Haber Merkezi / TIMETURK
Yemen?deki son patlamayla ayyuka çıkan huzursuzluk ve savaş ortamı The New York Times?ın bir haberinde yer aldı. Borzou Daragahi imzalı haberde, ülkenin kuzeyinde ve güneyindeki ayrılıkçı guruplarla her an merkezdeki hükümet arasında büyük bir iç savaşın çıkabileceği belirtildi. Petrol rotasının önemli duraklarından olan ve sürekli fakirleşen Yemen?deki çıkacak bir iç savaş, Ortadoğu?daki dengeleri alt üst edebileceği uyarısı yapıldı.
The New York Times?ın haberini TIMETURK için tercüme ettik.
YEMEN?DEKİ PATLAMA ÜLKEDEKİ SORUNLARIN BİR İŞARETİ
Kuzeydeki dağlık kesimde ayaklanma büyüyor. Güneyde ayrılıkçı huzursuzluk artıyor. El-Kaide hareketleniyor, petrol tesislerini ve yabancıları hedef alıyor.
En son Cumartesi günkü olayda, Sadah şehrindeki postanedeki patlamada 5 kişi ölmüştü. Sadah, Arap Yarımadası?ndaki 23 milyonluk bu ülkenin kuzeyindeki en sıcak noktalarından biri.
Gözlemciler, Yemen?in kaosa sürüklenmesinden korkuyor. Amerika ve Avrupa?ya giden her 25 varilden birinin bu rotadan geçmesi ülkeyi kritik boğulma noktasına doğru her gün daha yaklaştırıyor.
?Çok fazla petrol olan önemli bir bölgenin hemen yanında? dediği Yemen?i, çeyrek asırdır George Mason Üniversitesi?nden politika uzmanı Mark Katz şöyle açıklıyor: ?Irak?ta her şey yolunda gitse, hatta İran?la uzlaşma sağlasak bile, Yemen hala bölge için saatli bomba olacaktır?.
Bunun nedeni ise Yemen?in güneybatı ucundaki Babu'l Mendeb Boğazı. Bir zamanlar yok saydıkları Ortadoğu?nun bu köşesine Batı, İran ve komşu Suudi Arabistan?ın ilgisi sürekli artıyor. Amerika Dışişleri Bakanlığı yakın zamanda başkent Sana?ya, Yemen?in yaralarından silah kaçakçılığını tartışmak için bir heyet gönderdi.
İstikrarsız bir Yemen?i Ortadoğu ve Afrika Burnu için olduğu kadar Batı için de ?bir felaket? olarak niteleyen Yemen?in idaredeki partisinden önde gelen üyelerinden Muhammed Abulahoum ?Bu bölgede başka bir Somali daha istemezsiniz? diyor.
Daha öncekiler gibi uzun süredir başta olan Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Saleh, kavgacı ülkeyi kabileleri ve mezhepleri birbirlerine düşürerek yönetti. Ancak eleştirmenler başkanın hamlelerinden en az birinin geri teptiğini ve ülkenin az sayıdaki kaynağını sömüren Zeydi (Şii) isyanına neden olduğunu söylüyor.
?Savaş kendi çıkar ağını oluşturdu? diyen yöneticileri savaşla ilgili haberlerinden dolayı yargılanan Neda gazetesi editörü Nabil Subaye sözlerini şöyle sürdürdü: ?Hükümet kimsenin ne olduğunu bilmesini istemiyor. Askeri hastanelere gidip yaralı askerleri bile görmemize izin verilmiyor?.
Çatışmaların başladığı 4 seneden beri her seferinde daha kanlı çatışmalarla 5 barış girişimi sonuçsuz kaldı. Kuzeyde çalışan yardım kuruluşları çalışanları defalarca büyük tank konvoylarının kuzeye gittiğine ve isyancılara karşı helikopterlerin sorti yaptığına şahit oldu. Sadah eyaletinin dağlarında ve mağaralarında 3 binle 15 bin arasında isyancı savaşçının var olduğu düşünülüyor.
Bazılar savaşı Şii İran ve Sünni Suudi Arabistan arasındaki bir vekaleten savaş olarak görüyor. Ancak uzmanlar ve yetkililerin çoğu Sana hükümetiyle iyi ilişkileri koruyan Tahran?ın, Şii İslam?ın bir mezhebi Zeydiliğe dahil olan isyancılara moral desteği dışında başka bir şey veremeyeceğinde hemfikirler.
?Zeydilerin ve Şiilerin ortak noktaları var? diyen Politik İlerleme Forumu Başkanı Ali Saif Hasan şöyle açıklıyor: ?Ancak çoğunluğu İran?a yakın olduklarını düşünüyor. İran?dan ve İran destekli Hizbullah ve Hamas gibi guruplardan etkileniyorlar?
Yemen hükümeti, isyancılarla yaptıkları barış denemelerin sürekli reddedildiğini iddia ediyor. Saleh?in idari heyetindeki Hüseyin Hazab, ?Eğer görüşmeyi kabul etmiyorlarsa, onlarla savaşmaya mecburuz? diyor.
Ancak kuzeydeki sorunlar ülkenin değerli kaynaklarını sömürdüğü kadar, güneyde yükselen hoşnutsuzluk da ülkeyi yeniden ikiye bölebilir. Sovyetler Birliği?nin çöküşüne kadar komünist Güney Yemen ayrı bir ülkeydi. Birleşme 1990?larda başladı. Daha kalabalık ve zengin kuzeyin yönetimi altındaki güneydeki sürtüşmeler 1994?te kısa süreli bir savaşa neden oldu.
Babu'l Mendeb ve ülkenin önemi petrol yataklarına sahip güneyi ise, özerklik için seslerini yükseltiyor. Güneydeki liman şehri Aden merkezli hareket, başkentteki sivil toplum ve demokrasi yanlısı gruplarla bağlarını kuvvetlendirerek, hükümetten sorumluluk ve şeffaflık istiyor.
?Güney çok ciddi? diyor Sana Üniversitesi?nden Abdullah Fakih, ?Bu insanların güçlü idareleri ve petrolleri var ve ayrılmak istiyorlar?.
Başkanın savunucuları, hükümetin geçmişte yaptıkları hataları doğruluyor ancak muhalefetin Mayıs?ta Fransız firması Total?le imzalanan 2,8 milyar dolarlık anlaşmanın da dahil olduğu yabancı sermaye ve ülkede yeni okullar ve yollar yapılmasına karşı çıkan muhalefeti mantık dışı olarak nitelendiriyor.
?Muhalefetle ilgili sorun ortada buluşmamaları? diyor Hükümet idare komitesinden Hazab, ?Her şeyi ak ve kara olarak görüyorlar?
Ancak hükümete kuzeydeki ve güneydeki sorunları çözse dahi, el-Kaide Usame bin Ladin?in atalarının anavatanı Yemen?de yeniden ortaya çıktı. Örgüte sadık olanların Aden?de demirlemiş ABD destroyeri Cole?e düzenlenen ve 17 Amerikalının öldüğü saldırıdan sorumlu olduğu iddia edildi. Benzer şekilde 2002?de Fransız bandıralı petrol tankerine de saldırı düzenlenmişti.
Görece olarak sakin geçen yıllardan sonra yeniden ortaya çıktılar. Geçen sene bir intihar bombacısı İspanyol turistlere yapılan saldırıda 9 kişiyi öldürdü. Ocak?ta el-Kaide?nin düzenlediği düşünülen saldırıda 2 Belçikalı turist hayatını kaybetti ve Mayıs?taki cami saldırısında 18 kişi öldü.
Bu türden istikrarsızlıklar yabancıları ürküttü ve Afrika dışındaki en fakir ülkelerden olan Yemen?deki gelişme olasılıkları yok etti. Birçok gözlemciye göre Yemen?in farklı sorunları birbirlerini besliyor. Örneğin kuzeydeki savaş, tecrit edilmiş hükümetin liberal demokrat savunucularını ezmesine ve radikalleşmeye zemin hazırlıyor.
?Demokrasinin olmaması El-Kaide?ye yol açtı? diyor Sanalı yazar Mustafa Raja: ?Ancak gelişme ve kanunun uygulanması bu tehdidi önleyebilir?.
