İngiltere, dostu “Şah”ı neden istememişti?

Defne Bayrak / Timeturk

İngiltere, İran’da şahın devrildiği dönemde şahın sığınma talebini reddetmişti. Bugün ortaya çıkan çok gizli belgeler, bu reddin gerekçesini açıklıyor. “İran’ın devrik şahının İngiltere topraklarına sokulması İngiltere’nin yeni İslam Cumhuriyeti ile ilişkilerini zora sokacak, dahası bu ilişkilere zarar verecekti.” İşte bu gerekçe, sadık, kadim dostun talebinin geri çevrilmesine yol açtı.

Londra, 70’lerin sonlarında Tahran’da iktidara gelen İslami rejimle ilişkisini gösteren belgeler üzerinden sır perdesini kaldırdı.

Geçtiğimiz Çarşamba günü yayınlanan İngiliz resmi (gizli) belgeleri, İngiltere’nin İran şahını, Tahran’da 1979 yılında iktidarı ele geçiren İslami rejimle ilişkilerinin bozulmaması için topraklarına kabul etmediğini ortaya koydu.

İngiliz makamları, uzun yıllar boyunca desteklediği Şah Muhammed Rıza Pehlevi’ye sığınma izni vermelerinin güvenlik açısından büyük bir risk olacağı ve yeni İran rejimiyle ilişkilerinde gerginliği artıracağını düşündü.

16 Ocak 1979 tarihinde şahın ayrıldığı Tahran’a Şubat 1979’da İslam Cumhuriyeti’ni kurmak üzere Ayetullah Humeyni Fransa’daki sürgününden dönmüştür.

9 Şubat 1979’da ise Şah’a yakınlığıyla bilinen gazeteci Alan Hart, İngiltere Hükümeti başkanlığını arayarak kendilerine Muhammed Rıza Pehlevi’nin Londra’nın güney batısındaki Sevr’deki villasında ikamet etmek istediğini bildirdi.

Gazeteci Hart, hükümet başkanlığından dışişleri bakanlığına yöneltilen mesajın ortaya koyduğu üzere Şah’ın kendisinden İngiltere makamlarıyla resmi olmayan bir şekilde görüşmesini talep etti. Çünkü bu şekilde daimi olarak İngiltere’de kalmasına İngiliz yetkililerin nasıl baktığını sınamak istiyordu.

Bu talebe cevaben dışişleri bakanlığından büyük bir yetkili bu tür bir kararın ilişkileri bozacağını, büyük ihtimalle de ilişkilere zarar vereceğini açıkladı.

Callahan 19 Şubat koşulları hakkındaki notlarında şöyle yazdı : “Şah, İran’da şiddetli bir tartışmaya yol açmış bir kişiliktir. Bu nedenle bu ülkeyle (İran’a işaret ediyor) geleceğimizi düşünmemiz gerekir.

Ancak Thatcher, İngiltere başbakanlığına gelir gelmez Callahan’ın (o dönem İngiltere dışişleri bakanı) konumundan memnuniyetsizliğini dile getirmekte tereddüt etmedi.

Hükümetten dışişleri bakanlığına gönderilen 14 Mayıs tarihli mesajda şöyle deniyor : “Başbakan açık bir şekilde, hükümetin daha önceden İngiltere için değerli ve vefalı bir dost olarak gördüğü bir komutana sığınma izni vermekten aciz kalmasından ötürü derin esef duymaktadır.

Şah, Mısır, Fas gibi bir grup ülke arasında dolaştı. Daha sonra da kanser tedavisi görmek üzere ABD’ye gitti.

Amerika’da ikamet etmesi Tahran’daki Amerikan büyükelçiliğinden öğrenciler tarafından rehinler alınmasına neden oldu. Bu öğrenciler rehinlerin İran’da yargılanmak üzere Şah’la değiş tokuş yapılmasını şart koştu.

Muhammed Rıza Pehlevi 1980 yılında Kahire’de vefat etti.

İngiltere, dostu “Şah”ı neden istememişti?

İngiltere’de birkaç gün önce yayınlanan belgeler İngiltere’nin İran şahı Rıza Pehlevi’yi neden topraklarına sokmak istemediğini ortaya çıkardı.