İşe alımlarda büyük düşüş

100 çok uluslu ve büyük Türk firmalarında çalışan insan kaynakları yöneticileri beklentileri ve eğilimleri ile ilgili olarak Mercer Ücret Araştırması'na dahil oldu.

Bu yıl geçmiş yıllardan farklı olarak, Nisan ayında toplanan dataların ardından küresel krizin etkilerini de ölçümleyebilmek adına Ekim ve Aralık aylarında da ek mini araştırmalar gerçekleşti.
Araştırmanın Türkiye sonuçları, 2009 yılı ortalama ücret artışının çokuluslu ve büyük Türk şirketlerine bakıldığında yüzde 9,2 olarak gerçekleşeceğini ortaya koydu. Sadece büyük çaplı Türk şirketleri baz alındığında ise bu ortalama yüzde 6,5 olarak gerçekleşti.

Yılın ilk yarısında (Nisan ayında) yapılan araştırma sonucunda katılımcıların genel eğiliminin tüm düzeylerdeki çalışanlara beyaz ya da mavi yakalı ayrımı olmaksızın yüzde 10'luk bir artış uygulamaktan yana olduğu görüldü. Ekim ve Aralık aylarında tekrarlanan araştırma sonucunda ise, katılımcı şirketlerin yüzde 10'ü ücret artışı verip vermemeyi ve hangi oranda olacağını 2009 yılının ilk çeyreğindeki gelişmeler doğrultusunda değerlendireceklerini bildirirken, sadece yüzde 1'lik oran artış gerçekleştirmeyeceğini ifade etti. Araştırma sonucunda 2009 yılı ortalama ücret artış oranı yüzde 9,2 olarak belirlenirken, medyan ücret artış oranı ise yüzde 10,4 oldu.

2009 senesinde işe alım gerçekleştireceğini bildiren şirketler Nisan'da yüzde 64 iken, 2008 sonunda yüzde 21'e düştü.

Buna göre; Nisan 2008'de Türkiye'de ankete katılan İK yöneticilerini yüzde 64'ü 'Yeni işe alım yapacağım' derken, sene sonuna doğru yapılan araştırmada katılımcıların sadece yüzde 21'i 'Yeni yılda yeni işe alımdan' söz etti. Şirketlerin 2009 yılı işe alım yaklaşımındaki bariz farklılık, Mercer'ın araştırmasının en çarpıcı sonuçlarından biri olarak öne çıktı. 2008 yılının Nisan ayında yapılan araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 64'ü yeni eleman alacağını ifade etmişti.

Yüzde 6'lık kısım eleman çıkaracağını beyan ederken yüzde 30 ise değişiklik yapmayacağını ifade etti. 2008 sonunda ise, 2009'da işe alım yapacağını söyleyen şirket sayısı yüzde 21'e düştü. Nisan ayında araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 30'u yılın sonuna doğru işe alım konusunda herhangi bir değişiklik düşünmediklerini belirtmiş olsalar da global kriz ile beraber bu tahminlerinde değişiklik olduğu gözlendi.

Mercer Danışmanlarından Berna Camat konuyla ilgili olarak, 'Yürüttüğümüz küçük çaplı araştırmada şirketlerin planlarında büyük değişiklik olduğunu görüyoruz. Yeni eleman işe alımı konusundaki beyanlar yüzde 64'den, yüzde 21'e inmiş durumda. Ayrıca genel olarak şirketlerin 2009 ile ilgili kararlarında ekonominin belirsizliğinden kaynaklanan bir zorlanma olduğunu söyleyebiliriz. Bazı şirketler bu nedenden dolayı bazı kararları almak için ilk çeyrek sonuçlarını beklemeyi öngördüklerini belirtmişlerdir' dedi.

En yüksek ücreti sigara firmaları ödüyor
Mercer Ücret Araştırmasının Türkiye tarafında 100 şirket yer alırken, bu şirketler ağırlıklı olarak hızlı tüketim, dayanıklı tüketim, otomotiv, kimya, genel üretim/endüstriyel perakende gibi farklı sektörlerin temsilcilerinden oluştu.

Mercer Türkiye Danışmanlarından Camat, 2009 yılı ücret artışlarının sektörel dağılımını şöyle yorumladı: 'Genel anlamda alt seviyelerdeki pozisyonların ücretlendirmesinde sektörel ayırımlar çok net değil. Sektörel bazda ücret farklılıklarının orta düzeyden başlamak üzere genelde daha belirgin olarak üst düzey yöneticilerin ücretlerine yansıdığını söylemek mümkün. Bu doğrultuda araştırma sonucunda hızlı tüketim malları sektöründe saydığımız sigara ve içecek sektörünün genel olarak diğer sektörlere nazaran daha yüksek ücretlendirme politikası izlediğini söyleyebiliriz. Orta ve üst düzeye baktığımızda bu fark daha da belirginleşmekte. Bazı sektörlerde ise belli pozisyonların, diğer sektörlere göre daha yüksek ücretlendirildiğiniz söyleyebiliriz. Daha çok özel deneyime, spesifik bir bilgi birikimine sahip olmayı gerektiren ve organizasyona doğrudan kattığı değer açısından önemli olarak değerlendireceğimiz pozisyonları bu sınıfa koyabiliriz. Örnek vermek gerekirse, kimya ve otomotiv sektörü bu tip pozisyonlara rastladığımız sektörlerdendir.'

Ücret artışında kişisel performans en ön sırada
Mercer Ücret Araştırmasında ücret artış nedenlerini de cevap arandı. Alınan cevaplar doğrultusunda çalışanların bireysel performansı ücret artışında yüzde 85 ile en belirleyici faktör oldu. Ücret artışını belirleyen faktörler arasında bireysel performansı, yüzde 67 ile maaş seviyesindeki konumu, yüzde 55 ile şirket performansı, yüzde 27 ile pozisyon seviyesi ve yüzde 11 ile hizmet süresi takip ediyor. Ayrıca bireysel ücret artışlarını belirleyen faktörlere baktığımızda pozisyonun seviyesi veya kıdeminin
önemli olmadığını, bireysel performansın kişinin ücret artışında en önemli etken olduğu ifade edilebilir.

Yılda bir zamma alıştık
Araştırmadan çıkan bir diğer sonuç ise; Türkiye'de artık yaygın zam periyodunun 'yılda bir kez' olduğu. Özellikle 2001 krizi öncesine kadar genellikle yılda iki ve daha fazla sayıda zam uygulaması varken, zammın yılda bir kez olmasının artık kurumsallaştığı gözlemlenmiyor. Araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 91,5'i yılda bir kez, yüzde 8,5'i ise yılda iki kez artış gerçekleştiriyor. 2001 krizi sonrasında hızla yaygınlaşan yılda tek zam uygulamasını gerçekleştiren şirketlerin artış zamanları ise
sırasıyla yüzde 49 Ocak, yüzde 24 Nisan, yüzde 7 Temmuz, yüzde 7 mŞubat, yüzde 7 Mart, yüzde 3 Eylül ve yüzde 3 Ekim ayları olarak gerçekleşiyor.

'2008 tahminleri şaşırtan bir yıl oldu'
Mercer Ücret Araştırması'nın sonuçlarını değerlendiren Berna Camat, '2008 senesi hem Türkiye'de, hem de globalde şirketlerin yaptıkları bütçeler ve tahminler açısından ilginç bir yıl oldu ve olmaya da devam ediyor. 2008 senesinde genel olarak enflasyon rakamları sene başında öngörülen rakamlardan daha yüksek olarak gerçekleşiyor. Kriz öncesi firmaların 2009 senesi için öngördükleri ücret artışı rakamları yaklaşık olarak yüzde 10 civarındaydı. Ancak senenin ortasında itibaren, enflasyonun tahminlerin üzerinde çıkacağı kesin olarak belli olmuştu. Geçtiğimiz yıllarda şirketler benzer durumlarda, ek ayarlama yapma konusunda karar vermeye çalışırlardı. Sonuçta genelde bu ara artışın yılbaşında verilecek olan artışın içinde bir ayarlama olarak eklenmesine karar verilirdi. Ancak global kriz ile beraber şirketler maliyet tasarruflarını konuşmaya ve uygulamaya başladılar. Araştırmamızın içinde yer alan çokuluslu şirketler ve büyük yerel firmalar, şu anda ücret artışlarının durdurulması ve benzer maliyet azaltıcı önlemlerden bahsediyorlar. Aldığımız tüm sonuçların ve yaptığımız görüşmelerin ışığında 2009 yılında şirketlerin insan kaynakları politikalarının piyasa koşullarından her zamankinden daha fazla etkileneceğini öngörüyoruz' dedi.