Ehmedê Xanî, 300 yıl önce 'Mem u Zîn'i yazdığında bu kadar ünlü olacağı, birçok sanatsal ürüne temel teşkil edeceğini biliyor muydu bilinmez ama 'Mem u Zîn', bugüne kadar sayısız esere temellik etti ve birçok sanatsal ürüne uyarlandı. Tiyatro eseri, sinema filmi, modern dans ve diğerleri. 'Mem u Zîn' uzun yıllar bilinmedi. Başta Kürt mirleri, sonra da Kürt siyasetçileri kulak ardı etti. Ancak 'Mem u Zîn'in gücü, büyüklüğü son yirmi yılda anlaşıldı. 'Mem u Zîn' 1990'ların başında yönetmen Ümit Elçi tarafından film çekildi, Cuma Boynukara tiyatro oyununa uyarladı. Mezopotamya Kültür Merkezi Modern Dans Ekibi tarafından modern dansa uyarlandı. Diyarbakırlı tiyatro yazarı Cuma Boynukara ünlü Kürt yazarı Xanî'nin 'Mem u Zîn'ini 1990'ların başında Türkçe diliyle tiyatroya uyarladı.
1995 yılında Veysel Öngören'in rejisiyle Diyarbakır Şehir Tiyatrosu oyunu sahneledi. Öngören oyun üzerine, 'Şeyh Ehmedê Xanî'ye ait bu yüz yıllarlık şiirin oyunlaştırılmasında, Cuma Boynukara'nın insan ilişkilerini bireylerin dünyayı değerlendirmesi ve hayatı anlayış biçimiyle bütünleştirdiği görülüyor. Şairin tasavvuruna sadık böylesi bir algılayış, kaynağa, sadakatle yetinmeyip kaynağın çağdaş geçerliliğini temel baz yapmaktadır ki, bu tarz bir davranış dikkati üstüne çekiyor. Bu dikkat, özellikle bir toplumsal yapı işleyişini çıkış noktası olarak seçmektedir' diyor.
Tiyatro Festivali'nde sahnelendi 2005 yılında Semaver Kumpanya Tiyatrosu tarafından rejisör Bülent Emin Kapar ile Işın Kasapoğlu tarafından tekrar sahnelendi ve oyun aynı yıl 14. İstanbul Uluslararası Tiyatro Festivali'nde izleyicilerle buluştu. Oyun, şimdiye kadar Afife Jala Tiyatro Ödülleri 'En İyi Kostüm' (2005), Tiyatro Dergisi Tiyatro Ödülleri 'En İyi Kostüm'le 'Yılın En İyi Oyunu' (2005), İsmet Kuntay Tiyatro Ödülleri 'Yılın En İyi Yazarı' (2005), Lions Külübü Ödülleri 'Yılın En İyi Oyunu' (2005) seçildi. 'Mem u Zîn'in tiyatro oyununda da orijinal eserde olduğu gibi Mem, Zîn, Tajdin, Stî, Hayzebun, Remldar, Mîr Zeydîn, Beko, Arif, Çeko, Zindancı, Melle, Amca ve halkın değişik kesimlerinden kişiler yer alıyor. Kürtlerin ve Ortadoğu'nun en ünlü ve önemli oyunlarından olan Mem u Zîn'in oyunu bu sefer orijinal dili olan Kürtçeye çevrildi.
Cuma Boynukara'nın Türkçeye uyarladığı oyun şimdi Rahmetullah Karakaya ve Fehim Işık'ın çevirisiyle Kürtçe'ye çevrildi ve Evrensel Yayınları'ndan çıktı. Kitapta aynı zamanda Boynukara'nın 'Ateşle Gelen' oyunu da 'Arîn' ismiyle çevrilmiş. 'Arin' ise Mezopotamya ve Kürtlerin kültürüne ait söylenceleri, kültürleri, yaşamlarından kesitler yer alıyor. Kürtçe tiyatro eserlerinin az olduğu bir dönemde, bu iki eser bir kitap halinde Kürtçe tiyatronun raflarında yerini aldı.
