Adalet Bakanlığı yeni bir icraat yaparak askere gitmeyenlerin askerlik şubeleri tarafından yakalanmasını engelleyen 10 maddelik genelge yayımladı. Böylece Askerî mahkemelerdeki davaların yarısından fazlasını oluşturan bakaya ve yoklama kaçağı suçlarına ilişkin davalar sivil yargıya kaydırılıyor.
Adalet Bakanlığı Konuyla ilgili bir genelge yayınladı. Genelgeye göre artık TSK bakaya durumdaki kaçaklar hakkında yakalama emir veremeyecek. Şimdiye kadar askerî mahkemelerde yargılanan asker kaçakları, artık sivil mahkemelerde hakim karşısına çıkacak. Askerî Ceza Kanunu?nda bakaya ve yoklama kaçağı suçları için askere teslim olma süresinin uzunluğuna göre 1 ay ile 3 yıl arasında değişen hapis cezaları öngörülüyor.
Askerlik çağına girdikleri halde askerlik şubelerine giderek yoklamalarını yaptırmayanlar yoklama kaçağı, yoklamalarını yaptırdıkları halde çağrıldıklarında askere gitmeyenler ise bakaya olarak adlandırılıyor. Askerlik Kanunu?nda ve Askerî Ceza Kanunu?nda yoklama kaçağı ve bakaya durumundaki kişilerin yargılanmasına ve cezalandırılmasına ilişkin düzenlemeler yer alıyor.
Gözaltı emri için hakim kararı şart olacak. Yakalanan asker kaçaklarının cezalarının infazı sonrasında bile askerlik şubelerine götürülmesine dair bir düzenleme olmadığı genelgede özellikle altı çiziliyor.
- Genelgeye göre, bundan böyle askerlik şubeleri asker kaçakları için yurt çapında arama ve yakalama emri çıkaramayacak.
- Mahkeme kararı olmaksızın kimse saklı-yoklama kaçağı-bakaya veya geç iltihak bakayası suçlarından birini işlediği gerekçesiyle yakalanıp gözaltına alınamayacak.
Adalet Bakanlığı Müsteşarı Fahri Kasırga imzasıyla yayınlanan söz konusu genelge önceki gün başsavcılıklara gönderildi. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi?ne de gönderme yapılarak hazırlanan genelgede, yapılması gerekenler şöyle sıralandı:
- YAKALATAMAZ Saklı, yoklama kaçağı, bakaya veya geç iltihak bakayası olan kişiler, askerlik şubesi başkanlıklarının idarî nitelikli talepleri doğrultusunda ülke çapında aranamayacakları gibi yakalanıp gözaltına alınmaları da mümkün olamayacak,
- HAKİM KARARI Suç duyurusunda bulunulmasını müteakip haklarında adlî soruşturma başlatılan kişilerle ilgili olarak, çağrı üzerine gelmeleri veya kendilerine hiç çağrı yapılamaması hâlinde, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalama emri düzenlenebilecek.
- MAHKEME SONRASI Yürütülen adlî soruşturma sonunda, ilgili Cumhuriyet başsavcılığı ?kovuşturmaya yer olmadığı? kararı verirse, iddia olunan suçlar sübut bulmamış olacağından, söz konusu şüpheli veya sanıklar hiçbir şekilde yakalanamacak ve gözaltına alınamayacak.
- CEZASINI ÇEKERSE Yapılan yargılama sonunda sanıklar, Askeri Ceza Kanunu gereğince hapis veya adlî para cezası alırsa, bundan sonraki süreç cezaların infazıyla ilgili olduğundan, infaz sonrasında dahi, kişilerin askerlik şubelerine götürülebileceğine dair ilgili mevzuatta hüküm bulunmamakta.
- İFADE ALAMAZ Askerlik şubesi başkanlıkları, CMK ilgili maddeleri anlamında ?adlî kolluk? olmadıklarından, şüphelilerin ifadeleri başsavcılıklar ya da görevli-yetkili kolluk birimlerince alınabilecek
- ŞUBE İTİRAZ EDEMEZ Mahkemelerce verilen kararlara, askerlik şubesi başkanlıkları itiraz edemeyecek, adlî merciler tarafından verilen kararların bir sureti bilgi mahiyetinde askerlik şubelerine gönderilecek.
Askerî Ceza Kanunu?nun 63. maddesi ise şöyle:
?Kabul edilecek bir özrü olmadan barışta bakayalarla yoklama kaçağı veya saklılardan yaşıtlarının veya birlikte işleme bağlı arkadaşlarının ilk kafilesi yollanmış bulunanlar ve ihtiyat erattan çağrılıp da özürsüz yaşıtlarının yollanmalarından başlayarak yedi gün içinde gelenler bir aya kadar, yakalananlar üç aya kadar, yedi günden sonra üç ay içinde gelenler üç aydan bir yıla kadar, yakalananlar dört aydan bir buçuk yıla kadar, üç aydan sonra gelenler dört aydan iki yıla kadar hapis, üç aydan sonra yakalananlar altı aydan üç yıla kadar ağır hapis cezasıyla cezalandırılır.?
AVRUPA UYGULAMASI NASIL?
AB üyesi ülkelerin bazılarında zorunlu askerlik hizmeti kaldırıldı. İngiltere, Lüksemburg ve İzlanda´da zorunlu askerlik hizmeti bulunmuyordu. 1997 yılında Hollanda, 1998 yılında Belçika, 1999 yılında Fransa ve son olarak 2005 yılında İtalya zorunlu askerlik hizmetini kaldırdı. AB üyesi diğer ülkelerde ise zorunlu askerlik hizmeti yapmak istemeyenler için alternatifler bulunuyor.
Almanya Anayasası´nda, ?Hiç kimse, vicdanı ile bağdaştıramayacağı silahı bir savaş hizmeti olan askerliğe zorlanamaz? hükmü gereğince, vicdani red hakkı tanınmasına rağmen sivil kamu hizmeti zorunluluğu getiriyor. Almanya´da 9 ay zorunlu askerlik yükümlülüğü bulunurken, bunu yapmak istemeyenler için 10 ay zorunlu kamu hizmetinde bulunma yükümlülüğü hakkı tanınıyor.
Norveç ise 1965 yılından beri vicdani retçilere sivil hizmet zorunluluğunu getiriyor. Hırvatistan, İspanya, Hollanda ve Belçika´da da vicdani red hakkı tanınıyor. İngiltere´de isteğe bağlı askerlik kurumu yürürlükte.
Portekiz´de 4 ay zorunlu veya 7 ay kamu hizmeti, Finlandiya´da 8,5 ay zorunlu veya 13 ay kamu hizmeti, Danimarka´da 4-12 ay zorunlu veya 4-13 ay kamu hizmeti zorunluluğu bulunuyor. Yunanistan ise 12 aylık zorunlu askerlik süresi karşılığında 13 ay zorunlu kamu hizmeti alternatifini öngörüyor.
Danimarka: Özel durumuna göre 4 ile 12 ay asasında değişen askerlik veya 4 ile 13 ay arasında değişen kamu hizmeti.
Vicdani retçilerin yirminci yüzyılda ilk kitlesel çıkışı 1. Dünya Savaşı sırasında İngiltere?de gerçekleşti, Savaşa çağrılan binlerce insan savaşa katılmayı reddettiler, üçbini hapse atıldı. Bu çıkıştan sonra 1921 yılında İngiliz retçilerin önemli bir bölümünü oluşturduğu WRI (War Resisters International - Uluslararası Savaş Karşıtları) kuruldu, WRI daha sonra yerel savaş karşıtı örgütlerin ve vicdani ret örgütlerinin uluslar arası çatısı haline geldi.
Vicdani ret hareketi 1968 ve sonrasında bütün Avrupa´yı sarstı. Avrupa devletleri vicdani ret hakkını 70´lerin ortasından başlayarak tanımaya başladılar. Ancak vicdani ret hakkı 'sivil hizmet' zorunluluğu ile birlikte elde edilebildi, Silahlı hizmet yapmak İstemeyen insanlar gene zorunlu olarak ve çoğunlukla askerlikten daha uzun bir süre hastane, okul vb sosyal birimlerde çok düşük ücretlerle hizmet etme zorunluluğu bulunuyor.
