AVRUPA TAVİZİ: RUSYA?NIN GÜRCİSTAN SALDIRISINA AB?NİN CEVABI
Vladimir Socor*
Avrupa Birliği Dış İlişkiler Konseyi (AB?nin dışişleri bakanları nezdinde dış politika yapan GAERC olarak da bilinen konsey) Brüksel?de yaptığı en son aylık toplantılarından birinde Rusya?nın Gürcistan?a yönelik saldırılarını tartıştı. Rusya?nın askeri birliklerini yasadışı bir şekilde Abhazha?ya içlerine hareket ettirmesinden (aslında Gürcistan?a ait bir demiryolu, askeri olarak ele geçirildi) beş gün önce, 26 ve 27 Mayıs tarihleri arasındaki GAERC toplantısında taviz - dolayısıyla saldırganın cesaretlendirilmesi - meselesi için bir teklif sunuldu.
İsveç ve diğerlerinin yanında AB?nin yeni üye ülkeleri AB?nin Rusya?nın Gürcistan?daki eylemini onaylamadığını diplomatik dille ifade eden bir teklif sundular. Buna rağmen önerilen teklifler diğer ülkeler tarafından engellendi ve bu engel GAERC?in sonuç bildirgesinin yazılmasında etkili oldu.
GAERC?in gündemi temel bir mesele olan ?barış gücü? ve fiilen ilhak yoluyla işgal edilmiş bir toprak parçası meselesinden uzak kaldı. Toplantının gündemi Rusya?nın Gürcistan?a yönelik son hareketi yani Nisan ayından itibaren ciddileşen koşullar üzerinde yoğunlaştı. Bunlar da ayrılıkçı yönetimlerle direk resmi ilişkilere dair Rus cumhurbaşkanlık kararını, ağır silahlarla donatılmış ek Rus birliklerinin illegal konuşlandırılmasını ve uluslararası olarak tanınmış Gürcistan hava sahasında Gürcistan insansız hava keşif uçaklarının (UAVler) Rus ordusu tarafından düşürülmesi konularını içermekteydi.
Bu meselelerde dahi GAERC agnostik bir tavır takındı. Dahası sonuca varmakta bunlardan (toplantıda bunları tartıştıktan sonra) ismen bile zikretmekte başarısız oldu ve sonuçta alandaki gelişmelerle uzun süredir artmakta olan belirsizliklere baskın çıkamadı. Ana bölümde, sonuçta şunlar vurgulandı: ?Gürcistan ve Rusya Federasyonu arasında yaşanan son gelişmeler zinciri ve yükselen tansiyon noktasında ciddi endişeler duyuluyor? ilişkilerin normalleştirilmesi için adımlar atmanın ve daha fazla artacak riski azaltmanın şimdi gerekli olduğunun altı çiziliyor? tüm taraflar kamuoyuna verdikleri demeçlerin tonunu düşürmeli ve provokasyonlardan kaçınmalıdır.?
Bu tür sonuçlarda aralarında siyaseten veya ahlaken herhangi bir ayrım yapma teşebbüsünde bulunmaksızın saldırganı ve hedefini eşit gibi tuttuğu görülmektedir. Askeri güç tehdidi ve kullanımı ifadeleri yerine ?olaylar? edebi kelamını kullanmak, bu tür ?olaylara? müsamaha edildiği sinyalini verdi. Bu da beş gün sonra Moskova?nın AB?nin benzer şekilde Rus askeri birliklerini konuşlandırmasına göz yumabileceğini hesaba katması konusunda cesaretlendirdi. Avrupa Birliği?nin 15 büyükelçisinin Sokhumi?yi (1) ziyaret ettiği gün Moskova?nın bu hareketi zamanlaması Rusya?nın verilen tavize gösterdiği saygısızlığın boyutlarını gözler önüne serdi.
Gürcistan?a yönelik her hareketinde tek taraflı baskısını artıran Rusya?ya karşın Gürcistan tarafı sadece diplomatik olarak karşılık veriyor. AB ise buna karşın iki tarafı da eşit şekilde tansiyonu düşürmeleri ve kışkırtmalardan kaçınmaları hususunda uyarıyor. Belli ki AB, Rusya?nın hareketine karşı sahada bir Gürcistan karşılığını önleme konusunda endişe ediyor. Buna rağmen bazı AB politika yapımcıları kendilerinin eşit uzaklıktaki tavırlarının iki taraf açısından da güvenirliliklerini zedelediğini fark etmiş değiller. Moskova, Abhazya konusunu insaflı bir oyunla sonlandırabilir ve belki de AB kendisini saldırılara karşı korumaya cüret etmesi durumunda Gürcistan?ı kaderiyle bile baş başa bırakabilir. Kendi açısından Gürcistan, AB?nin inatla böylesi provokasyonlara karşı Gürcistan?ın nefsi müdafaa hakkını reddetmesi durumunda nasılsa kaybedeceği bir şeyin olmadığını bilerek durumu sonlandırabilir.
Rusya?nın Abhazya?yı alenen ilhakına rağmen Rusya-Gürcistan arasında ?normalleşme? çağrısında bulunmak, her ikisinin birbirinden ayrılabileceği iki ayrı süreç olduğunu farz etmek gibi görünüyor. Oysa Gürcistan, devam eden ilhakın Rusya ile ?Gürcistan?ın kalan kısmı? arasındaki ilişkilerde normalleşmeyi dikkate almama anlamına geldiğine inanıyor. Dahası Rusya?nın ?normalleşme? kavramı örneğin Gürcistan?ın NATO?ya girme isteğinden feragat etmesi gibi Gürcistan?ın egemenliği üzerine tahditler konulmasını içeriyor. Nitekim AB?nin müphem normalleşme çağrısı da meselelerle uğraşmaktan kaçınmayı veya ertelemeyi istediği etkisini bırakıyor.
Bazı hususlarda GAERC?in sonuç bildirgesi son BM bildirgelerinden neredeyse daha zayıf durumda. Örneğin UNOMIG?in (Gürcistan?daki Birleşmiş Milletler Gözlem Gücü) 20 Nisan?da uluslararası Gürcistan hava sahası olarak tanınan alanda bir Gürcistan insansız keşif uçağını (UAV) düşüren Rus hava kuvvetleri uçağına dair bulduğu kesin delillerle ilgili soruşturmasını GAERC görmezlikten geldi. GAERC, Rusya?yı eleştirmekten kaçınmak için konunun tartışılmasını süresiz olarak erteledi. BM Genel Kurulu son günlerde Abhazya?da geniş çaplı etnik temizlik yapıldığını söyleyerek, yerlerinden sürülenlerin dönüş hakkının tazmin edilmesi ve mallarının iade edilmesi yönünde bir soruşturma önergesi geçirdi. Buna rağmen GAERC bu meseleyi baştan sona görmemezlikten geldi. Bundan emin olmak için de bazı Avrupa Birliği ülkelerinin lehte (ABD?nin yaptığı gibi) oy kullandığı, diğerlerinin çekimser kaldığı veya oy kullanmadığı Genel Kurul?da en dar sınırlarda bir önerge geçirdi.
Rus vatandaşlara seyahat vizelerinde kolaylık sağlanmasını aceleyle garantiye alan; ancak Gürcistan vatandaşlarını bundan mahrum bırakan AB, farkında olmaksızın Rusya?nın Abhazya?daki yerel halka karşı gayri meşru şekilde kendi vatandaşlarını tercih etmesini de ödüllendirmiş oldu. AB, bu nakıs düşünülerek yapılmış hareketin etkilerini Gürcistan vatandaşlarına vize kolaylığı sağlayarak dengeleyebilir. GAERC?in sonuç bildirgesi, bununla birlikte, yalnızca bu çerçevede Gürcistan?ın isteğini not etmekten ve süre giden tartışmaları göz önüne almaktan ibaret kalıyor.
GAERC?in sonuç bildirgesi aynı şekilde Gürcistan?a karşı da olumsuz veya farksız değil. Bildirgede Gürcistan Devlet Başkanı Mikheil Saakashvili?nin Abhazya?ya otonomi verilmesine dair son önerisi ve aynı zamanda Sokhumi makamlarıyla direk konuşmaların yeniden başlatılması yönünde Tiflis?in başlattığı son atak da olumlu karşılanıyor.
Bununla birlikte Gürcistan?ın toprak bütünlüğü ve sınırlarının çiğnenmezliğine dair verilen rutin destek sözleri yalnızca efsunlu bir hava oluşturuyor. Eğer Rusya?nın ?arabuluculuk? operasyonunu dönüştürme gayretleriyle ve fiilen Abhazya?yı ilhak eden Moskova?nın durdurulması hamleleriyle desteklenmez ise bu sözlerin bir anlamı olmayacak. AB?nin Rusya?ya karşı gittikçe derinleşen tavizleri ve saldırılar karşısında Gürcistan?ın nefsi müdafaa hakkını kabullenmesindeki başarısızlığı belki de AB?nin tedbirler aracılığıyla kaçınmaya çalıştığı bir patlamayı tetikleyebilir. (AB Konseyi,?Gürcistan Üzerine Konsey Sonuçları?, Dış İlişkiler Konsey Toplantısı, Brüksel, 26-27 Mayıs)
*The Jamestown Foundation
(1) Sukhumi (Abhazca: ????, Aqwa; Gürcüce: ??????, Sokhumi, Rusça: ??????, Sukhumi) fiilen bağımsız cumhuriyet olan Abhazya?nın başkentidir. Abhazya uluslararası olarak Gürcistan içindeki bir otonom cumhuriyet olarak tanınmaktadır. Şehir 1990?ların başlarında Gürcistan-Abhazya anlaşmalıklarında ciddi şekilde zarar gördü.
Bu makale Ömer Saitoğlu tarafından TİMETURK için tercüme edilmiştir.
Kaynak: www.jamestown.org/edm/article.php?article_id=2373114
