanlarının hepsinde mevcuttur. Ayrıca kadınlar için onların tabii yapılarıyla uyumlu ve İslam şeriatı hükümlerine göre uygun bir çalışma ortamı oluşturmada da bir eksiklik vardır ve böyle bir ortam üretimi arttıracak bir faktördür. Ancak İslami kuruluşların çoğunda böyle bir ortamı görmek neredeyse imkansızdır. Bu sektörde çalışan kadınlar üzerindeki çok sayıdaki baskılar onların çalışmayı bırakmalarına yol açmaktadır. Bu durum da, İslami finans sektörünün özellikle muhafazakar toplumlardaki işsiz kadın sayısını azaltılmasına dönük katkı yapmasını engellemektedir.

İş yapma hususuna gelince, bu alanda da İslami bankacılığın kadınlara yönelik yatırım ve finans ürünlerinde yetersiz olduğunu görmekteyiz. Ayrıca bu sektörün varlıklarına kadınların katılımını arttıracak girişimlerde bulunmada da bir yetersizlik var. Buna örnek olarak, özellikle kadınlara hitap eden yatırım ve finans şirketleri ve bankaların kurulmasını zikredebiliriz. Bu noktada Kuveytli “Tecarati” şirketine takdirlerimi sunmak isterim. Bu şirket, kadınlar tarafından kurulan, kadınlar tarafından yönetilen ve hedef müşterisi kadınlar olan ilk yatırım şirketidir. Bu şirkete başarılar diliyoruz ve bu kabilden girişimleri teşvik etmesini temenni ediyoruz.

Gerçekte, kadınları ihmal eden tek finans sektörü İslami bankacılık sektörü değildir. Bu maraz finansal sektörün tamamında yaygındır. Bu nedenle Uluslar arası Finans İşbirliği Kuruluşu (IFC) bazı bankalarla birlikte şemsiyesi altında bir “Kadınlar için Uluslar arası Bankacılık Birliği” tesis etme gayreti içindedir. Bununla, dünyanın dört bir yanında bulunan finans kuruluşları arasında en iyi uygulamaların değişimi yoluyla kadınların servetinde hızlı bir büyüme sağlamak için gerekli icraatları elde etmeyi hedeflemektedirler. (Başarı Allah’tandır.)

*(İslami bankada danışman) – Ortadoğu (asharqalawsat) Gazetesi- 12/01/2010

Tercüme : Hakkı Erçetin

İslami bankacılık ve kadın

Kadının İslam’da hatırı sayılır konumuna rağmen, İslam şeriatının ilkelerini esas alan İslami bankacılık sektörü kadınlara öncelik verme hususunda ihmalkar davranıyor.