Kültür Bakanlığı'ndan alınan ve kitapların 'kimlik nosu' sayılan ISBN numarasına göre, 2007'de 14 bin 566 kitap basılırken, bu sayı 2008'de 31 bin 783'e çıktı. Kitap sayısındaki artışa karşın baskı adedi, yüzde 30 düşüşle krizden etkilendi. Bu durum satışta da bir azalma olduğunu gösteriyor. Baskı adedinde dini kitaplar yüzde 260 artışla rekor kırarken, konu itibariyle sadece edebiyatta yüzde 30 ve felsefede yüzde 8 artış oldu.
YASAL KİTAP PAZARI NE DURUMDA
Sayı ikiye katlandı baskı krize takıldı
Türkiye'nin kitap pazarı küçümsenmeyecek bir hızda gelişiyor. Tüm sıkıntılarına, korsan kitap ve telif hakları sorunlarının tam anlamıyla çözüme kavuşmamasına rağmen pazarın hacmi bir yılda iki kat büyüdü. Kültür Bakanlığı'ndan alınan ve kitapların 'kimlik nosu' sayılan ISBN numarasına göre, 2007'de 14 bin 566 kitap basılırken, bu sayı 2008'de 31 bin 783'e çıktı. Kitap sayısındaki artışa karşın baskı adedi, yüzde 30 düşüşle krizden etkilendi. Bu durum satışta da bir azalma olduğunu gösteriyor. Baskı adedinde dini kitaplar yüzde 260 artışla rekor kırarken, konu itibariyle sadece edebiyatta yüzde 30 ve felsefede yüzde 8 artış oldu.
Türkiye'de yayımcılık pazarını tam olarak gösterecek veri bankası sorunu yıllardır yaşanıyor. Sektörün aktörlerinin verdiği rakamlar farklılık içeriyor. Ancak Türkiye'de fikri mülkiyet haklarının gelişmeye başladığı son yıllarda Kültür Bakanlığı gerek bandrol uygulaması gerekse 2004'te tam olarak uygulamaya geçilen, ISBN (International Standard Book Number), uygulaması ile Türkiye'de de bir veri bankası oluşmaya başladı. Tüm dünyada geçerli bir standart olan ISBN, belirli bir yayımcının yayınladığı bir materyalin kimliğini tanımlıyor. Türkiye kitap pazarının izlemek bakımından da eldeki tek somut ve gerçekçi veri şimdilik ISBN numarası.
Milli Eğitim doping oldu
Kültür Bakanlığı'nın ISBN veri bankasına bakıldığında, kitap pazarının krize rağmen geliştiği görülüyor. Öyle ki, büyüme hiçte küçümsenmeyecek bir boyutta. Yayımlanan materyallerin türüne göre bakıldığında kitap pazarı iki kat büyümüş durumda. 2007'de 14 bin 566 kitap basılırken, 2008'de 31 bin 700 kitap basılmış. Tabii ki, pazarın bu kadar büyümesinde Milli Eğitim Bakanlığı'nın katkısı oldukça fazla. Nitekim '100 Temel Eser' projesi çerçevesinde okullara dağıtılan kitaplar basılan kitap sayısı ve baskı adedini bir hayli arttırdı. 100 Temel Eser projesinin bir diğer önemli katkısı ise özellikle Anadolu'daki yayıncılara oldu. Verilere bakıldığında yayınevi markası bulunmayan illerde kitap yayımında Türkiye genelindeki artışın çok üzerinde artışlar yaşanıyor. Örneğin; Balıkesir'de 6, Konya'da 3, Nevşehir'de 10, Sivas'ta 4, Yozgat'ta 6 kat artış var. Buna karşın 2008'de Batman, Şırnak, Hakkari ve Tunceli gibi illerde hiç kitap basılmamış.
Kitapların konuları itibariyle dağılımına bakıldığında da yine önemli bir gelişme dikkati çekiyor. Tüm alanlarda kitap basımı yine iki kat büyüme gösterirken, din, toplum bilimler ve edebiyat alanındaki kitapların artışı diğerlerine göre çok daha fazla. Din ve toplum bilimler alanındaki kitapların basımında 2007'ye göre yüzde 134 artış yaşanırken, felsefe yüzde 110, edebiyat ise rekor kırarak yüzde 154 artış gösterdi.
Din kitabı felsefeyi solladı
Kitap basımına baskı adedi cephesinden bakıldığında ise küresel krizin az da olsa etkilerini görmek mümkün. 2007'de toplam baskı adedi 26 milyon 450 bin 845'ken, 2008'de baskı adedi 22 milyon 732 bin 508. Yani kitap baskı adedi bir yılda yüzde 30'dan fazla düşüş yaşandı. Baskı adedindeki bu düşüş bir bakıma satış rakamlarındaki düşüşün de bir göstergesi sayılabilir. Zira, edebiyat, felsefe ve dini kitaplar dışındaki diğer tüm konularda basılan kitapların baskı adedinde önemli düşüşler oldu. Dini kitapların baskı adedi ise yüzde 260 ile rekor düzeyde. Onu yüzde 35 ile edebiyat, yüzde 8 ile felsefe takip ediyor.
2008'deki krizin bir diğer yansıması olarak bakılabilecek veri ise yayınevi sayısındaki gerileme. Üç büyük ile bakıldığında yayınevi markalarında düşüş olmuş. İstanbul'da 2007'de 72 yayınevi markası varken 2008'de bu sayı 68'e, Ankara'da 31'den 29'a, İzmir'de ise 4'ten 3'e inmiş. Buna karşın şahıs, şirket vb. yayımcıların sayısında artış var. Özellikle Anadolu kentlerinde bu kategorideki yayımcı sayısı yükseldi.
ISBN NEDİR
ISBN (International Standard Book Number), bilgi üretimini izleyebilmek ve geniş çapta kullanıma sunmak için 1972'de Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından hazırlanan ve üye ülkelerin onayı ile yürürlüğe giren bir kitap numaralama sistemidir. Amaç, kitap numaralarının uluslararası bir yöntemle düzenlenerek standardize edilip, belirli bir yayımcının yayınladığı bir materyalin kimliğini tanımlamaktır. ISBN sistemi, yayınlanan her materyale bir tanımlama numarası verir. Bu numara dört grup ve on haneden oluşur. Birinci grup yayının yapıldığı ülkeyi, ikinci grup yayımcıyı, üçüncü grup materyale ait sıra numarasını belirler. Dördüncü grup da ISBN'nin doğruluğunun denetimini sağlayan tek haneli bir rakamdır. Bu numara süreli yayımlar hariç kitap, katalog, yıllık, atlas, harita gibi yayımlara verilir.
YASADIŞI KİTAP PAZARI NE DURUMDA
Cironun yarısını korsanlar yuttu
İstanbul Kağıthane'de 2008'in ekim ayında bir matbaaya düzenlenen baskında piyasa değeri yaklaşık 1.5 milyon lira olan 160 bin adet İngilizce kitap ele geçirildi... 11 Kasım 2008 günü Ankara'da OSTİM'de bulunan bir matbaaya yapılan baskında 24 bin 500 dağıtıma hazır paketlenmis korsan kitap, onlarca kitabın baskı kalıbı, kitap kapakları ve ciltlenmeye hazır pek çok kitabın nüshaları bulundu. Korsan materyaller 4 kamyon ile ancak taşınabildi? 19 Mart 2009 günü Kadıköy'de düzenlenen operasyonda 50 bin korsan kitap ele geçirildi. Çoğunluğu yabancı yayınevlerine ait kitapların piyasa değeri 1 milyon lirayı buluyordu? Konya'da 8 Mart günü yapılan baskında 8 bin 56 korsan kitaba el kondu?
Anadolu korsan cenneti
Son birkaç ayda basında çıkan polis baskınlarına dair bu üç haber bile, korsan kitap piyasasının boyutları hakkında ipucu veriyor. Emniyet Güvenlik Şube Müdürlüğü'nün verilerine göre, İstanbul'da her yıl ortalama 100 bini aşkın, Ankara'da 50 bine yakın korsan kitap yakalanıyor. Anadolu ise adeta korsan cenneti gibi. Kitap satışlarının neredeyse dibe vurduğu çoğu ilde operasyona takılan korsancılardan binlerce kitap çıkıyor. Bu kitaplar büyük şehirlerin pazarına sürülüyor. Tatil bölgeleri de korsanın ciddi biçimde yaygın olduğu yerlerin başında geliyor. Özellikle yaz aylarında turistlerin akın ettiği yerler, korsan kitap fuarına dönüşüyor.
Sokak satışı azaldı
Türkiye'de neredeyse tüm enerjisini korsan piyasasına karşı savaşa veren Yayıncılar Meslek Birliği'nin (Yaybir) Yönetim Kurulu Üyesi ve Literatür Yayınları'nın Sahibi Kenan Kocatürk, 2008 itibariyle 1 milyar dolara ulaşan Türkiye kitap pazarının 500 milyon dolarını korsanların yuttuğunu belirtiyor. Korsan denildiğinde akla ilk gelenin sokaktaki tezgahlar olduğunu belirten Kocatürk, 'Ancak hem çıkan yasalar hem de kolluk güçlerinin çalışmaları sonucu sokak tezgahları neredeyse engellendi' diyor. Bunda 2000'lerden sonra başlayan yasal çalışmaların payı büyük. Korsana karşı yapılan yasal düzenlemeler, telif hakları vb. uygulamalarda hukuki olarak bir sorun bulunmadığını anlatan Kocatürk, korsanla mücadelede asıl sorunun mahkeme aşamasında ortaya çıktığına dikkat çekiyor. Çünkü davalar yıllarca sürüyor ve yayıncının kaybı telafi edilemiyor. Kocatürk'e göre, mahkemelerdeki davaların çoğundan sonuç çıkmamasının en önemli nedeninin ise hakimlerin olaya hala vicdani bir pencereden bakması. Kocatürk, 'Söz konusu kitap olunca işe bir hırsızlık olarak bakılmıyor. Ayrıca hakimin karşısına tezgahtaki gariban çıkarınca ceza tam anlamıyla uygulanamıyor. Sonuçlanan davalarda ise adalet yıllar sonra tesis edilebiliyor' diyor. Yine de Kocatürk, sokak satışlarının bu denli azalmasını büyük başarı olarak değerlendiriyor.
Davalar çok uzun sürüyor
Pazarın neredeyse yarısının korsan tarafından yutulmaya devam etmesinin nedeni Kocatürk, işin organize yapılmasına bağlıyor. Kocatürk bu durumu şöyle özetliyor: 'Sokak tezgahındaki ?gariban' sadece satıcı. Oysa matbaalar, depolar giderek büyüyor. Üstelik korsan da kabuk değiştiriyor. Mesela; üniversite yayınlarının neredeyse yüzde 90'ı fotokopi ile çoğaltılmış veya basılmış korsan kitaplar. Bu fikri mülkiyet haklarına en büyük darbelerden birisi. Çünkü bu yayınların potansiyel pazarı her zaman var.'
Kocatürk, üniversitelere baskın yapmanın imkansızlığı düşünüldüğünde buralarda korsanın rahatça kol gezdiğini vurguluyor. İkinci büyük korsan piyasası ise ithal kitaplarda yoğunlaşıyor. Yayınevleri yabancı olduğundan takibi zor. Kolluk güçleri yakalamazsa, ihbarlarla ithal kitapların şu koşullarda korsanını engellemek imkansız gibi bir şey.
KORSANIN BAŞINDA BİR KAÇ KİŞİ VAR
Kenan Kocatürk mevzuat ve kanunlar yeterli olduğu halde korsanın engellenememesin temel nedeninin mahkemelerin henüz bu konuda tam uzmanlaşamamış olması ve asıl olarak da meslek birliklerinin yetkilendirilmemesi olduğunu belirtiyor. Kocatürk durumu şöyle değerlendiriyor: 'Tüm korsan kitap pazarını birkaç kişi kontrol ediyor. Bunların isimlerini biz de biliyoruz Kültür Bakanlığı da. Zaten bandrol için bile başvuruyorlar, kayıtları devlette var. Siciller belli. Bize göre bunun kökten çözülmemesinin bir nedeni de hem mahkemelerin bu işe hala vicdani bakması, hem de bir nevi devletin ?gizli istihdam aracı' olarak görmesi. Oysa yasalarda bu işin takipçisinin biz olmamız gerektiği yer alıyor. Eğer devlet tüm dünyada uygulandığı gibi bandrol satışından elde ettiği geliri meslek birliklerine aktarsa, işin kontrolünü bize verse iddia ediyorum ki, korsan piyasasını bitiririz. Çünkü tekrar ediyorum, kimin bu işi nasıl yaptığı belli.'
KORSAN NE KADAR YUTTU (milyon lira) | ||
Yıl | Toplam Pazar | Korsanın Payı |
2004 | 450 | 180 |
2005 | 500 | 200 |
2006 | 650 | 350 |
2007 | 800 | 400 |
2008 | 1500 | 700 |
Not: Tahmini hesaplamalardan derlenmiştir. | ||
HANGİ ALANDA KORSAN NE DURUMDA
AKADEMİK YAYIN: Yüzde 90
İTHAL YAYIN: Yüzde 60
KÜLTÜR YAYINI: Yüzde 40
Bazı Avrupa ülkelerinde kitap pazarı | |
Almanya | 15 milyar euro |
İspanya | 5 milyar euro |
İtalya | 5 milyar euro |
Yunanistan | 5 milyar euro |
Konuya göre toplam kitap sayısı | ||
2007 | 2008 | |
Toplam | 14566 | 31783 |
Genel | 222 | 398 |
Fel. ve Psi. | 513 | 1079 |
Din | 982 | 2301 |
Toplum Bil. | 5354 | 12550 |
Dil ve Dilbilim | 281 | 562 |
Doğa ve matem. | 491 | 503 |
Teknoloji | 1210 | 2162 |
Sanat | 469 | 930 |
Edebiyat | 3448 | 8746 |
Coğ. ve Tarih. | 1124 | 2552 |
Konuya göre baskı adedi | ||
2007 | 2008 | |
Toplam | 26450845 | 22732508 |
Genel | 128047 | 202750 |
Fel. ve Psik. | 522183 | 566325 |
Din | 876370 | 3222478 |
Toplum Bil. | 15943338 | 9637800 |
Dil ve Dilbilim | 313280 | 222000 |
Doğa ve matem. | 644446 | 221125 |
Teknoloji | 1186715 | 1182231 |
Sanat | 541050 | 414154 |
Edebiyat | 4340086 | 5841735 |
Coğ. ve Tarih. | 1251580 | 1221910 |
En çok kitap basılan 10 kent | |
2007 | |
İstanbul | 9150 |
Ankara | 3832 |
İzmir | 370 |
Konya | 200 |
Adana | 116 |
Bursa | 86 |
Eskişehir | 68 |
Diyarbakır | 59 |
Kayseri | 52 |
2008 | |
İstanbul | 18991 |
Ankara | 8523 |
İzmir | 922 |
Konya | 607 |
Bursa | 289 |
Adana | 275 |
Eskişehir | 157 |
Kayseri | 116 |
Mersin | 100 |
Kocaeli |
ABD'li emlakçı Ankara Büyükelçisi adayı seçildi
SON VİDEO HABER
Haber Ara |
