McCain Irak?ta ne kadar başarılı olur? Indiana ve Johns Hopkins üniversitelerinde Amerikan politikası üzerine ders veren Prof. John Karaağaç, merak ettiğiniz bütün soruları cnnturk.com?a yanıtladı...
John Karaağaç'ın John McCain dahil olmak üzere Amerikan liderleri hakkında şimdiye kadar yazdığı 4 kitabı var.
Amerikan halkı sizce Başkanını nasıl seçiyor?
Amerikalı insanlar kültürel değerlere göre Başkanlarını seçiyorlar. Bunu kendilerinin ne kadar farkettiğinden bile emin değilim. Ama insanlar genellikle güçlü görünen, ulusal güvenlik kredileri olan, sizin Süleyman Demireliniz gibi birini arıyorlar. Kültürel ve ulusal konularda çok rahat konuşabilen bir başkan adayını seviyorlar. Yani sizin için nasıl Türk bayrağından gurur duyabilen, Anıtkabir?e giden biri sevilirse onlarda bunu seviyorlar.
Amerikan milliyetçiliği gerçekten çok önemli, aynı zamanda dinine bağlı olabilen fakat dini çok ön plana çıkarmayan biri olmalı. Bu dengeyi iyi sağlamalı. Biz başkanımız uluslararası gezilere çıktığında ondan utanmak istemeyiz, güçlü görünsün isteriz. Bu açıdan Başkan Bush Amerikan insanlarını, bizi bir derece utandırıyor, demem doğru olur herhalde. Biz biraz başkanlarımızla gurur duymayı seviyoruz.
Fakat aynı zamanda, Türkiye'de nasıl sadece Ankara'da konuşabilen değil de, Kayseri'ye gidip konuşabilen bir lider aranıyorsa, burada da sadece Washington?daki insanlara hitap eden değil de, bütün Amerikaya hitap edebilmesi çok önemli. Demek istediğim insanlarla bağlantıyı kurabilmesi çok önemli. Ve bizim insanlarımız bunu bilen anlayan kişileri özellikle şeçiyor.
Mesela Clinton bu konuda çok başarılıydı. Başkan Bush da bunu çok iyi bilen ve oynayan biri fakat Bush?un bunu biraz fazla abarttığını söyleyebilirim. Ve Obama ile McCain?in de kültürel açıdan nasıl hareket edecekleri kazanmalarında çok önemli olacak.
Şimdiye kadar Irak ve terörle savaş konuları bu seçimlerde çok önemliydi. Ama artık yavaş yavaş bu ekonomiye kaymaya başlıyor. Sizce Obama ve McCain bu konuda kartlarını nasıl oynamalılar?
Bence ikisinin de ekonomi konusunda kartlarını masaya yatırmaları gerekiyor. Şu anda ekonomi kötüye gidiyor ve Bush hükümeti bu konuda fazla başarılı olamadı. Bunun Obama?yı pozitif yönde etkileyeceğini düşünebilirsiniz ve pozitif yönde etkileyebilir de. Ama bence Amerikan ekonomisindeki sorunlar çok daha derin. Bu derin konularda Amerika'da yeterince konuşulmuyor.
Bence ekonomik enstitülerdeki güvensizlik yatırım bankacılarını yönetiyor. Düşük gelirli insanlar sübvanse etmenin cezasını çekiyor. Bence ekonomi konusu çok daha kompleks bir konu, öyleki her yerde dinlediğiniz insanların yaptıkları önerilerden çok daha kompleks.
Geçmiş seçimlerdede son dakikaya kadar bunun cevabını bilmiyorduk ama sizce şu anda kimin kazanma ihtimali daha fazla?
Aslında ben tahminde bulunmam ama tahmin edecek olursam bence yine çok çekişmeli ve yakın bir yarış olacak. Herşey Obama?nın iyiliği yönünde olacak gibi gözüküyor. Bush?un yaptığı hatalar, popüler olmaması, herşey? Ama düşünecek olursanız Obama çok heyecan verici bir başkan adayı olmasına rağmen deneyimi olmayan bir aday. Yani Obama Senato?da çok da fazla zaman geçirmedi. Onun hakkında yeterince bilgimiz yok.
Hillary her ne kadar böyle etkileyici olmasa da aslında Demokratlar açısından daha güvenilirdi. Bir canlılığı vardı. Belki çok hoş görünmeyen bir canlılıktı ama en azından bu vardı. Bu konuda çok fazla konuşulmuyor ama Obama bence bu enerjiyi kaybediyor. Ve geçen hafta yapılan kamuoyu araştırmaları Obama?nın 15 puan daha yukarıda olduğunu gösterirken şimdi sadece 3 puan yukarda. Ama ne olacak daha şimdiden söylemek çok zor.
Hillary Clinton?in problemi neydi? Hillary nasıl olduda kaybetti?
Hillary?nin sorunu; o hala first lady havasındaydı. Ve bu verdiği mesaj yanlış bir mesajdı. Öncelikle Clinton soyadıyla bir yerlere geldiğini kabul etmeliydi. Ve daha sonra Senato?da ne kadar uzun saatler çalıştığından bahsetmeliydi, ne kadar güçlü olduğundan bahsetmeliydi. ?Ben ve kocamın hakkında çok ileri geri konuşan oldu ama ben bu insanlarla çalıştım ve nasıl idare edeceğimi çok iyi biliyorum? tavrını takınmalıydı. Obama tehlikesini de hiç ciddiye almadı.
Yanında çalışanlar hep NY eyaletine çok ağarlık verdiler ve bütün Amerika için çalışacağını biraz geç fark etti. Beraber çalıştığı takım kendine fazla güveniyordu.
Yaptığı diğer bir hatada tabii ki Irak savaşına oy vermiş olmasıydı. Bu savaşa oy verdiği için özür dilemesini beklediler. Belki hata yaptı ve özür dilemeliydi fakat eğer Amerikanın başkanı olmak istiyorsan hiç bir zaman özür dilemezsin.
Amerikan askerleri savaşırken, ölürken Hillary?nin özür dilemesi ve Irak savaşını desteklemesinin yanlış olduğunu söylemesi doğru olmazdı. Zaten Bill Clinton?da ona bunu yapmamasını söyledi. Özür dileyemezdi. Ölen askerlerin ailelerinin suratına bakarak, savaşa evet demesinin şimdi hata olduğunu kabul etmesi doğru olmazdı. Ve Barack Obama ben hata yaptım demek zorunda kalmadı, 'Benim sağduyularım iyiydi' demekle yetindi.
Evet Hillary ne yazık ki Amerika?nın ilk kadın başkanı unvanını artık kaybetti.
Ben Hillary?nin hala ilk kadın başkanı olacağına inanıyorum. Bence Hillary?nin politika kariyeri bitmedi.
Hayır bitmedi ama artık bir daha Hillary?nin başkanlık için yarışacak gücü bulacağını sanmıyorum.
Çok yanılıyorsunuz. O Clinton soyadını taşıyor. Hillary vazgeçmez, o şimdiden 2012 için planlar yapıyor. Onun tamamen vazgeçiçeğini mı düşünüyorsun? Hillary? Hayır kesinlikle? O Amerikan başkanlığını çok uzun süredir düşleyen biri. Bir kere kaybetmiş olması bir daha başkanlık için yarışmayacağını kesinlikle göstermez.
O şimdi içinden ?Belki de bu seçimleri McCain kazanır ve o çok yaşlı olduğu için nasıl olsa sadece 4 sene başkanlık yapacaktir. Böylelikle ben de 2012 de tekrar başkanlığa aday olabilirim. O yüzden şimdi Obama?ya destek veriyor gibi gözükmeliyim? diyordur.
Obama için Müslüman olduğu söylentileri, Cakarta?da büyüdüğü, hiçbir zaman bir baba figürünün olmayışı, bunlar gerçekten Obama?yi negatif yönde etkiledi ya da etkilemeye devam ediyor mu?
Öncelikle bence çok tatsız bir durum. Sanki Müslüman bir insan Amerikan Başkanı olamazmış gibi? Ama aynı zamanda bu Türkiye?dede Hıristiyan olan Ermeni bir adayın başkan yardımcısı olması gibi birşey olurdu herhalde?
Endonezya'da büyümüş olmasına gelince bu tabii ki de alışılmadık bir geçmişi olduğunu ortaya koyuyor. Ama bu seçmene de çekici gelen bir durum olabilir. Ama Amerikan politikasında çok kültürlü olmanın bir kazanma politikası olabileceğinden emin değilim. Milliyetçiliğin ve yurtseverliğin her zaman Amerikan politikasında daha güçlü bir yeri var.
Barack Obama'nın geçmişi biraz karışık. Ailesinin enteresan bir geçmişi olduğunu görüyorsunuz. Amerikan politikasına baktığınızda elinizde değil geçmişe ve aileye her zaman bakarsınız. Ama genelde çoğu Amerikan başkanın problemli babaları olmuştur, anneler ise hep kutsaldır. Bu Amerikan başkanlarında nerdeyse bir dinamik halinde. Clinton?a bakın, babasını bilmiyormuş bile, alkolik bir üvey babası varmış. Reagan?in da alkolik babası vardı. Obama babasını tam olarak bilmiyordu. McCain?in ailesi çok anlaşılır bir aile. Babası amiralmış.
Obama?nın sayıdan tam emin değilim ama galiba 7 tane üvey kardeşi var. Aslında anneler daha büyük rol oynuyor. Babasını bilmiyor olmasını ya da Müslüman olmasını bir kenera bırakalım, Obama'nın annesi biraz değişik bir kadındı. Ailesi aslında ateistdi. Bence sorun buydu. Ayrıca aile Hawaii?de 61'lerde Rusça ders alırken tanıştılar. Eğer 1961?de Rusça öğrenmeye çalışıyorsan, bu o zamanlarda kafanda bir çok soru işareti yaratabilir.
Hikayenin tamamında problem var. Milliyetçilik açısından bakacak olursak ben Obama?nın yerinde olsam bunun ortaya çıkmasını istemezdim. McCain?in annesi 96 yaşında ve Nixon?ın, Clinton?ın annesi gibi zoru başaran kadın rolünde. Biz başkanlarımızın annelerinin zoru başaran güçlü kadınlar olmalarından hoşlanıyoruz.
McCain?in deneyimi Obama?nın karizması bu seçimlerde gerçekten ne kadar rol oynuyor?
Bence McCain'in deneyimi fazla büyütülüyor. Hillary?nin de hatası buydu, McCain de aynı hatayı yapıyor. Çünkü tarihdeki bir çok başkan çok deneyimliydi ama iyi başkan değillerdi. Söylemeleri gereken deneyimli olduklarının yanı sıra ne gibi krizlerle başa çıkabilirler, bunlardan bahsetmeleri gerekiyor.
Ben daha önce spesifik olarak şu problemlerin üsterinden geldim demeliler. Ancak o zaman bu ise yarayabilir. Yani eğer bunu bir mesajla insanlara iletebilirse ise yarayabilir, yoksa tek başına sürekli 'benim çok daha fazla deneyimim var' demesi ona birşey kazandırmayacaktır.
Obama?ya gelecek olursak, bir süre sonra karizma tek başına fazla bir şey ifade etmez. Karizmaya bir süre sonra birşeyler eklemen gerekecektir. Bence Obama?nın problemi de burada. Başkan adaylarının her gün bütün konuşmalarını dinlerim ve artık Obama?yı dinlediğimde bir süre sonra farklı beklentilerin oluyor. Bu karizmayı problemlere yönlendirmesi gerekiyor. Yani risk alması gerekiyor. Demek istediğim ikisi de kendisinde potansiyel olduğunu söylüyor ama başka konulara bağlantı yaparak bir sonraki düzeye atlayamıyorlar. Ve hangisi bunu yapabilirse onun avantajı bence çok daha fazla olacaktır.
Bu iki Amerikan adaylarının Irak politikaları hakkında ne düşünüyorsunuz? Obama 16 aya kadar askerleri çekmekten bahsediyor, McCain ise daha çok Bush?un yolunda ilerliyor?
Bence öncelikle Bush?un stratejisinin ne olduğundan emin olmamız gerekiyor. Eğer Bush stratejisini Ortadoğu'da demokrasi olarak kabul ediyorsak bunu artık hiçbir akıllı politikacı bile kabul etmiyor. Artık bunun hakkında konuşmuyorlar bile. Bu Vietnam?ın son dönemi gibi olmaya başladı.
Irak?a girmek gerçekten yanlış ve felaket bir politikaydı ama son iki senede stabile edebildiler. Biz stabile etmek için 5 -10 sene daha Irak?ta kalabiliriz ki eğer Bush politikası şu anda buysa McCain'in bunu desteklemesi, bu yolda ilerlemesi gerçekten akıllı bir hareket olacaktır. Bence belirli bir zaman içerisine oturturulmuş bir plana karşı çıkmak akıllı bir hareket, çünkü bu seçimlerde oynanan oyunda huzursuzluk çıkarmak isteyen insanlara avantaj sağlayacaktır.
Bence bu tür durumlarda askeri ne zaman çekeceğiniz konusundaki anlaşmalarda bir zaman dilimi içine yerleştirmek çok hata olur. Ama eğer Irak hükümeti 16 ay içerinde gerçekten çıkmanızı istiyoruz derse yapmak zorundasın başka çaren de yok.
Obama?nin 16 ay içerisinde askerleri geri çekeceğiz demesi mantıklı bir hareket mi?
Yani biz 16 ayda askerleri Irak?tan çekeceğiz kararlığını göstermesi akıllı bir hareket ama McCain?in de 16 ay içerisinde çekilebiliriz demesi de mantıklı? Aslında medyada çok farklıymış gibi yansıtılıyor ama bence ikisinin söylediği arasında çok büyük bir fark yok? Arada nüans var.
Bence McCain durumu güvence altına almak istiyor ve Irak?ta daha uzun süre kalmak istiyor. Bence bu konuda McCain?in söyledikleri medyada yanlış yansıtılıyor. Ama aynı zamanda Irak egemen bir devlet, eğer 16 ay içerisinde gerçekten çıkmamızı istiyorlarsa bize daha fazla karar verme yetkisi kalmıyor.
Ve de Bush son iki senedir zaten ?Tamam çıkmamızı istiyorsanız gerçekten çekiliriz? diyor. Durum geçtiğimiz senelerden çok daha farklı, artık bu saatten sonra çıkarak güvenirliğimiz sarsmış olmuyoruz.
İran konusuna gelecek olursak McCain tamamıyla Bush politikasını takip ediyor, diğer tarafta Obama?da ise çok daha yumuşak bir tavır sergilediğini görüyoruz?
Evet McCain kesinlikle Bush politikasını takip ediyor. Bu İran?a karşı baskıyı artırmak. Ben bile Bush hükümetinin İran konusundaki bu sabit politikasını anlamakta zorlanıyorum. Bence kontrol altına alma politikası yeterli olacaktır.
Profili yükseltmek çok büyük bir hata. Yani Ahmedinejad?ın profilini yükselterek hata ediyorlar. Ben McCain?e tavsiyede bulunsaydım kesinlikle bu politikadan uzaklaşmasını söylerdim. Ama Obama?nın herhangi İran lideriyle buluşurum demeside mantıklı bir hareket değil. Bence işte Obama burada dış politikada puan kaybetmeye başladı. Yani demek istediğim McCain de Obama da bu konuda resmen can çekişiyorlar ve ikisi de doğru olanı yapmıyor.
Türkiye ve Amerika'nın ilişkileri açısından iki konu önemli; Irak ve Ermeni soykırımı yasa tasarısı... Siz bu konularda başkan adayları hakkında ne diyebilirsiniz?
Bence Türkiye açısından McCain çok daha güvenilir bir aday. Türkiye'ye karşı ne tür bir tavır alacağını biliyorsun ama Obama'ya baktığında ne ile karşılaşacağını bilmiyorsun. Obama aslında dış politikada düşündüğünüzden çok daha muhafazakar. Fakat ben eğer Türk politikacı ya da orada yaşayan biri olsam, McCain ile ancak Türkiye sorunlarını tamamen anladığını düşündüğüm zaman rahat olabilirim.
Eğer McCain'in Washington'daki Neocon?lardan gelecek olan tavsiyeleri dinleyecek olacağını düşünürsek ben çok büyük bir korku içerisinde olurdum. Ama eğer McCain, Henry Kissinger gibi birinin tavsiyelerini dinleyecek olursa o zaman endişe etmeye gerek yok. McCain bence çok daha güvenilir. Özellikle Bush?a nazaran çok daha güvenilir bir Cumhuriyetçi.
Ermeni konusunda sizce Obama?nın politikası gerçekten Amerika'daki oyları toplamak açısından yapılan bir strateji mi, yani seçildikten sonra bu tavrı değişebillir mi?
Bence bu oyları toplama politikası değil. Aynı zamanda bilmek gerekir ki California'lı olan Nancy Pelosi de bu konuya ve Tibet konusuna öncelik tanıyor.
Bence bu büyük bir sorun olabilir. Eğer Demokratlar tarihdeki yanlışları düzeltme pozisyonuna geçerse ve bu başka dış ilişkiler politikasında koz oynamak anlamında endişe yaratırsa bu gerçekten büyük bir problem. Ve biz bunu Jimmy Carter?da görmüştük.
Bence bu gerçekten endişe verici bir durum. Ayrıca bence bu tarihi olaylara karşı başka toplumun duygularına dışarıdan müdahale etmek, özellikle bir de bu o ülkelerin kendi parlementolarının konuları olması gerekirken, bence bu çok gerçekten çok büyük bir problem.
Profosör bize zamanınızı ayırdığınız için çok teşekkür ederiz.
Ben teşekkür ederim, benim için büyük bir zevkti.
