Avrupa Konseyi, AKP kapatma davası nedeniyle Türkiye'yi 'sağlıklı demokrasi için endişe verici' gelişme sayıp yeniden denetim altına almayı tartışıyor. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM), ?acil? koduyla yarın düzenleyeceği Türkiye oturumunda, Türk demokrasisinin Avrupa Konseyi denetimine alınmasının gerekip gerekmediğini oylayacak. Türkiye üzerindeki denetim, 2004 yılında 'demokrasisi zayıf ülke' sınıfından çıkartılmasıyla kaldırılmıştı.
AKPM'nin Belçikalı üyesi Luc Van den Brande tarafından hazırlanan, 'Türkiye'de demokratik kurumların işleyişi' konulu rapor taslağı ve buna bağlı karar tasarısı tamamlandı. AKP?nin kapatılması istemiyle Yargıtay tarafından Anayasa Mahkemesi?ne açılan kapatma davasının geniş yer bulduğu karar tasarısında, ?Sonucu ne olursa olsun, iktidar partisi ile başbakan ve cumhurbaşkanı hakkında açılan davadan endişe edilmektedir. Bu dava, ülkenin siyasi geleceğini etkileyecektir? deniliyor.
?Kuvvetler ayrılığına saygı?
Tasarıda, Türkiye?deki bütün devlet kurumlarının birbirlerinin yetki alanına saygı göstermelerine vurgu yapılırken, yasama-yürütme ve yargı için geçerli olan ?kuvvetler ayrılığı? ilkesinin önemi hatırlatılıyor. Kuvvetler ayrılığı ilkesine uyum gösteren kurumların, Türkiye?nin daha modern bir demokrasiye kavuşması için yapılacak siyasi ve ekonomik reform çabalarına da destek vermesi istenen taslakta, Türkiye?nin bu konuda ?hiçbir şüphe? uyandırmaması isteniyor.
Anayasa için ?uzlaşma? çağrısı
Karar tasarısında Türkiye?de hükümetin yeni anayasa hazırlama girişimi ve bu çerçevede gelişen tartışmalar da ayrıntılı yer buldu. Bu tür çalışmaların toplumun bütün kesimlerinin katılımıyla, ?geniş çaplı ulusal bir tartışma? platformu oluşturularak yapılması gerektiğinin belirtildiği tasarıda, hükümete ?Böylelikle, Türkiye için yeni bir fırsat penceresi açılmalı? çağrısı yapılıyor. Türk hükümetinin anayasa hazırlık çalışmalarında Venedik Komisyonu ile yakın işbirliğine girmesi isteğinin yer aldığı tasarıda, ?Avrupa standartlarına uygun, temel hak ve özgürlüklerin korunduğu, insan haklarına saygının ön plana çıkarıldığı çalışmalar, yeni anayasa için merkez olmalı? deniliyor.
Kapatma davası ve reform
Tasarıda, AKP hakkında açılan kapatma davasının Türkiye?de parti kapatmalarının yasal dayanakları konusunda ?canlı bir tartışma ortamı? yarattığına da dikkat çekiliyor. Parti kapatmaların önlenmesi için anayasa reformunun şart olduğu belirtilen tasarıda, siyasi parti kapatma konusunda AKPM?nin ?çok büyük hassasiyet? içinde olduğu vurgusu yer alıyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi?nin (AİHM) parti kapatmayı ?gerçekten çok ciddi hallerde düşünülmesi gereken bir çare? olarak gördüğüne ilişkin kararlarının hatırlatıldığı tasarıda, AKP?yi kapatma davasını değerlendiren Anayasa Mahkemesi üzerinde hiçbir baskının oluşturulmaması gerektiği çağrısı da dikkat çekiyor.
Avrupa?ya uygun karar
Tasarıda, Anayasa Mahkemesi?nin AKP?yi kapatma davasında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi?nin ifade özgürlüğü ve örgütlenme hakkına uygun, Venedik Komisyonu kararları çerçevesinde Avrupa standartlarına uygun karar vereceğine ?büyük inanç? duyulduğu da söyleniyor.
İzleme Komitesi?ne çağrı
Tasarıda, AKPM?nin izleme komitesinden Türkiye?deki anayasa hazırlama çalışma süreci, devlet kurumlarının demokratik işleyişinin yakından izlenmesi de isteniyor. Komiteye, 2004?te demokrasi açısından ?denetim sürecinden? çıkan Türkiye ile daha yakın diyalog kurulması çağrısı da tasarı da yer alıyor.
?Denetim?e dönme riski
Tasarıda, ?Türkiye için izleme süreci mekanizmasının, gerektiği takdirde ciddi bir biçimde tekrar gözden geçirilmesi? de isteniyor. AKPM?nin yarın tartışarak oylayacağı rapor ile buna bağlı karar tasarısındaki bu istek, AKP?nin kapatılması durumunda Avrupa Konseyi?nin Türk demokrasisini yeniden ?kara liste?ye alma riskini de beraberinde getiriyor. AKPM, demokratik reformların yeterli olduğuna ikna olup, Türkiye üzerindeki ?denetim-izleme? sürecinin kapatılmasını 2004?te kararlaştırmıştı. Bu süreçten kurtulma, Türkiye?nin AB?yle üyelik müzakerelerine başlamasında etkin rol oynamıştı. Denetim süreci, daha çok Avrupa Konseyi?ne yeni üye olmuş ve insan hakları alanında eksiklikleri olan ülkeler için uygulanan bir mekanizma.
Rapor taslağında dikkat çeken bölümler şöyle:
Cumhurbaşkanlığı krizi: Tayyip Erdoğan başbakanlığındaki hükümet, 5 yıl boyunca ekonomik ve siyasi reformlar yürüttü. Böylelikle Türkiye Ekim 2005?te Türkiye AB ile üyelik müzakerelerine başlayabildi. Ancak 2007?de cumhurbaşkanı seçim sürecinde kriz çıkarak reformlar sekteye uğradı.
Sezer?in vetoları: 2007?de Cumhurbaşkanlığı seçim sürecinde ortaya çıkan siyasi gerilim, Türk ordusunun ?Laikliğin savunucusu biziz? şeklindeki açıklamasıyla daha da arttı. Çoğunluk hükümeti tarafından getirilen reformlar dönemin cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından veto edildi. Tüm bunlar kaçınılmaz olarak ülkedeki siyasi reform sürecini yavaşlattı.
Türban gerilimi: 2007?de siyasette yaşanan gerilim, seçimler sonrasında AKP?nin üniversitelerdeki türban yasağını kaldırmaya karar vermesiyle daha da tırmandı.
Kapatma geleneği: Türkiye?de parti kapatmak adeta gelenekselleşti. AKPM; 2004?teki Türkiye için gözlem raporunda da parti kapatmaların meclisin özgürlüğüne ve insan hakları sözleşmesine aykırı olduğu yönündeki görüşlerini aktarmıştı. Türkiye?de, kapatılan partilerin birçoğunun yeni bir isim altında birleştiği biliniyor.
AKP ılımlı alternatif: 2001?de Erdoğan ve Abdullah Gül tarafından kurulan AKP Türk siyasetine, Necmettin Erbakan?ın Refah Partisi?nin çok daha ılımlı bir alternatifini sundu. AKP, Fazilet ve Saadet partilerine de alternatif. AKP, ?İslamcı? etiketini reddetti ve kendisini Batı yanlısı bir parti olarak niteledi.
Acil anayasa: 1980 darbesinin izlerini taşıyan 1982 anayasasının baştan sona gözden geçirilmesi ve Avrupa standartlarına uygun hale getirilmesi gerekiyor. Türkiye?de reform sürecinin sağlamlaştırılması ve kurumların demokratik olarak çok iyi çalışabilmesi için yeni ve sivil bir anayasa acil ihtiyaç duyulduğu kesinleşmiştir. Bu çerçevede toplumun tüm kesimleri ulusal bir tartışma ortamında birlikte hareket etmelidir.
AKP?de ?sessiz sevinç?, muhalefet şokta
AKPM'nin Belçikalı üyesi Luc Van den Brande tarafından hazırlanan, 'Türkiye'de demokratik kurumların işleyişi' konulu rapor taslağı, AKPM?ye üye Türk milletvekilleri arasındaki çatışmayı doruk noktasına taşıdı.
AKPM?nin 12 kişilik Türk heyetinin başkanı AKP?li Mevlüt Çavuşoğlu, Türk demokrasisinin yeniden Avrupa Konseyi?nin ?denetim?ine girme riskiyle karşı karşıya kalmasının ?üzücü? olduğunu söyledi. ?Biz, bunun yanlış olacağını Avrupalı muhataplarımıza söylüyoruz. Çünkü Türkiye, çok büyük reformlar yaparak denetim sürecinden çıktı? diyen Çavuşoğlu, AKPM?nin amacının Türkiye?yi cezalandırmak olmadığını da öne sürdü. Çavuşoğlu, ?AKPM?nin hedefi, Türkiye?deki son gelişmeleri tartışmaya açmak.Sorunlara dikkat çekerek kriz olmadan bu günlerin atlatılmasını sağlamak? dedi.
Lokum karşılığı rapor
Türkiye hakkında ?acil? oturum düzenlenmesine karşı çıkmalarına karşın, bunu AKPM?ye kabul ettiremeyen Türk heyetinin CHP?li üyeleri Birgen Keleş ile Haluk Koç, taslak raporun Avrupa Konseyi?nin ?saygınlığını yitirmesi?ne neden olacağını dile getirdiler. ?Bu taslak, sanki AKP genel merkezinden gönderilmiş gibi? diyen Koç, raporda değişiklik ve düzenleme önerilerini AKPM?ye sunacaklarını söyledi. Keleş de, konseyin Türk yargısına ?doğrudan müdahale? niyetinde olduğu görüşünü yineledi. Türk heyetindeki MHP?li üye Tuğrul Türkeş, taslak raporun konsey adına ?üzücü? olduğunu belirtirken, ?Türkiye?nin demokratik kurumlarının işleyişi başlığı altında sadece AKP?yi tartışmak istemeleri, konseyin saygınlığına gölge düşürmüştür? dedi. Türkeş, üzüntüsünü dile getirirken ?Buraya gelirken, uçakta 20 kutu lokum görmüştük. Demek ki AKP, bu lokumları Avrupa?lı dostlarına getirmişler, onları bağlamışlar? diye konuştu.
11 ülke denetim sürecindi
Avrupa Konseyi Denetim Komitesi?nin bugün ?demokratik gelişim? açısından denetim altında tuttuğu 11 ülke var. Bunlar; Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bosna Hersek, Gürcistan, Moldava, Monako, Karadağ, Rusya, Sırbistan ve Ukrayna. Denetim komitesinin ?izleme sonrası süreç? klasmanında değerlendirdiği de 3 ülke var. Bunlar; Bulgaristan, Türkiye ve Makedonya. Komite, denetim sürecindeki ülkelerde demokrasinin işleyişini ?çok ağır? raporlarla izleyip, ülkelere tavsiyerlerde bulunurken, ?izleme sonrası süreç?teki ülkelere demokratik kurumların gelişimi açısından yardım edecek görüşler geliştiriyor.
RADİKAL
