Jeoffrey Maitem*
Filipin ordusu ile bağımsızlık mücadelesi veren Morolu Müslümanlar arasındaki silahlı çatışma döngüsü bu ülkenin güney Mindano adasında olağanüstü bir insan kaybına dönüştü. Her iki tarafta gerçekleştirilen aşırı vahşetlerle bu Filipinlerin kendi ?kirli savaşı? haline geldi.
Ağustos ayında Aroyo hükümeti Başkan Gloria Macapagal ile en geniş Müslüman isyancı savaş gücü olan Moro İslami Özgürlük Cephesi (MILF) bir anlaşma imzalamayı programladılar. Bu anlaşma on yıllardır süren silahlı çatışma ve 150.000?den fazla ölümden sonra etnik Moro Müslümanlarına özerk bir yurt yaratmış olacaktı.
Bangsamoro Yasal Devleti?nin (BJE) merkez ve batı Mindano?da Müslümanların kaldığı 1000 köy, iki kent ve altı ili kapsaması planlanmıştı. Anlaşmanın imzalanması tarafsız bir yer olan Kuala Lumpur?da 5 Ağustos olarak planlanmıştı ancak on birinci saatte iptal edildi. Filipin Yüksek Mahkemesi, pek çok grubun anlaşmanın anayasaya uygunluğu hakkında sorular ortaya koyması ve müzakereler esnasında görüşlerinin alınmadığını belirtmesi üzerine imzalama törenini iptal etti.
MILF hükümet müzakerecilerinin anlaşmanın uygulanmasının yöntemi olarak ?anayasal süreç? ibaresini eklemelerini önceden reddetmişti. Hükümet önceden BJE?nin onaylanmasının referandumla yapılmasını teklif etmişti ama MILF bunu da reddetmişti.
Önceki özerk bölgesini dörtten 14 il?e çıkarmayı teklif eden bir referandum 2001 yılında oylandı. 2006?da MILF?in 1000 köyü halk oylaması olmadan teklif edilen BJE?ye dâhil etme isteği hükümet tarafından reddedildikten sonra barış görüşmeleri çıkmaza girdi.
Son engellemenin altını çizecek olursak, liderlerine göre kendi başlarına hareket eden kızıl Moro isyancıları pek çok sivil topluluğa saldırdı ve düzinelerce insanı öldürdü. Öldürme eylemleri Manila?yı barış görüşmelerini askıya almak üzere harekete geçirdi. Hükümet bunun üzerine ölümcül saldırılarda yer aldığı iddia edilen iki isyan komutanı tarafından kontrol edilen bölgelere karşı yoğun bir saldırı emretti.
O zamandan beri yaklaşık olarak 600,000 kişi yenilenen savaştan kaçıp kendi ülkelerinde yer değiştirerek iç mülteci durumuna düştü. Uluslararası Kızıl Haç Komitesine göre silahlı çatışmalar önceki düşmanlıklar nedeniyle yer değiştiren insanların evlerine dönme heveslerini kırdı, oysa çoğu barış anlaşmasının bunu teşvik edeceğini umuyordu.
Yenilenen silahlı düşmanlıklar aynı zamanda bölgede zayıflayan dini gerginlikleri tehlikeli bir şekilde yeniden canlandırdı. 1970?lerde güney Filipinlerde kanlı saldırıları ve insan hakları ihlalleriyle bilinen radikal Hıristiyan bir grup yeniden ortaya çıktı ve MILF?e sivillere yaptığı tacizi durdurmasını yoksa şiddetli sonuçlarıyla yüz yüze kalacakları uyarısında bulundu.
Hükümet şu anda ancak silahsızlanma, seferberliğin bitmesi ve yer değiştiren insanların yeniden evlerine dönmesi sağlanırsa barış görüşmelerinin yeniden başlayabileceğini söylüyor. Diğer taraftan MILF nihai bir barış anlaşması olmadan silahsızlanmayı reddediyor. Bu kördüğümle sivil haklar grupları yüz binlerce sivilin uzun dönemli yer değiştirmesinden korkuyor.
Güvenlik durumu kötüleştiğinden Manila önceden MILF ile müzakereleri gerçekleştiren Cumhuriyet Barış Heyeti Yönetimini dağıttı. Bu ay yeni bir heyet oluşturuldu ancak MILF direniş başkanı Mohagher İkbal bu haberciye hükümet iptal edilen anlaşmayı kabul etmedikçe bu hareketin ?yeterli olmadığını? söyledi.
Şimdi masanın dışında yapılan barış görüşmeleriyle aracı Malezya kalan barışı koruma gözlemcilerini çekti. Aroyo savaşı durdurma ve müzakerelere kaldığı yerden devam etmesi için Amerika Birleşik Devletlerinden Büyük Britanya?ya kadar artan uluslararası baskı altına girdi. Görünürde ise savaşın sonu yok.
Bu makaleye eşlik eden portreler önderleri, kurbanları ve Güney Asya?nın en uzatmalı, trajik ve gözden saklı çatışmalarından birindeki genel umutsuzluğu gösteriyor.
*Jeoffrey Maitem: güney Filipinlerde serbest gazeteci olarak çalışıyor. Haberleri siyaset, iş, iç çatışma, terör ve din üzerine odaklanıyor.
Bu makale Hale Akman tarafından TİMETURK.com için tercüme edilmiştir.
İlgili haberler için tıklayın:
MİLF lideri Gazali TİMETURK'e konuştu
Moro'dan Türkiye'ye bayram mesajları...
