Amerika için Erivan ziyareti Ergenekon'dan daha önemli
Hudson Enstitüsü Avrasya Politikası Merkezi Direktörü Zeyno Baran: ABD yönetimi Ergenekon'la ilgili gelişmeleri yakından takip ediyor. Ama bu konuda sessiz kalıyor '..
Amerika, Türkiye'nin karanlık güçlerin üzerine gitmesini önemsiyor. Onlarda Ergenekon yok ama benzeri olaylarda hemen üstüne gidiyorlar
Türkiye, Gürcistan- Rusya savaşı ve sonrasında çok dikkatli ve başarılı bir politika izledi. Rusya ile ABD arasında yaşanacak en ufak gerginlik Türkiye'yi etkiler
Bir süredir ABD'den Türkiye'de yaşanan gelişmelerle ilgili ses seda yok. Özellikle Ergenekon konusunda Beyaz Saray'ın hiçbir yetkilisinden görüş çıkmadı. Amerika, Ergenekon operasyonuna nasıl bakıyor? Ergenekon'un ABD ile ilişkili olduğu veya operasyonun arkasında aynı ülkenin bulunduğu gibi birbirine zıt iki iddiaya ne diyor? Bunları ABD'nin Hudson Enstitüsü Avrasya Direktörü ve Türkiye uzmanı Zeyno Baran'a sorduk. Washington'da 'terör ve suikast' senaryolarının görüşüldüğü iddia edilen toplantı nedeniyle hayli tartışılan Baran'ın asıl uzmanlık alanı ise Gürcistan ve Rusya. Uzun yıllardır Gürcistan'ın iç dinamikleri üzerine araştırmalar yapan Baran'la Gürcistan- Rusya savaşının etkilerini, Rusya-ABD ilişkilerinin bundan sonraki seyri ve ABD seçimlerini konuştuk. Baran'ın eşi de ABD Dışişleri Bakanlığı'nın iki numaralı ismi, Avrupa ve Avrasya Sorumlusu Matt Bryza. Türkiye de Bryza'nın sorumluluk bölgesinde yer alıyor.
* Amerikan yönetimi Ergenekon operasyonu ve davasına nasıl bakıyor? Yönetim bu konuda sessiz kalıyor. Ama gelişmeleri takip ediyorlar.
* Neden sessiz kalıyorlar? Epey bir zaman AKP'nin kapatma davasına konsantre olunmuştu. Sonra yaz dönemi girdi araya. ABD'nin seçimleri, Gürcistan-Rusya savaşı ve Pakistan'daki gelişmeler gibi acil konular arasında Ergenekon'a çok zaman ayırmıyorlar. Tabii yönetimin çeşitli birimlerinin Türkiye masaları gelişmeleri izliyor, ama onlar için de Cumhurbaşkanı'nın Ermenistan'a gitmesi çok daha önemli bir konu.
* Amerika'nın Türkiye masaları, Ergenekon için ne not düşüyor? Kapatma davasını herkes çok yakından izliyordu. Ama Ergenekon'u o kadar izlemiyorlar. İlginç olan da Ergenekon, Türkiye'de kapatma davası kadar önemli. Kutuplaşma ve kavgaları da takip ediyorlar. Türkiye'de bir taraf 'Pislikler temizlendi' diye bakıyor. Öbür taraf, operasyonun muhalifleri susturmaya yönelik olduğunu söylüyor. Amerika bu konuda ortada. Türkiye'nin karanlık güçlerin üzerine gitmesi çok önemseniyor. Amerika'da Ergenekon gibi bir yapı yok ama benzeri olaylarda hemen üstüne gidiyorlar. Ama bir endişeleri var; davanın siyasi amaca dönüşmesi. Mahkeme sürecini bekliyorlar.
MAHKEMEYİ BEKLİYORLAR
* Ergenekon, ABD'nin yardımıyla Soğuk Savaş döneminde kurulan Özel Harp Dairesi'nin devamı kabul ediliyor... Henüz açıklık getirilmeyen birçok konu var. ABD yönetimi ve yönetim dışı uzmanların çoğu Ergenekon'la herhangi bir bağlantı içinde olunabileceği tezini ciddiye bile almıyor. Ama sanırım Amerika'nın bir şekilde Ergenekon'la bağlantısı olduğu görüşü Türkiye'de epey kabul görüyor.
* 'Türkiye'deki asıl mesele gerçek anlamda bir liberal demokrasiye mi yoksa Rusya ve İran'daki gibi liberal görüşten uzak bir rejime mi gitmek' diye bir tespitiniz var. Ergenekon'un, Türkiye'yi Rusya eksenine çekme çabası mı var? Rusya ekseni derken düşündüğüm Batı'dan kopuk, hatta Batı'ya karşı görüşlerin ve komplo teorilerinin halk arasında, hatta elit düzeyde, gittikçe daha fazla kabul görmesidir. Ergenekon bunun bir parçası. Ama tek sorumlu Ergenekon demek de doğru olmaz.
Rusya'ya karşı Çin- ABD açılımı olabilir
* Gürcistan'ı en iyi bilen isimlerdensiniz. Rusya, Gürcistan'da ne yapmak istiyor? Putin için Saakaşvili'nin devrilmesi belki de en önemli hedeflerden biri. Bu şahsi bir takıntıya dönüştü artık. Doğu-Batı enerji koridorunu kontrolü altına almak istiyor. Tabii ABD'nin Kosova ve Irak'taki politikaları ile kendisinin Gürcistan'daki politikaları arasında bir paralellik kurarak karşı bir güç olarak ortaya çıkmak arzusunda.
* Ya Amerika? ABD ise aslında Irak, Afganistan, Kuzey Kore derken bu bölgeye yeterli derecede ilgi gösteremedi. Gürcistan'ın ABD için önemi Doğu-Batı koridorunda kilit ülke olması. Gürcistan'ın kendine demokratik ve Batı yanlısı bir rota çizmesi ve Irak'a asker göndermesi ABD için önemli.
* Güney Osetya ve Abhazya'yı tanıması Rusya ile ABD ve NATO ilişkilerini nereye kadar götürür? Rusya bu iki bölgeyi savaşın hemen ardından, diplomasiye vakit bırakmadan ve tek başına tanıyarak, hem ABD hem AB ile ilişkilerine büyük zarar verdi. İlişkiler artık eskisi gibi olmayacak. Rusya'nın Gürcistan'daki askerlerini çekmemesi, Çek Cumhuriyeti ve Polonya'yı açıkça askeri saldırı ile tehdit etmesi, diğer NATO ülkelerine baskı yapması nedeniyle Batı ile arası açıldı. Putin ve ekibinin idaresindeki Rusya, NATO'yu tehdit olarak görüyor. Rusya NATO'ya böyle yaklaşınca, NATO ülkeleri de ister istemez Rusya'ya karşı birleşecektir. Gürcistan ve Ukrayna'nın NATO'ya alınması şeklinde olacaktır.
* ABD'ye karşı Rusya-İran ve Çin bloku tam olarak oluştu mu? Evet, o yönde bir gidişat gözüküyor. ABD ve AB uzun zaman bu trendi görmek istemedi. Eğer Rusya, İran'ın da içinde bulunduğu 'doğalgaz karteli' projesinde somut adım atarsa, ABD ve AB ile ilişkileri daha gerilecektir. Beklenmeyen yeni bir açılım Çin ile ABD arasında gerçekleşebilir. Rusya'nın ABD ile sertleşmesi Çin'i endişelendirdi. Çin ekonomik bir güç ama Batı ile kavga eden bir güç değil. Dengeler değişebilir.
İlker Başbuğ da aynı çizgiyi sürdürecektir
* Peki, mevcut durumda Türkiye- Rusya ilişkileri nasıl sürer? Rusya, savaşın ilk günlerinde Türkiye'yi suçlayıcı bir tavır almıştı... Rusya dediğini yapmayan ülkelere belli bir zaman tolerans gösteriyor. Ama ticari ilişkileri, enerji bağımlılığı ve siyasi desteği baskı unsuru yaparak ülkeleri ya yanına çekiyor ya da etkisizleştiriyor. Türkiye, hem NATO ülkesi, hem Müslüman, hem de Ortadoğu, Kafkaslar ve Karadeniz'de önemli bir güç. Bu nedenle Türkiye'ye İtalya'ya ya da Almanya'ya yaklaştığı gibi yaklaşacaktır. Bu da Rusya'nın yanında yer almak isteyenler ve Rusya'dan mesafeli durmak olarak ikiye ayrılma anlamına gelecektir. Benim endişe ettiğim nokta Karadeniz'e ABD ve NATO gemilerinin girişi ve bununla beraber uzun vadede yaşanabilecek gerginlik.
* Bu Türkiye'yi nasıl etkiler? Türkiye, şu ana kadar çok dikkatli ve başarılı bir çizgi izledi. Ama Rus ve ABD gemileri arasında yaşanacak en ufak bir gerginlik Türkiye'yi ister istemez etkileyecektir. Rusya ile ikinci gerginlik konusu da Nabucco projesi.
RUSYA'NIN DERDİ GAZ
Rusya bu projeye karşı çıkmakta, çünkü bu projenin gerçekleşmesi Gazprom'un tüm stratejisini alt üst edecektir. Gazprom ve Kremlin, bu coğrafyadaki enerji ulaşım ve dağıtım hatlarını kontrolünde tutarak fiyat belirlemek ve ülkelerin politikalarını etki altına almak istiyor.
* Yeni Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ döneminde askerin çizgisinde bir değişim bekliyor musunuz? Ergenekon, Güneydoğu gezisi ve açılım çıkışları dikkat çekici. Ama askerin hep belli bir çizgisi vardır. O çizgiyi değiştirmeyecektir. Sonuçta başa gelen her kişi gibi kendi tarzını da koyacaktır. Ama gerginlikten yana tavır takınacağını zannetmiyorum.
Palin, seçime heyecan getirdi
* Amerika'daki başkanlık seçimleri ne olur? Sonuçta iki partinin de adayları güçlü, mesajları farklı ama etkileyici. Bence herhangi bir beklenmedik durum olmazsa, seçimlerin ne olacağı son güne kadar belli olmayacak. Demokratlar ve Cumhuriyetçiler neredeyse yarı yarıya; önemli olan bağımsızların ve kararsızların kime oy vereceği. Seçmenler esas bundan sonra başkan adaylarını, plan ve programlarını gözden geçirmeye başlayacak.
* Barack Obama, popüler olmasına karşın Cumhuriyetçi adayın beş puan gerisinde gözüküyordu. Şimdi yeniden öne geçti... Yeni başkanı hangi konulardaki politikalar belirler? Obama'nın, Demokratların kongresinin ardından öne geçmesi bekleniyordu. Cumhuriyetçilerin kongresinden sonra farklı sonuçlar çıkabilir. Seçmen için ekonomi ve güvenlik en önemli iki konu. Halkı bu iki konuda kendisine inandıran adayın tabii ki şansı daha fazla. Sonuçta kim seçilirse seçilsin ABD tarihinde bir ilk yaşanacak; ya siyahi bir başkan ya da kadın başkan yardımcısı.
* Cumhuriyetçilerin başkan adayı McCain'in yardımcısı Sarah Palin hakkındaki skandal haberler seçimi nasıl etkiler? Palin bir hafta öncesine kadar neredeyse kimsenin tanımadığı biriyken, birdenbire en merak edilen kişi oldu. Geçmişi, işi, ailesi, kısacası hayatının her detayı didik didik ediliyor. Burada parantez arasında belirtmek istiyorum, ABD'deki başkan ve başkan yardımcısı adaylarının haftalar hatta aylarca devam eden bir süreçte cevaplamak zorunda kaldıkları soruların onda birini Türkiye'deki siyasi liderlere sormaya kalksanız herhalde kıyamet kopar! Adayların çocukluk arkadaşlarından tutun, gençlik yıllarında yaptıkları, dini görüşleri, aile ilişkileri gibi pek çok konu ortaya konuluyor. Ama Cumhuriyetçi Parti için müthiş bir seçim oldu Palin. Partiye heyecan ve kendine güven getirdi. Kadın olması, sözünü sakınmayan, tuttuğunu koparan, yolsuzluklara karşı ve halktan biri olması bence partiye pek çok artı getirdi.
Ecevit Kılıç / Sabah
