Roger McDermott*
Rus Amirali bahriye ilişkilerini güçlendirmek için Kırgızistan?a gitti ve bir takım önemli temaslarda bulundu.
Rus Deniz Kuvvetleri Komutanı Amiral Vladimir Vysotskiy askeri-teknik işbirliğini desteklemek ve Rusya?nın deniz gücünde olumlu bir imaj yansıtmak için 29 ve 30 Mayıs tarihleri arasında Kırgızistan?ı ziyaret etti. Kırgız yetkililerle konuşması boyunca Amiral Vysotskiy Sovyet döneminden yadigar kalan ülkedeki iki Rus deniz donanma tesisinin kullanımına devam etme anlaşmasını teminat altına aldı. Moskova ve Bişkek arasında mevcut ve zaten çok güçlü olan savunma işbirliği üzerine kurulu bu görüşmeler Kırgızistan?daki Rus donanmasının iki taraf açısından menfaatlari geliştirme zorunluluğunu yeniden sigorta etmek anlamına geliyor. Öte yandan bu, Moskova?nın daha geniş bir uluslararası çerçevede daha hırslı istekleri olduğu anlamına da geliyor.
Amiral Vysotskiy, CSTO?nun (1) himayesi altında konuşlanan Rus Hava Kuvvetleri (VVS) birimlerinin bulunduğu Kant Hava Üssüne ulaştı. Buradan da Rus donanma merkezlerini teftiş etmek için Chuy ve Issyk-Kul bölgelerine yol aldı. Vysotskiy aynı zamanda Kırgızistan Güvenlik Konseyi Sekreteri Ismail Isakov, Başbakan Igor Chudinov ve Kırgızistan Savunma Bakanlığı ana karargahı başkanı Boris Yugay ile de konuşmalar gerçekleştirdi. Haberlere göre yetkililer, donanma silahlarını üreten ve daha öncesinde Sovyet askeri endüstri sitesinin bir parçası olan Kırgız açık hammadde şirketi Dastan mevzusunu tartıştılar. Rusya belki de Dastan?da satın alma ve kontrol etmedeki çıkarlarının ihtimallerini araştırıyordu. Her halükarda Amiral Vysotskiy bu yılın başlarında Dastan?dan silahlar temin etmek için Rusya?nın 4 milyon dolarlık - belki de artırılabilecek olan - sipariş verdiğini doğruladı. Rus Amirali siparişin yapısını ?denizaltı operasyonlarında kullanılacak mühimmat? olarak tanımladı. Dastan aslında Rusya?nın Kırgızistan?daki deniz araştırma tesislerinin potansiyelini açabilecek bir anahtar olabilir (ITAR-TASS, Moskova, 28-30 Mayıs 2008).
Rusya?nın Kırgızistan savunma teşkilatıyla askeri bağları sadece ikili düzeyde değil; ilişki aynı zamanda CSTO ve SCO (2) süresince de yakındı. Buna rağmen Rus donanmasının menfaatleri şimdiye kadar hafife alınmış gibi gösterildi, dikkatlice ele alındı ve denizlere yönelik heveslerinin bulunduğu veyahut Hazar Denizi?yle ilgili bir çekişme olduğu izlenimini vermeksizin bugüne kadar sürdürüldü. Böylesine aleni bir tavır içinde askeri işbirliğinin bu çehresiyle yürümeyi seçmek, diğer güçlere bir işaret verme olarak planlanmış gibi görünüyor. Burada Rus Donanması, eğer ?kulvarına geri dönmediyse?, kesinlikle ileride daha iyi zamanların hayalini kuruyor. ?Uzun bir süredir bizler stratejik ortağız ve karşılıklı olarak faydalı işbirliği yapmaya hazırız. Issyk-Kul nehrindeki donanma üssü ve diğer birkaç tesisi ziyaretim, Rus donanmasının aktif bir şekilde dünya okyanuslarına geri dönüyor olduğu gerçeğiyle alakalıdır.? dedi Rus Amiral Vysotskiy
Bundan şu sonuç çıkartılabilir: Rus Deniz Kuvvetleri içinde Rusya?nın gerçek güvenlik ihtiyaçlarına uygun bir donanma tarzını yeniden düşünme ve tasarlamaya yoğunlaşmak yerine Rusya?nın bir mavi-deniz donanma gücü olduğu mefhumunu öne alanlar var. Ziyaretin sonucunda bir nokta açıkça gösterdi ki Rusya ister batıda şüphelerin artmasını isterse kendi öneminin abartılmasını hesaba katmış olsun ?göze çarpmaz? gibi görünen iki araştırma merkezine oldukça yüksek oranda bir önem atfediyor (www.24.kg , 30 Mayıs).
İkili askeri işbirliğinin şimdiki düzeyine dair yaptığı açıklamasında Rus Amiral kendi kapsamında büyüyen donanma unsuru gibi daha ileri bir tarihte makul değişikliklere ihtiyaç duyabileceğini öne sürdü.
Kırgızistan yetkililerinden tahmin edilebilecek açıklamalar geldi. Boris Yugay: ?Rus Deniz Kuvvetleri Komutanınca Kırgızistan?a yapılan ziyaret olumlu neticeler doğuracaktır; çünkü iki ülkenin kardeş orduları arasında ilişkiler var.? Bununla birlikte Yugay aynı zamanda bazı medya kuruluşlarının savunma ilişkilerinde Bişkek ve Moskova?nın arasını açmaya çalıştıklarını, ilişkilerin mahiyetini yanlış sunduklarını veya her nasılsa bu işbirliğini bozmaya çalıştıklarını ileri sürdü. Aşırı şekilde gerçeklikten uzak olan açıklama, Moskova?nın düşmanlarına karşı durmasında Kırgız Hükümetine Rusya?nın itimat edebileceğini söylemenin en basit ve beceriksiz bir şeklinden ibaretti (AKI Press, 30 Mayıs). Belki de daha ilgi uyandıran şey Kırgız yetkililerin Rus donanmasının Bişkek?ten nasıl faydalanabileceğiyle ilgili düzenlemenin tam olarak ne olduğu hakkında herhangi bir görüşleri olmamasıydı. Kırgız yetkililer sadece ? Moskova?nın şirketin kontrolünü ele geçirmeyi başarması durumunda her halükarda batacak olan - Dastan?da bazı işleri reklam ettiler.
Gerçekte sadece Rus donanması hakkıyla Kırgızistan?daki araştırma merkezlerinin rolünü değerlendirebilir ve kavrayabilirken Bişkek?te bu hassas meseleler üzerindeki nakıs anlayış onun bağımlı bir ülke konumunda olduğunu gözler önüne seriyor.
Rus donanmasının Orta Asya?daki çıkarlarının yürütülmesi ve diplomasisi ABD, Türkiye ve İngiltere dahil olmak üzere batılı ülkelerin taahhütlerinin açıkça tam zıddına dimdik ayakta duruyor. Bu güçler Kazak donanmasına Hazar Denizi?ndeki kabiliyetlerini geliştirmesine yönelik bilfiil yardım yollarını araştıradursun odak noktası Kazakistan üzerinde kalmaya devam edecek. Bununla birlikte, bildirildiğine göre NATO?nun Kazakistan?ın enerji altyapısını korumaya yardımcı olma ve Hazar Denizindeki donanma güçlerini geliştirme teklifleri devam eden jeopolitik anlaşmazlıkların bir kaynağı olacak. Batıda anlaşılması gereken mevzu şudur: Rusya?nın ?dünya okyanuslarındaki? ABD ile yarışabilecek bir donanmaya sahip olma ihtirasının peşine takılması pek inandırıcı değilken, bunu başarmayı konuşmak bir güç yanılsaması oluşturmaya yardım eder. Bu tür yanılsamalar da gerçekçi olmayan planları hayal etmekten hoşlanan Orta Asya devletlerinin savunma bakanlıklarında oldukça yaygın. Dünyanın bu kısmında yanılsamalar her zaman güç arayışında sık görülen bölgesel bir hastalık hali olacaktır.
* The Jamestown Foundation
(1) CSTO: Kollektif Güvenlik Antlaşması Örgütü. 7 Ekim 2002 yılında Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan devlet başkanlarınca imzalanan bir anlaşmadır. Önce oluşuma dahil olan Azerbeycan ve Gürcistan 1999 yılında üyelikten çıkmıştır. (Rusçası: ??????????? ???????? ? ???????????? ???????????? (????~ODKB)). Nikolai Bordyuzha örgütün Genel Sekreteri olarak atanırken 23 Haziran 2006 yılında Vladimir Putin Özbekistan?ın da örgüte katıldığını duyurdu. Örgüt Bağımsız Devletler Topluluğu?nun 15 Mayıs 1992 yılında imzaladığı Kolektif Güvenlik Anlaşması (CSO) çerçevesinde gelişmiştir. Örgütün resmi internet sitesi www.dkb.gov.ru.
(2) SCO: Kolektif Güvenlik Anlaşması. Rusya, Ermenistan, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan arasında 1992 yılında imzalandı.
Bu makale Ömer Saitoğlu tarafından TİMETURK için tercüme edilmiştir.
Kaynak: http://www.jamestown.org/edm/article.php?article_id=2373119
