Ateş hattı Veziristan hakkında ne biliyorsun?

Defne Bayrak / TIMETURK

İslamonline sitesi tarafından hazırlanan bu rapor okuyucuların orada olanları daha iyi anlamasını sağlamak gayesiyle bu açığı örtmeye çalışıyor. Raporda bölgenin coğrafik koşulları, sakinleri, silahlı cemaatler, aşiretler, etkin siyasi güçler ve Pakistan Ordusu'nun ''düşman'' addederek karşı karşıya geldiği güçler ele alınıyor.

Bölgenin Coğrafi Koşulları

Veziristan Bölgesi'nin kuzey batısında Afganistan devleti yer almaktadır. Dağlık bir bölge olan Veziristan'ın kapladığı alan ise yaklaşık 12 bin km.dir. Federal hükümetin idaresi altındaki aşiret bölgelerinden bir kısım sayılmaktadır. Bölgenin ismi ise ''vezir'' ismini taşıyan yerel bir kabileden gelmektedir. Bu kabile büyük nüfuz sahibidir. Öyle ki 1893 yılına kadar aşiret bölgesinin bağımsız yönetimini elinde bulunduruyordu.

İngiliz imparatorluk güçleri Hindistan yarımadasını tamamen kontrolü altına almışsa da 1860-1945 yılları arasında bölgeye defalarca düzenlediği saldırılarında aşiret adamlarının savaş kabiliyeti nedeniyle aşiret ayaklanmalarını bastıramamıştır. Sonunda da bölge 1948 yılında Pakistan'ın bir parçası haline gelmiş, yerel aşiretler ve hükümet arasında yapılan anlaşmaya istinaden yarı-özerk yönetim hakkı kazanmıştır.

Veziristan idari açıdan iki bölgeye ayrılmaktadır: Kuzey Veziristan ve Güney Veziristan. İki bölgenin toplam nüfusu ise yaklaşık 1.2 milyondur. Nüfusun 500 bini Kuzey'de 700 bini ise güneyde yerleşmiştir.

Güney Veziristan

Bu bölge, kuzey bölgeden daha gelişmiş ve zengin sayılmaktadır. Afganistan'ın kuzey doğusundaki Paktia ve Paktika idari bölümlerine komşudur. Bölgenin başkenti sayılan Vana, güneydeki en gelişmiş şehirdir. Sadece bütünüyle Veziristan bölgesinin değil aynı zamanda Afganistan'ın kuzeydoğu bölgelerinin de ilaç temininde ana merkezidir.

Vana, aşiret bölgeleri arasında eğitim düzeyi en yüksek olanıdır. Bunun sebebi ise şehirde yüzlerce medrese ve birçok enstitü bulunmasıdır. Bu enstitülerin bazıları İngiltere'deki Cambridge sistemine tabidir. Ancak bu eğitim kurumları geçen 2 yılda Taliban ve güvenlik güçleri arasında çıkan çatışmalar gerekçesi ve hükümetin hava saldırıları nedeniyle ya kısmen ya da tamamen kapatıldı.

Kuzey Veziristan

Kuzey Veziristan Afganistan'ın kuzey doğusundaki Host eyaletine komşudur. Bölgenin başkenti Miramşah, 20. yüzyılın 80'li yıllarında eski Sovyetler Birliği'ne karşı düzenlenen Afganistan Savaşı esnasında Afganistan'ın kuzey doğusuna ana destek yolu olmuştu. Mir bölgenin ikinci önemli şehridir ve El-Kaide yanlısı; çoğunluğu Orta Asya'dan gelen yabancı silahlıların üssü sayılmaktadır.

Aşiretler

Güney Veziristan'da 3 ana aşiret yaşamaktadır. Bu aşiretlerden Mehsud Aşireti en büyükleri ve en çok nüfuz sahibi olanıdır. Öyle ki yalnız başına bölgenin toplam nüfusunun yüzde altmışını oluşturmaktadır. Vezir Aşireti ise Güney Veziristan'ın ikinci büyük kabilesidir. Fertleri toplam nüfusun yüzde otuzunu oluşturur. Ardından da Behtani Aşireti gelir. Bu aşiret ve diğer küçük aşiretlerin toplam nüfusu da kalan yüzde onluk dilimi oluşturur.
Pakistan Ordusu'nun şu anki eylemlerinin ana hedefi olan Mehsud Aşireti'nin fertleri Güney Veziristan'ın kenar semtlerinde yerleşmişken başkent Vana'da Vezir Aşireti'nin zenginleri yaşamaktadır.

Behtani Aşireti ise Güney Veziristan'ın Tank Şehri'ne komşu sınır bölgesinde yaşar.

Mehsud ve Vezir Aşiretleri üyeleri geleneksel rakip sayılıp Taliban Hareketi'nin ikinci destekçisidirler. Öyle ki Vezir Aşireti'nden hareketin liderlerinden Naik Muhammed çıkmıştır. Hareketin ünlü liderlerinden biri olan Naik Muhammed daha sonra bir Amerikan baskınında öldürülmüş, bu suikastı ise 2004 yılında ordu ve hareket arasında yapılan bir barış anlaşması izlemiştir.

Daha sonra Taliban'ın liderliğinin başta Abdullah Mehsud ardından Beytullah Mehsud son olarak da Hekimullah Mehsud olmak üzere Mehsud Aşireti'ne geçince Vezir Aşireti'nin bireyleri hükümet yanlısı güçlere katılmaya başladı. Behtani Aşireti'nin hükümete bağlı olduğu bilinmektedir ancak bu aşiret yerel siyasette pek etkin değildir.
Kuzey Veziristan ise nüfusu yüzde altmış beş ve otuz beş olan Vezir ve Devvar aşiretlerinin kalesi sayılmaktadır.
Devvar Aşireti bireyleri bölgede azınlığı oluşturmalarına karşın istikrarlı ve engebesiz mıntıkalarda yaşamaktadır. Vezir Aşireti fertleri ise dağlık alanlarda yerleşmiştir.

Silahlı cemaatler

Veziristan'daki silahlı cemaatlerin başında Pakistan Talibanı olarak da bilinen Beytullah Mehsud Cemaati gelmektedir. Diğer silahlı gruplar ise Molla Nezir Cemaati ve Gül Bahadır Cemaati'dir.

Güney Veziristan Beytullah Mehsud ve Molla Nezir Cemaati arasında bölünmüştür.

Beytullah Mehsud bölgedeki en büyük ve en sert cemaattir. 10-12 bin arasında eğitilmiş savaşçısı vardır. Güney Veziristan'ın kenar semtlerinde ve dağlarda üsleri vardır.
Güney Veziristan'ın kuzey, güney ve doğusundaki kuvvetlerle güçlü ilişkileri olduğu gibi aynı zamanda Kuzey Veziristan bölgesinde müttefikleri de bulunmaktadır. Cemaatin şu anki lideri Hekimullah Mehsud'dur. En tanınmış liderleri arasında Kari Hüseyin, Veli E'r Rahman ve Mevlevi Uzmetullah yer alır.

Pencap Talibanı ismiyle de bilinen Molla Nezir Cemaati'nin 600 savaşçısı vardır ve Vana ana üsleri sayılır.
Cemaatin lideri Vezir Aşireti'ne tabi olan Molla Nezir'dir. Bu cemaat aslında hükümet yanlısı idi. Beytullah Mehsud Cemaati ile kanlı çatışmalara girdi. Ancak Amerika'nın son dönemde bölgeye yönelik sürekli saldırıları Molla Nezir'i cemaatin gidiş yönünü değiştirmeye itti.

Şu anda bu cemaat, Afganistan'da Nato güçlerine karşı saldırılara tam desteğini ilan etse de tarafsız bir konum almakta; ne hükümeti ne de Beytullah Mehsud Cemaati'ni desteklemektedir.

Devvar Aşireti'ne tabi olan Hafız Gül Bahadır ise Kuzey Veziristan'da sayıları 3000-4000 arasında olan silahlı bir gruba liderlik etmektedir. Gül Bahadır'ın bir zamanlar Beytullah Mehsud'a tabi olan cemaati Pakistan güvenlik güçlerine karşı saldırılar düzenlenmesi hususunda çıkan anlaşmazlıklar nedeniyle Mehsud'un cemaatinden kopmuştur. Şu anda Pakistan Ordusu ve Beytullah Mehsud güçleri arasında dönen savaşta da tarafsız konumunu korumaktadır.

Siyasi partiler

Birkaç ay öncesine kadar Veziristan'da siyasi faaliyetler, diğer aşiret bölgelerinde olduğu gibi yasaktı. Ancak bu durum, aşiret bölgeleri kanunlarında yapılan düzeltme ile değişti ve bu düzeltmekoalisyon hükümetini yürüten Pakistan Halk Partisi'ne siyasi faaliyetlerde bulunma fırsatı verdi.

Parlamentonun tüm üyeleri, Pakistan'daki çeşitli siyasi partilerin desteklerini almalarına karşın belli bir parti esası olmaksızın bölgeden seçildi. Veziristan'da şu anda Taliban'ın fikirlerini onaylayan Deobandi okulunu temsil eden İslam Alimleri Cemaati, İslami Cemaat, Pakistan Halk Partisi, Pakistan Milli Avam Partisi güçlü varlık göstermektedir.

İslam Alimleri Cemaati'nin bölgede temsil ettiği, aynı zamanda bürolarının merkezi, toplanma mekanları olarak kullandığı okullar sebebiyle güçlü varlığı söz konusudur.
Güney Veziristan'ın millet meclisinde iki koltuğu vardır. Bunlardan ilki Mevlana Abdullah'a ait olup ikincisi ise kötüleşen güvenlik koşulları gerekçesiyle seçimlerin ertelenmesinden ötürü hala boştur. Bununla beraber Pakistan senatosundaki tek koltuklarını da şu anda Salih Şah doldurmaktadır.

Mevlana Abdulmelik Mehsud Aşireti'ne mensuptur. Senatör Şah ise kendilerini peygamberimiz Hz. Muhammed'in (sav) neslinden diye tanıtan ''Seyyid'' taifesindendir. Siyasi olarak iki vekil de İslam Alimleri Cemaati'ne tabidir.
Kuzey Veziristan'ın ise millet meclisindeki tek koltuğu Vezir Aşireti'nden; siyasi olarak İslam Alimleri Cemaati'ne tabi olan Kamran Khan'ın nasibi olmuştur.

Meşakkatli Sefer

Öte yandan Pakistan Ordusu'nun Pakistan Talibanı'na karşı geçtiğimiz Cumartesi sabahı (17.10.2009) erken saatlerde başlattığı operasyon nedeniyle Veziristan bölgesinden kaçan binlerce şahıs omuzlarında çocukları; yürüyerek binlerce mil yol katetti.

Veziristan'a komşu Tank Bölgesi'ndeki Azm Cote şehrindeki mülteci kayıt merkezinin önünde bekleyen 43 yaşındaki Cemal Han şöyle dedi; ''uzun süredir ilk sırada bekliyoruz. Ancak ne zaman sıram gelir bilemiyorum.''

Han, Pakistan Ordusu, hareketin ana üssü sayılan bölgedeki Taliban Hareketi savaşçılarına karşı askeri bir operasyon başlattıktan sonra Güney Veziristan'ın çeşitli bölgelerinden kaçan binlerce kişiden sadece biri.
Han sözlerini sürdürdü; ''operasyonun başladığı haberlerini duyar duymaz evlerimizi terkettik. Orada burada herkes kendisini uzağa taşıyacak nakil aracı bulabilmek için koşuşturuyor. Yerli halkın sahip olduğu az sayıdaki araç bile ana yollarda dışarı çıkma yasağı nedeniyle bir işe yaramıyor. Herkes Tank Bölgesi'ne yürüyerek gitmek zorunda kaldı. Kadınlar çocuklarını erkekler eşyalarını omuzlarında, başları üstünde taşıdı.''
Han Veziristan'dan yolculuğun çok meşakkatli olduğunu şu sözleriyle vurguladı; ''her iki üç saatte bir yolun yorgunluğundan ötürü ve bombardımana maruz kalmamak için birkaç dakika dinleniyorduk.''

Sivil Yardım

Veziristan'ın Mekin Bölgesi'nden kaçan Saadallah Han da yaşadıkları trajedinin bir bölümünü şöyle anlattı; ''yiyecek de barınacak bir yer de bulamadık. Yerel yönetimlere başvurduğumuzda bize dedikleri ise şu oldu; ''bizim görevimiz sadece kayıt etmek, yardımsa BM'nin görevi.''

Saadallah yüzlerce kişinin Tank Bölgesi'nde göçmen danışma merkezinin önünde oturmuş yemek ve barınak beklediğine işaret etti.

Evsiz kalanların çektikleri sıkıntıları hafifletmek için resmi olmayan bazı İslami örgütler ve yerel halk evsiz kalanlara yiyecek ve barınak sağladı. Ancak sayılarının çok olması nedeniyle yardım sınırlı kaldı. Yerel yönetimler de Tank ve Dera İsmail Han bölgelerinde onlarca çadır kurdu.

Bekleyiş

Diğer yandan ismini vermek istemeyen üst düzey yerel bir yetkili şöyle dedi; ''BM Mülteciler Yüksek Komiserliği'nden çadır ve yiyecek bekliyoruz. Şu ana kadar evlerinden ayrılanlar için beklemekten başka yapabileceğimiz bir şey yok.''

Pakistan Ordusu'na ve Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne göre Güney Veziristan'dan kaçanların sayısı 100 binin üzerinde. Yönetimler ise bu sayının 200 bine çıkabileceği hususunda uyarıda bulunuyor.

Pakistan Ordusu, Pakistan'ın kuzey batısındaki El-Kaide ile müttefik Taliban Hareketi'nin Güney Veziristan'daki ana üssüne yönelik başlattığı askeri operasyonlarının üçüncü gününe ulaştı.

Taliban Hareketi şiddetli direniş göstermesine karşın ordu 19.10.2009 tarihinde, saldırıların başladığından beri Taliban üyesi 60 silahlıyı öldürdüğünü ilan etti.

Afgan sınırına bitişik bu engebeli bölgedeki operasyona yaklaşık 20 bin asker katılıyor.

Pakistan Ordusu'na göre saldırıların başladığından beri ordudan; biri Razmak askeri kampına Taliban savaşçıları tarafından düzenlenen füze saldırısında olmak üzere 6 asker öldü.

Ateş hattı Veziristan hakkında ne biliyorsun?

Basın şu sıra bölgedeki mevcut siyasi güçler hakkında yeterli bilgi vermeden Veziristan'da Pakistan ile Taliban güçleri arasında görülen sert çatışmalara odaklandı.