Sosyal güvenlikte başlayan yeni dönem tarım kesiminde en çok mevsimlik işçiler için yeni düzenleme getiriyor. 1 Ekim itibariyle bu statüde çalışmaya başlayanlar, artık diğer çalışanlarla aynı hükümlere tabi olacak.
Dün itibariyle tüm unsurlarıyla devreye giren sosyal güvenlik sisteminin tarım kesimine yansımaları, özellikle Tarım SSK'lılar (işçi statüsünde çalışan) için dikkat çekici. Çünkü reform kanununda tarım SSK şeklinde ayrı bir düzenlemeye yer verilmiyor. Bundan sonra mevsimlik tarım işçileri de diğer çalışanlarla aynı hükümlere tabi tutulacak.
Ancak 30 Nisan öncesi tarım SSK'lı olarak tescil edilmiş olanlar yine kendi kanunlarına tabi olacak. Bu tarihten sonra sigorta kapsamına giren tarım işçileri diğer tüm SSK'lılarla aynı hükümlere tabi olacak:
Ücret belirleyici
Daha önce tarım SSK'lıların sigortalı olabilmeleri için mevsimlik tarım işçisi sıfatıyla çalışıyor olmaları yeterli idi. Yeni dönemde ise bunların sigorta kapsamına alınabilmeleri için, bu şarta ilaveten ortalama gelirlerinin her türlü masraf düşüldükten sonra aylık brüt asgari ücrete eşit ya da fazla olması gerekiyor.
En az brüt asgari ücret kadar (şu an için 638,70 YTL) ortalama net geliri olanlar yeni kanunda 4/a'ya (SSK'lı) göre prim ödeyecek. Bu gelir düzeyine sahip olmadıklarını ise kendileri belgelemek zorundalar.
30 gün prim ödeme
İş kazası veya meslek hastalığı durumlarında yeni tarım işçileri, diğer SSK'lılarla aynı şartlara tabiler. Tüm yardım ve ödemeler yapılacak. l Tarım SSK'lılar reform öncesinde 15 gün üzerinden ve yıllık 180 gün üzerinden prim ödüyorlardı. Eski tarım SSK'lılar bunu sürdürecek. Ancak reform sonrası (1 Ekim) sigortalı olan işçiler normal SSK'lılar gibi 30 gün üzerinden prim ödeyecek. Onlara Tarım Bağ-Kur'lular gibi bir geçiş süreci öngörülmedi. l Tarım SSK'lılar daha önce tedavi ve ilaç yardımlarını kendi kanunları kapsamında alıyorlardı.
1 Ekim sonrası bunlar da artık şartları taşımaları halinde Genel Sağlık Sigortası kapsamında sağlık yardımı alacak. Kendisi tarım SSK'lı olarak prim ödeyen sigortalının eşi ve çocukları da sağlık yardımlarından faydalanabilecek. 18 yaşın altındaki çocuklar zaten şartsız olarak sağlık sigortası kapsamında yer alacak.
EMEKLiLiKTE ESKi TARIM SSK?LI FARKI
Reform kanunu emeklilik yaşını ve prim ödeme gün sayısını herkes için artırırken eski tarım SSK'lılar için bir değişiklik getirmedi. Bunlar yine eskiden olduğu gibi 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 prim günü ve kadın ise 58, erkek ise 60 yaşında emekli olmaya devam edecek. Ancak 30 Nisan sonrası ilk defa sigortalı olan tarım işçileri emeklilikte yeni yasanın hükümlerine tabi olacak. Örneğin mevsimlik tarım işçisi Zeki Bey, 10 Ekim 2008'de ilk defa Tarım SSK'lı olarak tescil yaptırıyor. 1 Mayıs 1976 doğumlu olan Zeki Bey, 7200 gün şartını yerine getirdikten sonra 60 yaşını tamamladığı 1 Mayıs 2036'da emekli olabilecek.
EMEKLi ÇiFTÇi ÇALIŞSA DA AYLIK MAAŞI KESiLMEYECEK
Kendi toprağını ya da kiraladığı toprağı kendi adına işleten çiftçi, yani tarım Bağ-Kur'lu açısından 1 Ekim sonrası, aynı yeni dönemdeki normal Bağ- Kur'lular gibi olacak. Ancak çiftçilerin içerisinde bulunduğu ekonomik koşullar göz önünde bulundurulmak suretiyle kimi noktalarda farklı düzenlemelere tabi tutuldukları da bir gerçek. İşte yeni dönem:
Prim günü değişmedi
Tarım Bağ-Kur'luların prim ödeme gününde bir değişiklik olmadı. 9000 günle emekli olabilecekler. l Ancak emeklilik yaşında 2036'dan başlamak üzere kademeli geçişle 65 yaş esas olacak. 30 Nisan'dan önce tescil edilenler ise bundan etkilenmeyecek.
Örneğin 6 Haziran 2008'de ilk defa sigortalı olan, 1 Haziran 1979 doğumlu Emin Bey 25 yılı (9000 gün) 2036'dan önce doldurursa 60 yaşında, ancak örneğin 2038 yılı içerisinde tamamlarsa bu kez 62 yaşında emekli olabilecek.
1999 ila 30 Nisan 2008 arasında ilk defa sigortalı olanlar 15 yıl prim ödeme ve kadın ise 60, erkek ise 62 yaşını doldurmak şartıyla yaştan emekli oluyordu. Ancak 30 Nisan ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar yine 15 yıl prim ödeme ve kadın ise 61, erkek ise 63 yaşında emekli olabilecek.
Destek primi yok
Tarım Bağ-Kur'lular için yeni dönemdeki en önemli gelişme, emekli olduktan sonra aylıklarını alarak, destek primi de ödemeden çalışmaya devam etmeleridir. Çünkü, 30 Nisan ve sonrasında ilk defa SSK'lı, memur veya esnaf Bağ-Kur kapsamında çalışmaya başlayanların, emekli olduklarında SSK'lı olarak veya memur olarak çalışmaya devam ederlerse aylıkları kesilecek.
Reformdan önce ya da sonra SSK, E.S. ya da Bağ- Kur'dan emekli olanlar, emekli olduktan sonra tarım Bağ- Kur kapsamında çalışırlarsa bunlardan da destek primi kesilmeyecek. Bunlar aylıklarını alarak çalışabilecek.
Tarımsal faaliyetten net geliri asgari ücretten az olanların sigortalı olma yükümlüğü bulunmuyor. Ancak bu tutarı geçiyorsa zorunlu olarak sigortalı olacaklar ve normal prim ödeyecekler.
ASKERLİK BORÇLANMASI ARTTI
1 Ekim'den önce askerlik borçlanması yapmak isteyen tarım Bağ-Kur'lu bulunduğu basamağın emeklilik primi (%20) kadar ödemede bulunuyordu. Borçlandığı tutarı da 6 ay içerisinde ödeyebiliyordu.
1 Ekim'den sonra en az asgari ücretin yüzde 32'si kadar aylık ödeme yapacağı gibi bu tutarı 6 ayda değil 1 ayda ödemesi gerekiyor.
Hem eşinden hem ana babasından aylığa hak kazanlara sadece biri ödenecek. 1 Ekim'den önce bu şekilde aylık almaya başlamış olanlara aylıkları ödenmeye devam edilecek. Hem kendi emekli aylığını hem de eşinden dul aylığı alanlar almaya devam edecekler.
Basamak sistemi yerine prime esas kazanç sistemi geliyor. Daha önce 1 ila 24 basamak arasında prim ödeyen tarım Bağ-Kur'lular 1 Ekim'den sonra asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 katının yüzde 33,5-39'u arasında prim ödeyecekler.
ÇEYİZ PARASI PEŞİN VERİLECEK
1 Ekim'den sonra tarım Bağ-Kur'lu ana-babasından yetim aylığı alan kız çocuklarına 24 aylık tutarındaki çeyiz parası peşin olarak verilecek.
Emzirme ödeneği de (süt parası) 1 Ekim'den sonra doğum yapan tarım Bağ-Kur'lu kadınlara verilecek.
Tarım Bağ-Kur sigortalısının kendisinin iş kazası veya meslek hastalığına uğraması ya da doğum yapması halinde son bir yılda 90 gün prim ödendiyse, iş göremediği her gün ve doğumdan önceki ve sonraki sekizer hafta için ilk kez iş göremezlik ödeneği alacak.
TARIMDA REFORM ÖNCESİ DURUM
Reform öncesi tarım kesiminin sosyal güvenliği iki şekilde sağlanıyordu. Bunlardan tarımda işçi statüsünde mevsimlik çalışanlar Tarım SSK'lı, kendi arazisinde ya da kiraladığı arazide kendi adına çiftçilik yapanlar ise Tarım Bağ-Kur'lu olarak kabul ediliyordu.
İŞÇİYE DOĞUM YARDIMI GELİYOR
Tarım SSK isteğe bağlı bir sigortalılık şekli idi. Tarım SSK ile normal SSK arasındaki farkları sıralayacak olursak; n Tarım SSK'lılara doğum yardımları yapılmıyordu,
Tarım sigortalısının ölümü durumunda ana ve babasına aylık bağlanmıyordu,
İş kazasında yardım yapılabilmesi tarım sigortasında kaza tarihinden 3 ay önce sigortanın başlamış olmasına bağlı idi.
Evlenen tarım sigortalısı kadına çeyiz yardımı verilmiyordu,
Yetim aylığı almaktayken evlenen kıza çeyiz yardımı yapılmıyordu,
Alt sınır aylığı uygulaması bulunmuyordu. Bundan dolayı da aylıkları daha düşüktü.
KENDİ TOPRAĞI OLAN ÇİFTÇİ
Tarım Bağ-Kur'la esnaf Bağ-Kur'u arasındaki fark, Tarım SSK ile normal SSK arasındaki kadar büyük değildir. Özellikle 2003te yapılan düzenleme ile tarım Bağ-Kur'luların sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri esnafla önemli ölçüde eşitlendi.
Ancak tarım Bağ-Kur'luların ödedikleri primlerin düşüklüğüne paralel olarak bağlanan aylıklar da düşüktür. 2008 yılı Temmuz ayı için esnaf Bağ-Kur'unda bağlanan en düşük aylık 533,22 YTL iken, tarım Bağ-Kur'dan bağlanan en düşük aylık 396,79 YTL oldu.
TARIM KESİMİ KAYIRILMALI
Tarım kesimi ile ilgili olarak genel bir değerlendirme yapacak olursak, bu kesim reform öncesi uygulamalarda pozitif ayrımcılığa tabi tutulmuştu. Zira gerek mevsimlik tarım işçileri, gerek çiftçiler ülkemizde gelir düzeyi açısından son yüzde 20'lik dilimde yer alıyor.
Normal SSK ve Bağ-Kur primlerinden daha düşük prim ödedikleri dönemde bile ödeme güçlüğü çeken bu kesimin, yeni dönemde diğer sigortalılarla aynı şartlara tabi tutulmaları isabetli olmadı. Bize göre yeni dönemde de mevsimlik tarım işçileri ve çiftçilerin sosyal güvenlik bakımından kayrılmaları gerekiyor.
