Şişkinlik öyle kocamandı ki, neredeyse kendi kalp atışları vardı.
Aile terbiyem, bakışlarımı bu talihsiz adamın yüzüne dikmememi gerektirse de, (içimde hafif bir suçluluk duygusuyla), dönüp dönüp bakmaktan alamıyordum kendimi.
'Ne kötü bir hastalık' diye düşündüm, 'Ama herkesin benim gibi gözünü dikip bakmaması da ne iyi!'
Şişliğin bir tümör olup olmadığını merak ettim. Ya da belki de bir tür tiroid hastalığıydı.
Kabalık ettiğimi düşünmelerini istemesem de, rehberim Ahmet'e (yavaşça) bu adamın hasta olup olmadığını sordum.
Ahmet, kayıtsızca dönüp baktı ve 'Amma aptalsın' der gibi güldü.
'Hah! Gat o, gat!' dedi.
İşte Yemen'in kalbini attıran maddeyle böyle tanıştım.
Gat, Arap Yarımadası'nın her yerinde yetişen çiçekli bir bitki. Yapraklarını çiğnediğinizde, hafif uyarıcı etkisi yapıyor.
Bu alışkanlığa 'gat çiğnemek' deseler de, aslında bu yanlış bir tanım. Çünkü dişlerle çiğnenmiyor.
Anladığım kadarıyla amaç, sığdırabildiğiniz kadar çok yaprağı bir yanağa tıkmak - ta ki dişi ağrıyan bir tavşana benzeyene kadar. Sonra da, biriken suyu emmek.
Bir süre sonra dudaklarınızda yeşil, köpüklü bir hamurun oluştuğunu hissediyorsunuz.
Bu noktada artık konuşmak imkansız hale geliyor ve tüm önemli bilgileri homurdanarak ya da işaretlerle ifade ediyorsunuz.
'Gat bitkisi Yemen'de popülerdir' demek, ülkedeki durumu anlatmak için kesinlikle kafi bir ifade değil. Bu ülkede hemen herkes, gat çiğniyor: Erkeklerin üçte ikisi, kadınların üçte biri.
Seçkinlere özgü bir meşgale de değil; işadamlarından sokak çocuklarına kadar herkes, keyifle gat çiğniyor.
Birkaç müptelası hariç, çoğunluk öğleden sonra başlıyor ve geçenin geç saatlerine dek çiğnemeye devam ediyor.
Bazıları çalışırken enerji versin diye kullanıyor, bazıları gevşeyip rahatlamak için.
Burada kaldırımlar, yerlere yayılmış, dalgın dalgın uzaklara bakıp, tüm dikkatlerini gat çiğnemeye veren erkeklerle dolu.
Gat, Yemen'de hayatın vazgeçilmez bir parçası - ama şu sıralarda hükümet kaygılı görünüyor.
Geçen ay gatın ülkeyi fazlasıyla etkisine aldığı konusunda bir uyarıda bulundular. Uyarıyı yapan, Yemen Planlama Bakanı Abdülkerim el Arabi'ydi.
El Arabi'nin ofisine gittiğimde, bana gatın kötülüklerini büyük bir sabırla anlattı.
'Öncelikle, ağız kanseri gibi, sağlığa olumsuz etkileri var' dedi. Çiftçiler daha fazla böcek ilacı kullanmaya başladığı için, ülkede ağız kanseri vakaları da tırmanışa geçmiş.
Ayrıca çiftçiler çok daha iyi fiyat alabildikleri için, başka ürünler yerine, bol su isteyen gatı ekmeyi tercih ediyormuş.
Zaten kuraklık çeken bir ülkede, su kaynakları daha da azalıyor ve gıda ithalatına olan bağımlılık artıyormuş - üstelik de dünyada temel gıda maddelerinin pahalanmakta olduğu bir dönemde.
Bakana göre bunlara bir de gatın iş gücündeki verimliliğe yaptığı olumsuz etkiyi eklemek gerekiyordu. Gençler çalışacakları yerde, bütün gün gat çiğneyerek oturmayı tercih ediyordu.
Hükümeti eleştiren çevreler ise her üç Yemenli'den birinin işsiz olduğunu, gat çiğneyerek günü geçirmeye çalıştıklarını söylüyor.
Üstelik bu sayede alkolden ve daha ağır uyuşturuculardan da uzak duruyorlar.
Daha sonra, başkent Sanaa'daki cıvıl cıvıl gat pazarına gidiyorum. Gata ne paralar ödendiğini, özellikle de kaliteli harmanların kaça gittiğini hayretle görüyorum.
Bir öğleden sonrada bitiverecek bir torba yaprağın fiyatı, 20 dolara kadar çıkabiliyor.
Gatın ekonominin ne kadar önemli bir parçası olduğunu anlıyorum.
Rehberim Ahmet'in keyfi daima, yanağındaki şişkinliğin boyutuna bağlı. Ahmet hükümetin gat konusundaki uyarılarına şüpheyle yaklaşıyor.
Ağzı yeşil yapraklarla dolu dolu, 'Hükümet gata muhtaç' diyor.
'Gatı kesmek istediklerini söylüyorlar ama, çiftçilerin ödediği vergilerden de çok para kazanıyorlar.'
'Ayrıca da' diyor, sesi tükürüklü bir fısıltıya dönüşerek, 'İnsanlar gat çiğnerken, 'Yemen'in petrol parası nereye gidiyor' gibi yakışıksız sorular da sormuyor.'
Ahmet işte bu sözlerle, asıl meseleye parmak basıyor: Yemen'de son zamanlarda birkaç kez isyan çıktı. İş bulamadıklarına öfkeli olan genç adamlar, hükümete kazan kaldırdı.
Yoksulluk ve yolsuzluk, tökezleyen ekonomi ve işsizlik - bunların hepsi birbiriyle ilişkili. Ve bir şekilde, gatla da ilişkili.
Evet ülkede sorunlar yaratıyor olabilir ama gatı yasaklarsanız neler olacağını kimse bilmiyor.
Bir pazarcının bana dediği gibi:
'Gat Yemen'de barışın anahtarı. Kimse onunla oynayacak kadar aptal değil.'
Kaynak: BBC
