Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı?nın organize ettiği Hac Sempozyumu?na katılan Kırgızistan Baş Müftülüğü Eğitim Daire Başkanı Rahmetullah Egemberdiyev ile Kırgızistan?ı, orada yaşayan Müslümanların durumunu ve din eğitimini konuştuk.
Türkiye?yi İslam ülkelerinin lideri olarak gördüklerini bildiren Egemberdiyev; ?Karahanlılar döneminde İslamiyeti seçen atalarımız, Komünist rejimin ve özellikle Stalin?in baskılarına rağmen, İslami hayatı asla terk etmedi?dedi. Rahmetullah Egemberdiyev ile söyleşimiz şöyle sürdü:
* Diyanet İşleri Başkanlığı?nın organize ettiği ?Hac Sempozyumu? size göre nasıl geçti?
Türkiye?den çok şey öğreniyoruz. İstanbul?da bütün il müftüleri, diğer ülkelerden gelen İslam toplulukları dini temsilcileri ile görüşmemiz çok faydalı oldu. Türkiye devletini biz diğer İslam ülkeleri arasında lider ülke olarak görüyoruz. Biz Türkiye?ye gönülden bağlıyız. Aynı lisanı konuşuyoruz. Dil ve kültür bağımız var. Gönül bağımız var.
* Kırgızistan hakkında kısaca bilgi verir misiniz?
Kırgızistan, Orta Asya'da denize kıyısı olmayan bir ülke. Kuzey?inde Kazakistan, batısında Özbekistan, güneybatısında Tacikistan ve güneydoğusunda Çin Halk Cumhuriyeti var. Kırgızistan?ın ?Kırk aşiret? manasına gelen kırk ve uz kelimelerinin birleşmesinden oluştuğu söylenir. 1990 yılında bağımsızlığını ilan etti. 1991?de Asker Akayev Devlet Başkanı seçildi. 21 Aralık 1991'de Bağımsız Devletler Topluluğu'na katıldık. Akayev, 2005'te istifaya zorlandı. Kurmanbek Bakiyev Başkan, Feliks Kulov Başbakan seçildi. Karahanlılar döneminde İslamiyeti seçen atalarımız her türlü zulüm ve işkenceye rağmen milli kültürlerini terk etmemişler. Komünist rejimin ve özellikle Stalin'in bütün baskılarına rağmen İslami hayatı terk etmedik. İnşallah bundan sonra da direneceğiz?
* Ülkenizdeki demografik yapı nasıl?
Beş milyon civarındaki nüfusumuzun yüzde 65?ini Kırgızlar, yüzde 14?ünü Özbekler, yüzde 13?ünü Ruslar oluşturur. Az miktarda Tatarlar, Uygurlar ve Kazaklar yaşar. Ülkemiz, Orta Asyanın en liberal ve demokrat ülkesi haline gelmiştir. Resmi dilimiz; Kırgızca olup, 1928?e kadar Arap alfabesini kullanıyorduk. 1928'de Latin alfabesi'ni, 1948'de ise Kiril alfabesi'ni kullanmaya başladık.
* Dini hayat hakkında bilgi verir misiniz?
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminde diğer birlik üyeleri ateizm içinde yaşarken, atalarımız milli benliklerini gizli de olsa korumuşlar. Bugün Kırgızistan'ın resmi dini İslamiyettir. Bunu evvel Allah?a (c.c.) sonra da kahraman dedelerimize borçluyuz. Nüfusumuzun yüzde 85?i Müslümanlardan oluşur. Diğerleri Hrıstiyan, Musevi ve biraz da ateist var.
* Kırgızistan?da ne kadar cami ve mescid var?
Kırgızistan?da1850 mescit var. Kırktan fazla medresemiz ve Kur?an Kurslarımız var. Başkent Bişkek?te İslam Üniversitesi var. Bu üniversitenin 2 önemli fakültesi var. Birisi temel İslami Bilimler Fakültesi. Diğeri Kur?an Tefsiri ve Hadis Bilimleri Fakültesi. Bu ikinci fakültede 300?den fazla öğrenci okuyor. Türkiye?den de bu üniversitede okuyan öğrenci yok ama Türkiye?den gelen öğretim üyelerimiz var. 100?den fazla Kırgızistanlı genç Türkiye?de dini tahsil yapıyor.
* Hepsi bu kadar mı?
Tabi ben İlahiyat fakültelerinde okuyanların sayısını söylüyorum. Kur?an Kurslarında ve İmam-Hatip liselerinde okuyan Kırgız öğrenciler bu sayıya dahil değil.
* Dini hizmetler nasıl yapılıyor?
Kırgızistan?da bir Diyanet İşleri Başkanlığı gibi bir Kadılık kurumu var. Bu kurumun fonunda biriken paralarla hizmet yapılıyor. Bu vakfa şahıslar bağışta bulunuyor. Buna bağlı 2 büyük kadılık (müftülük), 7 tane de il müftülüğü var.
* Bu sene kaç kişi Hacca gidecek?
Kırgızistan?dan bu sene 4 bin 500 kişi inşallah Hacca gidecek. Geçen yıl da Hacca gidenlerin sayısı bu kadardı. Geçen kişi başına Hacca gitme masrafı 1850 dolardı. Sanıyorum en ucuz Hac masrafı bizde oluyor.
* Kaç vilayetiniz var?
Başkentimiz Bişkek dahil 8 ile ayrılmıştır. Bunlar; Bişkek (Eski Frunze), Batken (Batken), Çuy (Tokmok), Calal-Abad (Jalal-Abad), Narın (Narın), Oş (Oş), Talas (Talas), Issık-Köl (Issık-Köl)
* Kırgızistan?da ne kadar üniversite var?
Şu anda Kırgızistan'da 60?ın üzerinde üniversite bulunuyor. Bunlardan bazılarının isimleri şöyle: Orta Asya Amerikan Üniversitesi, Kırgız-Rus Slav Üniversitesi, Ulusal Kırgız Üniversitesi, Kırgız-Türk MANAS Üniversitesi, Bişkek Beşeri Bilimler Üniversitesi, Uluslararası Kırgızistan Üniversitesi, Uluslararası Atatürk-Alatoo Üniversitesi, Oş Devlet Üniversitesi, Kırgız Özbek Üniversitesi, Oş Teknoloji Üniversitesi, Kasım Tynystanov Üniversitesi. Bir de ?Adil Düzen Üniversitesi? kurulacaktı. Akayev gidince akamete uğradı.
* Ekonomiden bahseder misiniz?
Kırgızistan ekonomisi tarım ve madenciliğe dayalıdır. Daha çok hayvancılık kesimi ağırlıklı bir tarım ekonomisi hakimdir. Başlıca tarım ürünleri buğday, pamuk, şekerpancarı, mısır, tütün, sebze ve meyvedir. Dağlık bölgelerde yarış atları yetiştirilir, tavşan beslenir, arıcılık yapılır. En çok küçükbaş hayvan beslenir. Madencilik 70?li yıllardan sonra gelişti. Makina, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanâyi kuruluşlarımız. Akarsularımız üzerinde kurulan hidroelektrik santrallerimiz ekonomimize önemli ölçüde katkıda bulunur. 600 civârında sanâyi kuruluşu var. Atlı Turizm önemli ölçüde gelişme göstermiştir.
Röportaj: Selami Çalışkan / Milli Gazete
