Rus Filosu?nun Geri Çekilmesi için Ukrayna?dan Atak
Vladimir Socor*
Ukrayna Bakanlar Kurulu, Ukrayna?daki Rus Karadeniz Filosu?nun varlığını 2017 yılında sona erdirecek hazırlıklar kapsamında bir tasarıyı onaylanmak üzere Verkhovna Rada?ya (parlamento) sunuyor. Kanun taslağıyla eş zamanlı olarak Bakanlar Kurulu Ukrayna?daki Rus filosu yerleşkesinin ekonomik, ekolojik ve diğer göstergelerinin kapsamlı bir değerlendirmesi üzerine çalışıyor. Devlet Başkanı Yushchenko Bakanlar Kuruluna 20 Temmuz itibariyle bu belgelerin temin edilmesi emrini verdi. Böylece mümkün olduğunca hızlı bir şekilde Rusya?nın Karadeniz Filosu?nun Ukrayna topraklarından çekilmesi süreci başlatılabilecek (Ukrayna Bağımsız Politika Araştırma Merkezi (UCIPR), Güncellenmiş Araştırma, Sayı 14, No: 20/538, 2008 Haziran).
Eğer son tarih olan 2017 sınırına riayet edilirse geri çekilme sürecini başlatmak için geriye kalan 9 yıllık bir süre hiç de o kadar çabuk bir süre değil. Sivastopol?da ve Kırım?daki başka bir yerde geniş ölçekte konuşlanmış üsleriyle ve 16.000 güçlü personeli ile Rusya?nın Karadeniz Filosu, Rusya?nın yerini değiştirmesi ve köklüce yerleşmiş sabit malvarlığını Ukrayna?ya teslim etmesi noktasında oldukça uzun zamana ihtiyaç duyulacak.
Bununla birlikte Rus Hükümeti geri çekilme süreci hakkındaki herhangi bir tartışmanın vakitsiz olduğunda ısrar ediyor. Yine Rusya kendi çıkarları doğrultusunda temel anlaşmaların uzatılması maddesinde hak sahibi olduğunu tartışıyor. Bu tür tartışmalar Rusya?nın son tarih olan 2017?ye yaklaşıncaya kadar geri çekilme hakkındaki herhangi ciddi bir tartışmayı oyalamaya niyetli olduğunu gösteriyor. Ardından da Rusya herhangi bir geri çekilmenin uzun hazırlıklara ihtiyaç duyduğu noktasında uygulama için uzatma (temdit) talebinde bulunacak.
Rus Karadeniz Filosu?nun Ukrayna?ya geçici olarak yerleştirilmesine dair yapılan anlaşma 1997 Mayıs ayında 20 yıllık bir süre için imzalandı. Müteakip beş yıllık zaman dilimleriyle taraflar konuşlanmanın uzatılması ihtimalini açık bıraktılar. Eğer iki taraf da son tarih olan 2017?den en az bir yıl önce veya müteakip beş-yıllık bitiş süresine dair resmi uyarıda bulunmazlar ise.
Bu koşullar kaçınılmaz olarak Ukrayna?nın bitiş sürecinden önceki bir veya daha fazla yılda bir bitiş mühleti vermesi durumunda Rusya?nın Ukrayna?daki deniz varlığının 2017 yılında herhangi bir yasal dayanağını da yitirmiş olacağına işaret ediyor. Filonun geri çekilme süreci eğer 2017 yılında tamamlanmak isteniyorsa yeterli uygun bir zamanla birlikte başlamalı.
Ukrayna Cumhurbaşkanlığı ve Hükümeti Rus filosunun geri çekilişi için belirli bir zaman ve prosedürler noktasında mümkün olduğunca çabuk konuşmalara başlanmasını gerekli görüyorlar. Buna ek olarak Kyiv Moskova?yla uzun soluklu konuşmaları hızlandırmaya ve bunu devam ettirmeye uğraşıyor. Bunlar Kırım?da genellikle gayri meşru şekilde Rus filosunca devren kiraya verilen, kiralanan veya kullanılan arazi parçaları, askeri eğitim üsleri ve binaların bir envanterini çıkarmak, bu çerçevede mali hesapları oturtmak, Rus filosunun kontrolündeki deniz fenerini ve diğer navigasyon tesislerini Ukraynaya devretmek; Rus filosu ve Ukrayna makamlarınca ayrı ayrı kullanılan radyo iletişim frekanslarının sınırlandırılması ve bölüşümü hususlarını içeriyor. Ukrayna Cumhurbaşkanlığı ve hükümeti anlaşmalara riayet etmesi noktasında Rusya?yla ?sakin ve saygılı bir şekilde? anlaşma yaparken ?son harfine kadar anlaşmanın temellendirilmesine bağlı? kalma duruşunu takınıyor (UNIAN, Interfax-Ukraine, 7, 14 Haziran).
İlk başlangıç tarihinden 2017 yılının tamamlanmasına kadar kademeli bir geri çekiliş süreci Rusya için hem askeri hem siyasi olarak nispeten zahmetsiz olmalıdır. Diğer taraftan kısa süreli bir Ukrayna yasal ihtarı üzerinden aceleye getirilmiş bir geri çekiliş Ukrayna açısından endişe duyan herkes için risklerle dolu ve acı verici olabilir. Eğer son senaryo yaşanırsa Moskova yerel milliyetçi tepkileri en iyi şekilde piyasaya sürerek bunu son tarihe uymamak için bir gerekçe olarak kullanabilir.
Prosedürler ve bir zaman dilimi üzerindeki konuşmalara hemen başlamak filonun nihai olarak geri çekileceği noktasındaki siyasi beklentilerin cesaretlendirilmesine yardım edebilir. Geri çekilme ihtimali Rusya?yı Sivastopoldaki yerlerinden taşınacak gemiler ve personelin yeni yerlere yerleştirilmesi için Novorossiysk?te veya Karadeniz sahillerindeki bir yerde yeni üsler kurması yönünde tahrik edecektir. Aksine eğer Rusya Ukrayna?nın bu bağlamdaki niyetlerinden kuşkulanırsa veya Moskova?da son tarihe rıza göstermesini temin etmek için Ukrayna?nın kapasitesi hakkında şüpheler oluşursa o zaman Rusya ciddi şekilde Novorossiysk?te üs inşaatına girişebilir. İşte bunun ardından Rusya, filosunun Sivastopoldan başka gidecek yerinin olmadığını iddia ederek bu tartışmayı, temel anlaşmanın uzatılması için Ukrayna?ya baskı unsuru olarak kullanabilir.
Ukrayna Anayasası ülke topraklarına yabancı güçlerin yerleştirilmesini yasaklıyor. Bununla birlikte anayasanın geçişken hükümleri istisnani olarak 2017 yılına kadar Rusya?nın Karadeniz filosunun muvakkaten yerleştirilmesini izin verdi. Bu da Sivastopol?da filonun konuşlanması esasındaki 1997 yılında imzalanan Ukrayna-Rus anlaşmalarını yansıtıyor..
Yine de görünen o ki Rusya Moldova?dan ders çıkardı. Rusya, Ukrayna?nın yabancı güçlerin yerleştirilmesini yasaklamasında olduğu gibi Moldova olayında da ülkenin anayasasını hiçe sayarak bir ülkenin topraklarına askeri güçlerini yerleştirebileceğini öğrenmişe benziyor. Her iki ülke de problemleri kendileri çözmek zorunda kalırlar ise ciddi batılı destekçiler olmaksızın Rusya güçlerinden kendilerini kurtarmayacaklardır.
*Vladimir Socor the Jamestown Vakfı?nda kıdemli üyelerden biri olup Euroasia Daily Monitor için düzenli olarak makale yazmaktadır. Socor Rusya, Avrupa-Asya ilişkileri üzerinde oldukça çok sayıda nitelikli makale kaleme almıştır.
Bu makale Ömer Saitoğlu tarafından TİMETURK için tercüme edilmiştir.
