ABD
ABD'de yayımlanan Washington Post gazetesi, AK Parti'nin kapatılmaması yönünde Anayasa Mahkemesi'nin aldığı kararı, 'Türkiye'yi yönetenler, laikçilerin meydan okumasını atlattı' başlığıyla verdi.
Gazetenin İstanbul çıkışlı haberinde, 'İslami kökleri olan partinin hayatta kalmayı sürdüreceği ancak kararın ciddi bir uyarı niteliği taşıdığı' belirtildi.
Kararın, Avrupa Birliği yolunda giden ve terörizme karşı savaşan Türkiye'nin yolunu değiştirmesini engellediği yorumu da yapıldı. Ancak gazete, bu olayların altındaki siyasi gerginliğin yerinde durduğunu, 'AK Parti'nin liderleriyle, ana muhalefet partisi, ordu ve yargıyı da içine alan laik yapının karşılıklı olarak birbirlerine derin bir husumet ve şüphe beslediğini' savundu.
İNGİLTERE
Daily Telegraph 'Türkiye büyüyen İslami hareketiyle hesaplaşmaktan son anda geri adım attı' diyor. Gazeteye göre, karar 'stratejik açıdan hayati olan ülkede gerginlikleri gidermeye büyük yarar sağlayacak'.
Damien McElroy imzalı yoruma göre, 'şimdilik bir ara çözüm bulundu'.
'İslami uygulamalara getirilen sınırlamaları gevşetmek isteyen AKP'ye iktidarda kalabileceği söylendi, ancak tutumumu yumuşatması konusunda ciddi bir ihtar verildi.'
Yazar, mahkeme kapatma kararı almamış olsa da AKP'ye 'çizgiyi geçmemesi için' sinyal verdiğini ve Erdoğan'ın pratik siyasi gerekçelerle yerleşik düzeni öfkelendirecek başka girişimlerden uzak duracağına inanıyor.
McElroy'a göre Erdoğan siyasetten dışlansaydı anayasanın savunucuları bir dizi sorunla karşı karşıya kalacaklardı:
'Ülke nasıl görünecekti? Kim yönetecekti? Yasak toplumsal çekişmeleri yeniden alevlendirir miydi?'
'Geleneksel partilerin, kötü yönetildiği ve fikirlerden yoksun oldukları görüşü yaygın. (Yeni bir) seçim, muhtemelen bağımsız olarak yarışa giren AK parti mensuplarının dönüşüyle sonuçlanırdı. O durumda da devlet, AK partinin en güçlü isimleriyle doğrudan yüzleşmek yerine onlarla gölgelerden uğraşabilirdi.'
Guardian ve Times sonucun 'kıl payı' alındığı konusnda hemfikir. Gazeteler, tek bir yargıcın daha kapatma lehinde oy vermesinin sonucu değiştireceğine dikkat çekiyor.
Guardian 'Türkiye topyekün bir siyasi kriz olasılığını bertaraf etti. Anayasa Mahkemesi AKP'nin kapatılması için gerekli uzlaşmaya sadece bir oy farkla varmadı. Bu sonuç Türkiye'nin savaşan laik ve İslam yanlısı hizipleri arasında bir mütarekeye gidilmesinin önünü açtı.' diyor.
Gazete başyazısında 'laiklerin AKP'nin Türkiye'yi İslamileştirme yolunda gizli bir gündemi olduğuna dair tüm şüphelerine rağmen, Erdoğan'ın liderlik sicili iyi' diyor; buna ekonomide iyileşmeyi, Kıbrıs konusundaki siyasetin yumuşatılmasını ve AB müzakereleri gibi unsurları gösteriyor.
Ancak şu görüşle noktalıyor yazıyı:
'AKP hâkimlerin yaptığı uyarıya kulak vermeli. Eğer AKP merkezde bir partiyse, öyle hareket etmeli ve daha geniş bir siyasi çıkarlar koalisyonu oluşturmalı. Bu yaşananlardan laik milliyetçiler de ders almalı. Güçlerini davalar ve karanlık generallere değil siyasi programlara ve serbest seçimlere dayandırmalılar.'
'İslam dünyasına mesaj' yorumları
Yine Guardian'da yazan Simon Tisdall'a göre, 'Türkiye hem kendisinin hem dostlarının ödünü kopardıktan sonra uçurumun kıyısından döndü'.
Yazara göre karar, demokrasi için bir zafer sonuç laik ve dini güçlerin mücadelede berabere kaldığını gösteriyor.
'Siyasi ve anayasal bir kriz, ülkenin istikrarını sarsar, ekonomiyi baltalar, (Pazar günü İstanbul'a saldıranlar gibi) düşmanlarını cesaretlendirir ve uzun bir belirsizlik dönemine yol açardı. Özetle bölgenin hakikaten demokratik olan az sayıdaki sistemlerinden biri felç olur ve belki de kalıcı şekilde zedelendirdi.'
Tisdall bir kapatma kararının yaratabileceği en olumsuz senaryoyu ise şöyle tasvir etmiş:
'Laiklik ve İslam'ın ciddi bazı sıkıntılara rağmen yan yana yaşadığı bir toplum yapay şekilde altüst olup kendi kendine saldırabilirdi. Bu da kutuplaşmalar ortamında, aydın liderlerin başarmak istediği varsayılan şeyin tam aksi olurdu...'
Kararı bölgeye 'laiklik ve İslam'ın bir arada yaşayabileceği sinyali' olarak yorumlayan Tisdall'a; Times da katılıyor.
Gazetenin başyazısına göre karar 'hem demokrasi hem de sağduyu açısından bir zafer'.
'Türk demokrasisi son 48 yılda dört kez darbeye uğradı. Dün bu kez anayasa mahkemesinin elinden bir beşincisine çok yaklaştı. Hâkimler partiyi kapatıp liderlerine siyaset yasağı getirmekten bir oy farkla geri durdular. Bu popüler ve becerikli bir hükümet için bir zafer olduğu kadar, çağdaş laik bir devlette İslam'ın rolü açısından önemli bir hüküm ve Türk demokrasisi için bir başarı.
'Sonuç hummalı siyaset atmosferini dindirmek, dış yatırımcıları temin etmek ve Türkiye'deki demokratik ilkelerin altını çizmek açısından son derece önemli. Etkileri ise daha da geniş. Bu başka ülkelerdeki ılımlı İslamcılara da İslam'ın demokrasiyle uyumlu olduğunu ve onların da amaçları için laik bir hukuki çerçeve içinde faaliyette bulunabileceklerini gösterecek. Bu Müslüman dünyası için hayati ve çok yararlı bir mesaj...'
Bu yaklaşıma paralel olarak Times'ın iç sayfalarındaki haberde kullandığı manşet de 'Türkiye'yi İslam ve hukuk arasında hesaplaşmadan tek bir oy korudu' şeklinde.
Gazetenin muhabiri Suna Erdem, hazine yardımının yarı yarıya kesilmesi şeklindeki cezanın ise, hemen hemen bir öğrencinin eline cetvelle vurmaya eşdeğer olduğunu söylüyor.
Financial Times da, partinin suçlu bulunduğunu ancak sadece mali yaptırımlara tabi tutulduğunu anlatırken, 'Bu ceza ise zengin destekçileri tarafından kolaylıkla tazmin edilebilecek bir şey...' ifadesine yer veriyor.
Reformları canlandırma beklentileri
Financial Times'ın manşeti 'Türk liderler makamlarında kalıyor; parti mahkeme mücadelesinden sağ çıktı' şeklinde...
Gazete ekonomi açısından 'Gözlemciler kararın Türkiye'nin sekteye uğramış durumdaki yapısal reform gündemine güvenip alım yapan yatırımcılar için en iyi sonuç olduğunu söylüyorlar.' diyor.
'Karar Erdoğan için, kendisini eleştirenler, yargı, ordu, cumhuriyetçi muhalefet, medyanın büyük bir bölümü ve seçmenlerin önemli bir kesimi içinde kendilerini Türkiye'nin laik anayasal sisteminin muhafızları olarak gören muhalifleri karşısında bir zafer oldu.
'Ancak bir anlığına kendisini bu tatmin duygusuna bıraksa bile Erdoğan, son bir kaç ayki deneyimleri ile uslanmış olsa gerek. Laikliğe aykırı fillerle suçlanmak bile O ve partisine zarar vermiş olabilir. Bu konuyu devleti baltalayan en ciddi mesele olarak gören Türkler gözünde, gelecekteki seçim desteğini yitirebilir.
'Lehman Brothers'dan ekonomi uzmanı Tolga Ediz, kararı parti için ikinci bir şans olarak nitelerken; 'partiyi kapatmak için koşullar oluşmamıştı ama bu gelecekte oluşmayacağı anlamına gelmiyor' diyor.
'Ankara ve İstanbul'daki beklenti partinin kapatılacağı yönündeydi. Tek başına bu bile kararın ne kadar önemli bir olduğunu ve Türkiye'nin genellikle birbirleriyle mücadele halindeki kurumları arasındaki çalışma ilişkilerini yeniden düzenleyebileceğini gösteriyor.
'Gözlemci ve diplomatlar Erdoğan'ın zaferinin, sadece muhalefete açılırsa, siyasetlerinde daha az mezhep farkı güderse ve Avrupa Birliği'ne katılmak için sarsılan gayretlere yeniden güç verirse Türkiye'ye bir faydası olacağını söylüyorlar. Ankara'daki Avrupalı diplomatlar da Erdoğan'a aylardır daha az bölünme yaratacak ve daha kucaklayıcı şekilde davranma telkini yaptıklarını söylüyorlar.
'Son nokta değil' diyenler
Bununla birlikte FT muhabiri Vincent Boland, 'Karar ülkeye bir mola sağladı, kalıcı çözüm değil' değerlendirmesini yapmış...
Independent'ta yazan Patrick Cockburn de 'bir muharebe bitti ama savaş sürecek' yorumunu yapmış.
'Bu, Türkiye'nin ordu, bürokrasi ve yargı içinde kaleleri bulunan, eski yerleşik düzeniyle AKP'yi destekleyen İslamcı koalisyon arasındaki mücadelenin sadece son raunduydu.... Her iki taraf da net bir zafer kazanacak güçte değil ve mücadeleleri ülkeyi istikrarsızlaştırmaya devam edecek... Laik muhalefet partileri AKP yerine iktidara gelmek için fazlasıyla dermansız ve sadece kendi çıkarlarına hizmet eder haldeler. Ancak iktidar partisi de Türkiye devletini kontrol etmekten çok uzak.'
AK Parti'ye reform eleştirisi
Independent, anayasa mahkemesinin kararıyla ülkeyi uçurumun kenarından kurtardığını söylerken, AKP'nin başörtüsü tartışması dışında da hatalar yaptığını kaydediyor.
'Sağlam ekonomi yönetimi için partiye oy veren merkezdeki pek çok seçmen Erdoğan'ın gitgide otoriterleşen söylemleri karşısında partiden soğudu. İnsan hakları izleme örgütünün Türkiye uzmanı Emma Sinclair-Webb'e göre, hükümet son iki yılda kayadeğer tek bir reform yapmadı. Sinclair-Webb 'İlk adımı uzun süredir durmuş olan insan hakları gündemini canlandırmak olmalı.' diyor.
'Şimdi her şey AKP'nin nasıl bir tepki göstereceğine bağlı. Erdoğan yakın zamanda hatalar yaptıklarını kabul etmişti...'
Eski laik tüfekler ve Erdoğan'ın gelenekçileri
Times'ın haberinde de olası adımlara dair şu satırlar yer alıyor:
'Başbakan Erdoğan Türkiye'nin AB sürecine bağlılığını teyit ederken, AK partinin kararı dikkatle inceleyip siyasi bölünmeleri gidermeye çalışacağını söyledi. İyimserler bunun kibirle suçlanan partinin toplumun tüm kesimlerine erişmeye çaba göstermesini sağlamasını umuyorlar. Hükümetin şimdi 1980'de bir darbe sonrası hazırlanan Anayasa'da reform yaparken daha geniş kapsamda istişarelerde bulunması bekleniyor. Ayrıca yasaların AB ile uyumlulaştırılması için çabalara da hız verilebilir. '
'Mahkemenin ikazı ise sadece AK partiye değil, partinin 2002'de seçimleri kazanmasından bu yana Türkiye'yi sarsan siyasi felç ortamına tıkanan tüm partilere... Yorumcular Türkiye'nin laik eski tüfeklerle Erdoğan'ın gelenekçileri arasındaki mücadele yüzünden kilitlendiğini söylüyorlar.'
FRANSA
Fransa'nın önde gelen gazetelerinden Le Figaro, Anayasa Mahkemesi'nin AK Parti hakkındaki kararını, 'AK Parti kıl payı kurtuldu' başlığıyla verdi.
Le Figaro, 'Sonuçta hukuki darbe gerçekleşmedi. Dün Anayasa Mahkemesi iktidardaki AK Parti hakkında açılan davada kararını verdi. AK Parti bir oyla kapatılmaktan kurtuldu' ifadesini kullandı.
Haberde, bu kararla hakimlerin 'devlet kurumlarının işleyişini istikrarsızlaştırmamayı tercih ettiği ve Türkiye'yi derin bir siyasi krize atmaktan kaçındığı' yorumu yer alırken, 'kapatılmaktan kurtulan AK Parti'nin, bir uyarıyla ucuz kurtulduğu ve çok sayıda gözlemciye göre, davanın, laiklik ilkesine dönülmesi konusunda bir hatırlatma niteliği taşıdığı' ifadesi kullanıldı.
Le Monde ise, kararı 'Türk adaleti iktidar partisini yasaklamadı' başlığı ile duyurdu.
Kriz bitti
ALMANYA
Alman basını, Anayasa Mahkemesi'nin, AK Parti hakkındaki kararıyla ilgili haberlere geniş yer verdi.
Alman Haber Ajansı (DPA), Anayasa Mahkemesi'nin aldığı kararı flaş haber olarak verirken, Alman özel televizyon kanalları 'N24' ve 'n-tv' de haberi alt yazılarla geçti.
Almanya'nın ARD ve ZDF gibi önde gelen televizyon kuruluşları da habere teletekst sayfalarında yer verdi.
Almanya Dışişleri Bakanlığının bir sözcüsü, A.A muhabirine yaptığı açıklamada, bu konuda şimdilik bir şey söyleyemeyeceklerini, öncelikle mahkeme kararının ayrıntılı şekilde değerlendirilmesi gerektiğini belirtti.
'Der Spiegel' dergisinin İnternet sayfasında 'acil haber' olarak verilen haberde, Türkiye'deki iktidar partisiyle ilgili olarak yaşanan krizin bittiğine işaret edildi.
Başsavcının, AK Parti'nin ülkeyi 'İslamlaştırmaya çalışmakla suçladığı', ancak mahkemenin bunu farklı gördüğü ifade edilen haberde, bu durumda Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve diğer 69 politikacı hakkında da yasak getirilmediği kaydedildi.
'Die Welt' gazetesi ve 'Focus' dergisinin İnternet sayfalarında yayımlanan haberlerde de AK Parti'nin aldığı hazine yardımının yarısından mahrum bırakıldığı ifade edildi.
AK Parti yasadışı değil
İTALYA
Bu arada, karar İtalya'daki yayın organları tarafından flaş haber olarak duyuruldu.
İtalya'nın ulusal haber ajansı ANSA, gelişmeyi, iki yıldızlı flaş haber olarak, 'Türkiye: AK Parti hakkındaki kapatma talebine ret, hazine yardımı kısıtlandı' başlığıyla sundu.
Haberde, Anayasa Mahkemesi kararında, AK Parti hakkındaki kapatma talebine olumsuz yanıt verilmekle birlikte, partiye yönelik hazine yardımının yarısının kesilmesinin kararlaştırıldığına işaret edildi.
Haber, İtalyan gazetelerinin internet sayfalarında da manşetten verildi.
La Repubblica, Anayasa Mahkemesi'nin kararı hakkında 'AK Parti yasa dışı değil' başlığını kullanırken, Corriere della Sera ise 'Türkiye'de Anayasa Mahkemesi, Erdoğan'ın partisini kurtardı' diye manşet attı. La Stampa'nın internet sayfasında da 'Hakimler Erdoğan'ın partisini kurtardılar' denildi.
Mahkemenin kararıyla AB kapıları açıldı
İSVEÇ
İsveç'te yayımlanan gazeteler de AK Parti'nin kapatılması istemiyle açılan davayla ilgili kararın açıklanmasından sonra verdikleri ilk haberlerinde, 'AK Parti yasaklanmaktan kurtuldu', 'Hükümet Partisi kapatılmadı' başlıklarını kullandı.
İsveç Haber Ajansı TT, 'AK Parti yasaklanmaktan kurtuldu' başlığını kullanırken, ülkede yayımlanan Dagens Nyheter ve Svenska Dagbladet gazeteleri de karara ilişkin haberi internet sitelerinden duyurdu.
Svenska Dagbladet gazetesi, haberinde, 'Laiklik karşıtı' eylemler gerekçesiyle kapatılma istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde açılan davada, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın da siyasetten yasaklanmasının istendiğini hatırlatarak, 'Eğer AK Parti kapatılsaydı, Avrupa Birliği kapılarını sonbaharda Türkiye'ye kapatacaktı' yorumunda bulundu.
Ajanslar ve medya kuruluşları kararı flaş olarak duyurdu
Uluslararası ajanslar ve medya kuruluşları, AK Parti'nin kapatılması istemiyle açılan davanın neticesini dünyaya flaş haber olarak duyurdu.
Reuters ajansı, flaş cümlesinde, Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç'ın, mahkemenin AK Parti'ye 'mali ceza' verdiğini açıkladığını duyurdu.
Ajans, kararın, 'demokratik olarak seçilmiş bir partinin kapatılabileceği korkuları yüzünden mali piyasaları yıpratan, aylardır süren siyasi belirsizliği' gidermesinin beklendiği yorumunu yaptı.
Amerikan Associated Press ajansı da flaşında Anayasa Mahkemesinin iktidar partisinin kapatılmayacağını açıkladığını bildirdi.
Fransız haber ajansı AFP ise 'Mahkemenin, AK Parti'nin kapatılması yönündeki kararı reddettiği' ifadesini kullandı.
BBC'nin internet sitesinde de açıklama son dakika haberi olarak duyuruldu.
Dünyanın önde gelen medya kuruluşlarından CNN International, Anayasa Mahkemesinin AK Parti'nin kapatılması yönünde açılan dava ile ilgili kararın okunuşunu bir süre Ankara'dan canlı yayınla verdi.
Anayasa Mahkemesinin kararını son dakika haber olarak veren CNN International, 'Anayasa Mahkemesi partiyi kapatmadı, mali ceza verdi' ifadesini kullandı.
Kaynak: BBC - AJANSLAR
