İşsizlik, Türkiye'nin bir numaralı sorunu. Bu sorun çözülmeden ekonomik iyileşme beklemek; ekonomik iyileşme sağlanmadan da işsizlik sorununu çözmek maalesef olanaklı değil. Sadece istihdam yasalarında yapılacak düzenlemelerle işsizliğin önlenmesi olanaklı olmasa da, sebep olduğu sorunların azaltılması mümkün olabilir. Para dergisi yazarlarından Ahmet Cesur, derginin bu haftaki sayısında çalışan ve işverenlere soluk aldıracak üç kaynağı gündeme taşımış.
İşte Para dergisi yazarından işini kaybedenlere soluk aldıracak 'işsizlik ödeneği', 'kısa çalışma ödeneği' ve 'Ücret Garanti Fonu'nun ayrıntıları...
İŞSİZLİK SİGORTASI NEDİR?
İşsizlik sigortası, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlerin uğradığı gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayan ve zorunlu olan bir sigorta kolu. İşsizlik sigortası, işsiz sigortalılara aylık sağlamanın yanı sıra işsiz kalınan süre içinde gerekli tedavilerin yaptırılması, yeni bir iş bulunması için yardım alınması, meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitiminden yararlanılması gibi ek yardımlar da sunar.
KİMLER İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANABİLİR?
Ödenekten yararlanabilmesi; işten çıkarılmanın, sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri zorlayıcı sebeplere bağlı olmaması ve işten çıkarılma tarihinden önceki son üç yıl içinde (son 120 günü kesintisiz olmak üzere) en az 600 gün prim ödenmesi koşullarına bağlı.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİ HANGİ TUTARDA VE NE KADAR SÜREYLE ALINABİLİR?
600 gün prim ödeyen kişi 180 gün, 900 gün prim ödeyen kişi 240 gün, son üç yılın tamamında kesintisiz prim ödeyen kişi ise 300 gün işsizlik ödeneği almaya hak kazanır. İşsizlik ödeneği tutarı, çalışanın son dört aylık prime esas kazançları üzerinden belirlenecek olan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 40'ı olarak hesaplanır. Ödeneğin, 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücret brüt tutarının yüzde 80'ini aşması ise mümkün değil. Bu durumda, asgari ücretle çalışırken işsiz kalan kişi, 666 TL olan asgari ücretin yüzde 40'ı oranında yani 266.40 TL; 1.332 TL ya da daha fazla ücret ile çalışırken işsiz kalan kişi ise 666 TL olan asgari ücretin yüzde 80'i oranında yani 532.80 TL ödeneğe hak kazanır.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ NEDİR?
İşverenlerin, genel ekonomik kriz ya da zorlayıcı sebeplerle işyerlerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltmak durumunda kalması veya mevcut faaliyetlerini tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması söz konusu olursa; İşsizlik Sigortası Kanunu'na göre sigortalı sayılan çalışanlara (işverene değil) çalışmadıkları sürelere ilişkin olarak kısa çalışma ödeneği verilir.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ VERİLMESİNİN KOŞULLARI NELER?
Söz konusu ödeneğin verilmesi, kısmi çalışma durumunun genel ekonomik kriz ve bazı zorlayıcı sebeplerle (deprem, sel, yangın vb) ortaya çıkmış olması, bu sebeplerin İş-Kur ve bakanlık tarafından uygun bulunması ve ödenek alacak işçinin, kısa çalışmanın başladığı tarih itibariyle ilgili mevzuat çerçevesinde işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması koşullarına bağlı. İş-Kur'un ön incelemesinde kabul gören başvurular, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetim elemanları tarafından uygunluk denetimine tabi tutulur ve işverenin zor durum iddiasıyla kısa çalışma veya faaliyetin geçici olarak durdurulması ihtiyacının doğruluğu belirlenir.
Kısa çalışma ödeneği hangi tutarda ve ne kadar süreyle alınabilir?
Kısa çalışma ödeneği tutarı işsizlik ödeneği tutarıyla aynı. Diğer bir değişle, kısmi istihdam kapsamında çalışanlar, mevcut ücret seviyelerine bağlı olarak, aylık 266.40 ile 532.80 TL arasında değişecek ücret tutarlarının, çalışılmayan sürelere denk gelen bölümünü alabilir. Kısa çalışma ödeneği süresi, üç ayı (2008 ve 2009 yıllarında yapılan kısa çalışma başvurularına münhasır olmak üzere 6 ayı) aşmamak koşuluyla, kısa çalışma süresi kadar.
ÜCRET GARANTİ FONU NEDİR VE NASIL FAYDALANILABİLİR?
İşveren, iflas ya da iflasın ertelenmesi, konkordato ilanı veya aciz vesikası alınması nedenlerine bağlı olarak ödeme güçlüğüne düşer ve çalışanlarının ücretlerini ödeyemezse, çalışanların iş ilişkisinden kaynaklanan ve ödenmeyen ücret alacaklarının üç aylık bölümü İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında yer alan 'Ücret Garanti Fonu'ndan karşılanır. Bu uygulamadan yararlanacak işçilerin, işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü tarihten önceki bir yıllık süre içinde aynı işyerinde çalışmış olması koşulu aranır. Ücret Garanti Fonu'ndan yapılacak ödemelerde, temel ücret esas alınmasına karşılık, ödenebilecek ücret, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca belirlenen kazanç üst sınırını aşamaz.
