Çevresel Faktörler
Sigara ile akciğer kanseri ve ultraviole ışını ile cilt kanseri direkt ilişkilidir. Buradan çok fazla sigara içenlerin tamamı akciğer kanseri, aşırı güneş ışığına maruz kalanların da tamamı cilt kanseri olacak anlamı çıkartılmamalıdır, çünkü hiç sigara içmemiş bir kişide de akciğer kanserine rastlanabilir. Ancak sigara içenlerin, içmeyenlere göre 10-20 kat daha fazla akciğer kanseri riski taşıdığı kesindir.
Çevre, yaşam tarzı ve kalıtımdan oluşan faktörler kanserin sebepleri üzerinde rol oynar. Genlerinizle ilgili yapabileceğiniz fazla bir şey yoktur (en azından şu anda); fakat bu risk faktörlerinden bazıları sizin kontrolünüz altındadır. Bunları tespit ederek yaşamınızda gerekli değişiklikleri yapabilirseniz, kansere yakalanma ihtimalinizi azaltabilirsiniz.
Tütün ve Benzeri Ürünler
Tütün ve benzeri ürünler, ölümün en çok önlenebilecek sebebi olarak karşımıza çıkmaktadır. Tütünün her türlü kullanımı (çiğneyerek, enfiye şeklinde, aktif yada pasif) sağlığa zararlıdır ve kanser riskini artırır. Tüm akciğer kanserlerinin %85-90?ının ve diğer kanserlerle (ağız, gırtlak, yemek borusu, mide, pankreas, mesane, böbrek, serviks, lösemi ve muhtemelen kalın barsak) ilgili ölümlerin üçte birinin sebebi tütündür.
Risk oranı kullanılan tütün çeşidine, miktarına ve ne kadar süre ile kullanıldığına bağlı olarak değişmektedir. Günde bir paket sigara kullanan kişinin sigara içmeyenlere göre kansere yakalanma oranı 10-20 kat fazladır.
Alkol Bağımlılığı
Kronik Alkol Bağımlılığı, başta karaciğer kanserine ve özellikle sigara ile birlikte tüketildiğinde ağız, boğaz, yemek borusu ve gırtlak kanserine neden olabilir. Eğer içkiden vazgeçemiyorsanız kendinizi günde 2 kadehle sınırlamalı ve sigarayı da bırakmalısınız.
Beslenme
Diyet, yeterli miktarda sebze ve meyve tüketmeyen insanların kansere yakalanma oranı, tüketenlere göre iki kat daha fazladır. Bu korumayı meyve ve sebzelerdeki antioksidan ve folik asit sağlamaktadır.
Bazı Vitaminlerin, belirli kanser tiplerine karşı koruyucu olduğu görülmüştür. Buna rağmen vitaminlerin doğal kaynaklardan alınması tercih edilmelidir. Her zaman için doğal olanının daha sağlıklı olduğu akılda tutulmalıdır.Yüksek Yağ İçeren Diyet?in meme, rahim ve prostat kanseri ile bağlantılı olabileceği iddia edilmektedir., İnsanların çok fazla yüksek oranda soya içerikli yiyecekleri tükettiği Çin ve Japonya?da, Amerika?ya oranla daha az meme, barsak ve prostat kanseri görülmektedir. Bu durumun soya içeriğinde ?Genisteine? adlı maddenin kanser hücrelerinin büyümesi için gerekli proteinlerin üretimini engellemesinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.
Obezite (şişmanlık) ile prostat, rahim, barsak ve meme kanserinin bağlantılı olduğu öne sürülmektedir.
Özetle, ideal bir diyet, dengeli ve her gün en az 5 öğün sebze ve meyve, hububat, ekmek , tahıl (gerekli liflerin sağlanması için) ve düşük yağ içeren yiyeceklerin alınması ile sağlanabilir.
Viral Faktörler
Kronik enfeksiyonlar, dünyadaki kanserlerin yaklaşık üçte birinden sorumludur. Özellikle karaciğer kanseri Hepatit B ve Hepatit C virüslerinin kronik enfeksiyonları üzerine gelişmektedir.
Hepatit A, besinler ve kirli sulardan bulaşır, bir kaç haftada iyileşir ve karaciğer kanserine neden olmaz. Hepatit B ve Hepatit C virüsleri ise kan yolu ile bulaşır (kan nakli ile, enfeksiyonlu iğnelerin kullanılması ve bazı vakalarda cinsel ilişki ile).
Şistozomiyazis, parazitlere bağlı bir hastalıktır. Kirli sulardan bulaşır, barsak ve mesane kanserine zemin hazırlayabilir. Ülkemizde en çok GAP bölgesinde görülmektedir.
Papillom Virüsü, cinsel ilişki ile yayılır, serviks kanseri için yüksek risk oluşturur.
Helikobakter pilori, peptik ülserlerden sorumlu bir organizmadır ve mide kanseri ile bağlantılı olabileceği tespit edilmiştir.
Ultraviole Işınları ve Radyoaktif Maddeler
Ultraviole radyasyon; güneş, solaryum deride hasar oluşturarak cilt kanserine neden olabilir, bu yüzden 11:00 ve 15:00 arasında direk güneş ışığından uzak durulmalıdır. Bu saatler arasında güneşe maruz kalınacaksa, koruyucu kıyafetler giyilmeli ve açık yerlere en az 15 faktörlü kremler sürülmelidir.
İyonize Radyasyon, röntgen ışını, U.V. ışını ve enerjisi hücrelere ve kromozomlara zarar verir. 1945?de Hiroşima ve Nagazaki?ye atılan atom bombalarından sonra, hayatta kalan insanlardaki yüksek lösemi oranı, radyoaktivitenin kanser riskini arttırdığının kanıtıdır.
1986?da Ukrayna?da gerçekleşen Çernobil nükleer santral kazası yüksek oranda radyoaktivite, özellikle radyoaktif iyot, stronsiyum ve sezyumu atmosfere yaymıştır. Radyasyona bağlı hastalıklardaki artış bugün bile tırmanmaya devam etmektedir. Çocuklar, özellikle tiroid kanserine neden olan radyoaktif iyottan dolayı yüksek risk taşımaktadırlar; Ukrayna?da çocuklar arasında tiroid kanseri, nükleer kaza öncesine oranla 10 kat daha fazladır.
Kanserojen Maddeler
Kanserojen maddeler içerisinde sigara dumanı, böcek ilaçları, asbest, ağır metaller (kurşun, cıva, kadmiyum), benzen ve nitrozaminler gibi maddeler bulunmaktadır. Bazı endüstri alanlarında çalışan işçilerde normal nüfusta görülmesi beklenmeyen kanser tiplerine rastlanmaktadır.
Örneğin, mezotelyoma çok nadir görülen bir kanserdir ve sıklıkla asbest elyafa maruz kalan insanlarda görülür.
Polivinil klorür (PVC) boruların ve diğer malzemelerin başlangıç maddesi olan Vinil klorür, ender rastlanan bir çeşit karaciğer kanserine neden olmaktadır.
Geçerli olan iş ve güvenlik düzenlemelerine göre, artık bu tip kanser tiplerine nadiren rastlanmaktadır. Endüstriyel kimyasalların neden olduğu kanserlerin toplam sayısı tütün ve diyetin neden olduğu kanserlerle karşılaştırıldığında çok azdır.
Günlük hayatta tükettiğimiz sözü edilen besinler, maruz kaldığımız kimyasal madde ve çevresel etkenlerin, miktara ve süreye bağlı olarak kanserojen etki gösterdiği unutulmamalıdır.
