Rus eserleri yeniden gözde

Rus milyarder roman abramovich'in göz alıcı sevgilisi Dasha Zhukova geçen sonbaharda Moskova'da eski bir otobüs hangarından dönüştürülmüş Çağdaş Kültür Garaj Merkezi'ni açtığında, sanat çevreleri ona dudak büktü. Rusya doğumlu ve 27 yaşında olan, fakat hayatının büyük bir kısmını Los Angeles'ta geçirmiş sosyetik biri uluslararası çağdaş sanat çalışmaları hakkında ne bilirdi ki? Lakin epey bilgili olduğu ortaya çıkıyor. Zhukova düzenlediği sergilerin kalitesiyle, eleştirmenlerin desteğini çabucak aldı. Açılış sergisi, yurt dışında yaşayan, Rus kavramsal sanatçıları Ilya ve Emilia Kabakov'un nadiren teşhir edilen eserlerine ev sahipliği yaptı. Sanatseverlerin beğenisine sunulan çalışmaların arasında, çeşitli toplumsal gerçekçi duvar resimleriyle süslenmiş, hiçbir yere çıkmayan bir dizi platform, merdiven ve rampalardan oluşan, "Kırmızı Vagon" (1992) adlı büyük ölçekli bir enstalasyon da yer alıyordu.

Zhukova, İngiliz heykeltıraş Antony Gormley'in 287 kişinin kalıbını çıkartarak oluşturduğu "Domain Field" isimli çarpıcı çalışmasını da gelecek ay sergileyecek. Aynı zamanda İngiliz moda dergisi Pop'un da editörlüğünü yapan Zhukova ve erkek arkadaşı uluslararası çağdaş sanatı Rus izleyicileriyle buluşturmada çok kararlı. Geçen yıl Abramovich, Lucien Freud ve Francis Bacon'un tablolarına 60 milyon poundun üzerinde para ödedi. Ama Garaj sanat galerisinin bir diğer amacı da, çağdaş Rus sanatını dünyaya sunmak. "Rusya'da, eğer bir eser Rus kökenliyse, onun Amerika veya Avrupa'dan gelenler kadar kaliteli olmadığı şeklinde bir algı olduğunu düşünüyorum" diyor Zhukova. "Bu, tamamen yanlış bir kanı."

Zhukova, bu algıyı değiştirmek için mücadele eden, Rusya doğumlu kadınlar grubunun ön saflarında yer alıyor. Ülkelerini desteklemek kadar ekonomik fırsatları değerlendirmekle de ilgilenen çoğu zengin, iyi eğitimli ve sanatsever bu kadınlar, kısa bir sürede, pek çoğu Rus sanat eserlerinin üçte ikisinin satıldığı Londra'da olmak üzere sanat galerileri açtılar. St. Petersburg doğumlu, finansçı Nonna Materkova, Rus ve Doğu Avrupa sanatına adanmış eserlerin sergilendiği, kâr amacı gütmeyen Calvert 22 adlı galeriyi geçen ay Londra'nın Shoreditch semtinde açtı. "PastFuturePerfect" başlıklı ilk sergi, aralarında Pavel Pepperstein'ın da bulunduğu gelecek vaat eden beş Rus sanatçının yapıtlarına yer verdi. Pepperstein'in Gamalı Haç ve Pentagon mürekkep serisindeki (2006) bir eseri, bir Nazi askerinin yaşlı bir Ortodoks rahibiyle uzlaşmasını gösteriyor. Bir diğerinde yüzünün bir yarısı iskelet diğer yarısı normal olan yaşlı ve tuhaf bir kadın gamalı haç kolyesini oturmakta olan yaşlı bir adamın önünde sallıyor.

Paris'te çağdaş Rus sanat eserlerinin satıldığı bir galeriyi 2001'den beri başarıyla işleten Ilona Orel, galerisinin Londra şubesini Nisan ayında, karışık mürekkep çizimleriyle ülkenin en rağbet gören yıldızlarından ve eski bir asker olan Rus sanatçı Andrei Molodkin'in eserlerinin sunulduğu bir sergiyle açtı. 38 yaşındaki Orel kadınların evdeki geleneksel uğraşlarının dışına çıkarak, kısmen sanat piyasasındaki fırsatları değerlendirdiğini söylüyor. "Bu belki de erkeklerin ağır işlerle uğraşıyor gözüktüğü ve kadınların da daha çok kültürel etkinliklerle meşgul olduğu Rusya kültürünün bir parçası,"... "Sanat iş olarak değil zevk olarak görülüyor" diyor.

Çabaların kazanca dönüştüğüne dair belirtiler var. Londra'daki Sotheby's Müzayede Evi'nde Rus sanat eserlerinin satış gelirleri 2007'de 2,6 milyon pound'dan 4,1 milyona çıktı. Satışta olan eserler arasında, kırmızı Marlboro kutusunun üzerine Alexander Kosolapov'un çizdiği karikatür, Kazimir Malevich'in "Siyah Kare" adlı çalışması ve Ivan Cguikov'un Sokov'la kendi portresinin bir arada olduğu 49 bin 250 pound değerindeki yapıt da var. Müzayede evi geçen yıl satılan eserleri alanların yüzde 30'unun Rus olmadığını tahmin ediyor. Sotheby's'in Rus sanat eserleri bölümü müdürü Jo Vickery "Çağdaş Rus sanatına olan ilgi üç dört yıl önce bile çok azdı," diyor. "Son birkaç yılda gerçek bir gelişme olduğunu gördük. İnsanların bu sanat tarzını hem makbul hem de değerli addetmesi uzun zaman aldı."

Beklendiği üzere bu sanatta, yeni Rus zenginliğinin çöküşünden terörizme ve ülkenin komünist geçmişine kadar her şeyin sorgulandığı siyasi bir eğilim var. Bu sanat ortamında, şu sıralar Rusya'yı Venedik Bienali'nde insan kanı içeren "Kırmızı ve Siyah" isimli eserle temsil eden Molodkin'in oldukça kışkırtıcı çalışmaları var. Vaiz kürsüsünden seslenen ABD 43. Başkanı George W. Bush veya bir Amerikan askeri ile bir Taliban savaşçısını "Allah Büyüktür" altyazısı eşliğinde samimiyetle kucaklaşırken gösteren çizimler bunlardan bazıları. Sotheby's'in müzayedesi, buraya sıklıkla iştirak eden Vladimir Dubossarky ve Alexander Vinogradov imzalı Sovyet gerçekçiliği tarzında, tuval üzerine yağlıboya bir eser olan "Moskova'ya Tepeden Bakmak"a da ev sahipliği yapıyor. Tabloda, derin önsezi sahibi birinin yüz ifadesine bürünen iki genç kadın Moskova siluetinde belli belirsiz görünüyor. Bu eser, 31 bin 250 pounda satıldı.

Rus sanatı kuşkusuz önceden de ilgi görüyordu. Ortaçağ Ortodoks ikonlarından ressam ve sanat kuramcısı Kandinsky ve ressam Chagall'ın 20. yüzyıl avangard tablolarına kadar Rus eserleri küresel hazineler tapınağında dikkate değer biçimde sunuldu. Klasik Rus eserleri hâlâ insan kalabalıklarını çekiyor. Romanov tahtı, saray tabloları ve Faberge mücevherlerinin sergileneceği multi milyon dolarlık Rus Hermitage Müzesi'nin bir şubesi bu ay Amsterdam'da açılacak. Fakat Ekim Devrimi, Sovyetler Birliği'nde sanatsal özgürlüğü on yıllar boyunca sekteye uğrattı. Sanatçılar devletin onlara söylediğini -Sovyet gerçekçiliğini- resmetti. Bunu yapmayanlarsa muhalif olarak damgalanıp bu doğrultuda bir muameleye tabi tutuldu. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin çöküşü Rus sanatçıların dünya çapındaki meslektaşlarıyla yeniden açık bir diyaloga girişebileceği anlamına geliyordu. Geçen yıl Moskova'da açılan Baibakova Sanat Projeleri galerisini işleten Maria Baibakova, ironik olarak bu tartışmaların kısıtlayıcı olduğunun görüldüğünü çünkü Rus sanatçıların çok zaman yitirmiş olduğunu, kendilerine olan güvenlerini kaybettiğini ve yeterince deneyim yaşayamadığını söylüyor. "Rus sanatçılar ve küratörler Berlin gibi yerlerde düzenlenen panellerde çağdaş Rus sanatının durumu hakkında daima olumsuz düşünceler dile getiriyor, böylece bu Rus sanatının gelişimini durgunlaştıran kendi kendini gerçekleyen bir kehanete dönüştü" diyor. "Sanatçıların Batı'dan gelen birçok tesire karşı kendi ayakları üzerinde durabilmesi için zamana ihtiyacı vardı."

Artık ihtiyaç duydukları zamana sahipler. Artan seyahat ve serbest piyasa fırsatlarıyla desteklenen genç Rus sanatçılar, yeni kitle iletişim araçlarının ve tekniklerin yanı sıra temaları da deneyimliyor. Geçen on yılda Rusya'ya akan büyük miktarda para, ülkede koleksiyonerlik merakının artmasıyla birleşerek bu tip işlerin piyasasını tamamen canlandırdı. "Galerimi açtığım ilk zamanlarda, çok güçlü şüpheci bir yaklaşım vardı" diyor Orel. "İnsanlar, 'kim çağdaş Rus sanatını bilir ve umursar ki' tavrı içindeydi. Ama Paris'te bir sergi alanında eserlerimi sunduktan sonra o kadar çok talep aldım ki piyasada bu yönde bir boşluk olduğunu fark ettim." Rus sanatçıların komünizmin çöküşünü ve sonrasında yaşanan bütün olayları nasıl ele aldığı insanları cezbediyor. Orel, Zhukova gibi kadınlar ve meslektaşları sayesinde kamuoyu onların birçok eserine ulaşabilecek.

(newsweek turkey)