Mehmet Özay / Timeturk / Endonezya
Yedi yıl önce açılan, ancak Bush yönetiminin baskıları ile ertelenen dava, bugünlerde Amerida?da yeniden görülmeye başlandı. Kuzey Açe?de bulunan Lhokseumawe şehrinde petrol ve doğal gaz çıkarma faaliyetlerini 1999 yılında Mobil şirketinden devralan ExxonMobil şirketi, 1999-2001 yılları arasında bölgede yaşanan çatışmalara taraf olduğu iddiasıyla mahkemeye verilmişti. 11 Açeli, işkence, ırza geçme, işkence ve adam kaçırma gibi insan hakları ihlâllerine ExxonMobil?in de karıştığı iddiasıyla yeniden Washington Eyalet Mahkemesi?ne başvurarak dava açtı. Söz konusu dava, sanık konumunda olan ExxonMobil?in yukarıda zikredilen tarihlerde Lhokseumawe Arun Gaz İşletmeleri?nin güvenliği için para karşılığı tuttuğu Endonezya Ordusuna mensup birliklerin bölgede yaşayan halka insanlık dışı uygulamalar yaptığı iddiasıyla açıldı.
Kendisiyle görüştüğümüz ?Açe Entegrasyon Kurumu? (Badan Reintegrasi Aceh-BRA) başkanı M. Nur Djuli, bu davanın yıllar önce Bukit Tengorak adlı yerleşim yerinde toplum mezar bulunmasıyla başladığını bildirdi. Batılı çeşitli gazeteci ve insan hakları kurumlarının Açe?deki insan hakları ihlâlleri ulaşmalarında önemli bir aktivist olan Zulkifli konunu yeniden gündeme gelmesinin önemli olduğunu, önümüzdeki süreçte yeni iddiaların da mahkemelere taşınabileceğini ifade etti.
Davanın tarihsel gelişim aşamaları ise şöyle: Lhokseumawe?deki Arun Gaz İşletmelerinden sorumlu ExxonMobil, tesislerin güvenliğini Endonezya ordusuna mensup askerleri kiralayarak sağlıyordu. Askerler tarafından öldürülen bir grup Açeli, ExxonMobil?e ait dozerlerle toplu bir şekilde gömüldü. Ordu, söz konusu bölgedeki köylerde çeşitli insan hakları ihlalleri gerçekleştirildiği de iddialar arasında. Söz konusu bu insan hakları ihlâlleri ?Amnesty International? ve ?Human Rights Watch? tarafından belgelendi.
Kissinger, ExxonMobil'i korudu
Yıllar önce Cafer Sıddık Hamzah adında Açeli bir aktivist, ExxonMobil aleyhine dava açmasından kısa bir süre sonra Medan?da ölü bulunmuştu. Ardından, davayı SIRA üstlenerek, Washington?daki mahkeme sürecinin devamını sağladı. Birinci Körfez Savaşı sırasında ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissenger, ExxonMobil?e karşı açılan bu davayı ABD?nin ulusal yasalarına aykıra bularak geçersiz ilan etti. 15 ağustos 2005 tarihinde Açe Özgürlük Hareketi (GAM) ile Endonezya Hükümeti arasında imzalanan Helsinki Barış Anlaşması?ndan sonra yeniden gündeme getirilen bu davanın sonucu merakla bekleniyor.
Söz konusu dava, yurt dışında faaliyetlerde bulunan Amerikan şirketleri için bir emsal olma özelliği de taşıyor. Yetkililer, Amerikan şirketlerinin bu türden insan hakları ihlallerine karışmalarının cezasız kalmaması gerektiği konusunda hemfikir.
ExxonMobil petrol şirketi Latin Amerika'da darbe girişimlerinde bulundu.
15 Ağustos 2005 tarihinde Helsinki?de imzalanan Barış Anlaşma metnine göre, Açe?de İnsan Hakları Mahkemesi kurulmasına yönelik maddeye binaen benzer davaların Açe?de de gündeme gelmesi bekleniyor. Söz konusu İnsan Hakları Mahkemesi?nin Açe?de önümüzdeki aylarda açılması gündemde. Böylece insan hakları ihlallerine maruz kalan Açeli sıradan vatandaşların yasal haklarını alma konusunda girişimde bulunmalarının önü açılmış olacak. Amerika?daki dava Açeli davacılar lehine sonuçlanması halinde, önümüzdeki dönemde Endonezya Ordusu ve polisini de içine alacak davaların peşpeşe gündeme gelmesi olasılığı yüksek.
