ABD dışındaki ülkelerde düzelmenin 6 ay içinde başlayacağını belirten Arizona Eyalet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Edward Prescott, 'Avrupa ülkeleriyle birlikte Türk ekonomisi de düzelecek. Ancak, ABD ekonomisi ise 10 yıl boyunca iyi durumda olmayacak' dedi.
ABD'de 'mortgage krizi' olarak başlayan küresel finansal krizinin Türkiye'nin de aralarında bulunduğu gelişmekte olan ülkeler üzerindeki etkisi sürüyor. 2008'in son çeyreğinden itibaren etkileri giderek artan krizin etkisiyle Türk ekonomisi de bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 13,8 daraldı. Ekonomistler arasında, küresel krizle ilgili tartışmalar sürerken, 'Krizde dibe vurduk mu?', 'Krizden çıkış ne zaman?' sorularını da son aylarda sıkça işitir olduk.
Küresel kriz, son olarak İktisadi Dinamikler Derneği'nin 2009 Yıllık Toplantısı'nda da masaya yatırıldı. Toplantı kapsamında iki ünlü nobel ödüllü ekonomist, Chicago Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Robert Lucas ve Arizona Eyalet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Edward Prescott da Türkiye'ye gelerek çeşitli etkinliklere katıldı. Krizle ilgili olarak Referans'ın sorularını yanıtlayan Lucas ve Prescott, verdikleri yanıtlarla geçen gün açıklanan ilk çeyrek büyüme rakamlarıyla daralan yüreklerimize biraz da su serpti.
Türkiye'de politika doğru
ABD dışındaki ülkelerde düzelmenin 6 ay içinde başlayacağına dikkat çeken Prof. Prescott, bunlar içinde bazı ülkelerin dünya ortalamasından daha hızlı, bazılarının ise daha yavaş büyüyüceğini vurguluyor. Türkiye'nin krizden en büyük etkilenmesinin ihracattaki düşüş nedeniyle olduğunu ifade eden Prescott, 'Türkiye'nin en büyük ihracatı Avrupa ülkelerine. Avrupa ülkeleri 6 ay içinde krizden çıkmaya başladığında Türkiye'de bu krizden çıkacak' diyor.
Chicago Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr. Robert Lucas ise son 5-6 yıldır Türkiye'de izlenen ekonomi politikalarının, 'doğru' politikalar olduğunu ifade ediyor. Krizin, ABD'den kaynaklı olduğunu, Türkiye'deki politikalardan kaynaklanan bir sorun olmadığını vurgulayan Lucas, bundan sonra da Türkiye'de ekonomik gelişmeye darbe vuracak politika değişikliğinin yapılmaması gerektiğine dikkat çekiyor. Türkiye'de tüketim ve yatırım harcamalarının yakında normal düzeylerine döneceğini belirten Lucas, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin daha hızlı büyüyeceğini kaydediyor.
ABD'de kriz sürecek
Prescott ve Lucas, krizden çıkış konusunda ABD ekonomisine ise farklı yaklaşıyor. 1990'larda ABD ve Avrupa'nın büyüdüğünü ancak, Japonya'nın büyümediğini hatırlatan Prescott, şimdi de ABD'nin, Japonya'nın yaşadığını yaşayacağını ve 10 yıl boyunca iyi durumda olmayacağını vurguluyor. ABD'de şu anda uygulanan politikaların kötü olduğunu ifade eden Prescott şunları söylüyor: 'ABD, şu anda üretkenliği düşürücü politikalar uyguluyor. Bu ülkede istihdam geriliyor. Uygulanan politikalar, bu ülkede vergilerin de artmasına yol açacak. İstihdam artmayacak; Gayrisafi milli hasıla daki artış da yavaş olacak. Bu nedenle ABD önümüzdeki 10 yılda yavaş bir büyüme gösterecek.'
2008 yılı sonunda ABD Merkez Bankası ve diğer merkez bankalarının uygulanan politikalar ile 'kredinin kitlenmesi' sorununun ortadan kalktığını ifade eden Lucas ise 'Tüketim ve yatırım harcamalarındaki düşme sürdü. Ancak, bu sorunlar da yakında ortadan kalkacak. Verilere bakıldığında ya dibe vuruldu ya da vurulmak üzere. Normal olan daralmanın biraz daha fazlasını yaşıyoruz' diyor.
Her durumda IMF'ye ihtiyaç yok
Prof. Lucas ve Prof. Prescott'a 'Türkiye, IMF ile bir anlaşma yapmalı mı?' sorusunu sorduk. Lucas, bu sorumuza şu yanıtı veriyor: 'Bunu değerlendirmem için 'IMF, Türkiye'den ne yapılmasını istiyor' Bunu bilmem gerekiyor. Bu nedenle fikir yürütmek imkansız.' Türkiye ile IMF ilişkileri konusunda detaylı bilgilere sahip olmadığını belirten Prescott, 'Ancak, her durumda IMF'ye ihtiyaç yok. Önemli olan bir ülkenin kendi reformları iyi yapıp borçlanır duruma çok düşmemesi. Türkiye'de yapılacak şeylere de Türkiye karar vermeli' diyor.
Lucas, ve Prescott'un katıldığı, Bahçeşehir Üniversitesi, Koç Üniversitesi ve T.C. Merkez Bankası'nın işbirliğiyle düzenlenen 'Kriz Sonrası Küresel Ekonomik Düzen ve Türkiye Ekonomisi' Konferansı, TCMB Başkanı Durmuş Yılmaz, TCMB Başkan Yardımcısı Erdem Başçı yanında Güney Kalifoniya Üniversitesi'nden Prof.Dr. Selahattin İmrahoroğlu ve Ayşe İmrahoroğlu gibi ekonomistlerin de katılımıyla gerçekleştirildi.
1929 krizine FED seyirci kaldı
Lucas ve Prescott, 1929 krizi ile günüzdeki finansal krizi de karşılaştırdı. Her iki krizin de başlama noktalarının birbirine çok benzediğini belirten Lucas, ancak, 1929'daki krizde ABD Merkez Bankası'nın (FED)duruma seyirci kaldığını, bu seferki krizde ise FED'in likidite talebine hemen cevap vererek sorunu çözdüğünü vurguluyor. Her iki krizde de benzerliklerden birisinin yatırımların çok düşmesi olduğunu belirten Prescott ise şunları söylüyor: '1929'da da şirketler yatırım yapacalarına hissedarlarına kâr payı dağıttı. Şu anda da şirketler yatırım yapmıyor. Bunun sebebi de bütün şirketler ileride vergi oranlarının artırılmasından endişe duyuyor. Nitekim, Obama da seçim öncesi demeçlerinde vergilerin artıralacağından bahsediyordu. Summers da vergilerin artırılmasını tavsiye ediyor.'
İki nobelli ekonomist
1959'ta Chicago Üniversitesi tarih fakültesini bitiren Robert Lucas, 1964'te aynı üniversitede ekonomi dalında doktorasını yaptı. Chicago Üniversitesi'ne geri döndüğü 1975 yılına kadar Carnegie Mellon Üniversitesi'nde görev yaptı. 1995'te Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Lucas, en iyi 10 ekonomistten biri olarak gösteriliyor. Rasyonel beklentiler, Lucas kritiği ve paranın yansızlığı modeli konularında önemli çalışmaları bulunuyor.
1962'de Swarthmore College'de matematik fakültesinden mezun olan Prof. Edward Precott ise 1963'te Case Western Reserve Üniversitesi'nde master ve 1967'de Carnegie Mellon Üniversitesi'nde doktora yaptı. 1966-1971 yılları arasında Pennsylvania Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak görev yapan Prescott daha sonra Minnesota Üniversitesi, Federal Reserve Bank of Minneapolis, Carnagie Mellon Üniversitelerinde görev yaptı. 2003'den beri Arizona Eyalet Üniversitesi'nde çalışan Prescott, 2004'te Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazandı.
Referans
