Kolesterol ile ilgili sık karşılaşılan yanlışlar: Kolesterolün gerçek yüzü
Kolesterol vücut için hem gerekli olan ancak kandaki düzeyi normali aştığında da tehlike oluşturan bir madde olup halk arasında kolesterole ilişkin yanlış bilgiler yaygındır...
İşte bunlardan bazıları:
1. Beslenme ve fiziksel aktivite ile ilişkili olarak yaptığım seçimler kan kolesterol düzeyimi belirler.
DOĞRU:Yediklerimiz ve ne kadar hareket ettiğimiz kandaki toplam kolesterol düzeyine katkıda bulunur, ancak LDL kolesterolün bir kısmı bizzat vücut tarafından oluşturulur. Kan LDL (kötü) kolesterolünü karaciğer ve barsaklar kontrol eder. Karaciğer kolesterolün hem üretildiği hem de kandan çekilerek yağların sindirimini sağlayan safra asitlerine dönüştürüldüğü organımızdır. Eğer burada üretilen kolesterol miktarı, kandan çekilen miktardan fazla ise, kan kolesterolümüz, diyetimiz ve aktivite düzeyimizden bağımsız olarak artar.
2. Tereyağ yerine margarin yersem kan kolesterolümü daha kolay düşürebilirim.
YANLIŞ: Diyet perspektifinden bakıldığında, kan kolesterol düzeyinin temel belirleyicisi aldığınız doymuş ve trans yağ miktarıdır. Ancak bunun azaltılması ile LDL kolesterolü düşürülebilir. Hem tereyağ hem de margarinin yağ içeriği çok yüksek olduğu için her ikisi de az kullanılmalıdır. Üstelik margarin seçiminde çok dikkatli olunmalı, ambalajın üzerini okunarak, trans ve doymuş yağ bulundurmayan bitkisel yağlardan üretilen yumuşak ya da sıvı margarinler tercih edilmelidir.
3. Zayıf insanlarda yüksek kolesterol diye bir sorun olamaz.
YANLIŞ: Her ne kadar fazla kilolu ve şişmanlarda daha sık olsa da, her tip vücutta yüksek kolesterol olabilir. Bu nedenle kilonuz, aktivite düzeyiniz ve beslenme tarzınız ne kadar kalp sağlığı için önerilenlere uygun olsa da kan kolesterolünüzü düzenli olarak ölçtürmeniz gerekir.
4. Doktorum kolesterolüme ilişkin bir şey söylemedi, o nedenle içim rahat.
YANLIŞ: Sağlığınızın sizin kendi sorumluluğunuz olduğunu unutmayın! Gerekirse siz doktorunuza ?Kolesterolümü ölçtürmem gerekir mi?? diye sorun. Total, HDL, LDL kolesterol ve trigliserid düzeylerinizi yorumlamayı, değerleriniz yüksek veya sınırda ise nasıl düşürebileceğinizi öğrenin, risk durumunuza bağlı olarak diyet ve yaşam tarzınızda yapacağınız değişiklikler ya da kan yağlarını düşüren ilaç tedavisi ile bu düzeyleri düşürebilirsiniz. Unutmayın, doktorunuzun bu konudaki önerilerini dinlemeniz ve önerdiği sıklıkta kan yağlarınızı kontrol ettirmeniz, kalp sağlığınız için koşuldur.
5. Ambalajının üzerinde kolesterol içermez yazan gıdaların kalp sağlığı açısından güvenli olduğundan emin olabilirim.
YANLIŞ: Gıdaların ambalajları üzerinde bulunan besin değerine ilişkin bilgiler çok yararlı olmakla birlikte, kolesterol içermediği ya da düşük oranda içerdiği belirtilen pek çok gıda doymuş ve/veya trans (kısmi hidrojenasyon tekniği ile üretilmiş katı margarinler) yağlardan zengin olup kan kolesterolünüzün artışına katkı yapabilir...
Genelde önce gıdanın bileşiminde en fazla bulunan besin öğelerinden başlandığı için, yağ oranlarının listenin altlarında yer aldığı gıda ürünlerini tercih edin. Şimdilerde ABD?de Gıda ve İlaç Dairesi, ve Avrupa ülkelerinde eşdeğer kuruluşlar, kamuoyundan gelen baskıların da etkisi ile gıda ürünlerinin etiketlerinde doymuş ve trans yağ oranlarının yazılmasını zorunlu kılmıştır. Maalesef ülkemizde üretilen gıdaların etiketlerinde bu bilgiler yer almamaktadır. Genelde doymuş ve trans yağlar daha ucuz olduğundan, ülkemizde özellikle çikolata, gofret, bisküvi, kek, kurabiye, milföy hamuru, cips, mayonez, pizza gibi gıdaların üretiminde ve hamburger gibi fast-food ürünlerinde maliyeti düşürme kaygısı ile, değişen oranlarda kullanılırlar. Ülkemize ait bu ürünlerin trans yağ içerikleri, bisküvi çeşitlerinde %1.0-30.5, gofret, mısır cipsi, kek, kraker, milföy hamuru ürünlerinde sırasıyla %21.8, %0.7, %4.6, %2.1, %2.1, %16.3?tür.
6. Geçenlerde gazetede yumurtanın kolesterol açısından bugüne kadar bilindiği kadar zararlı olmadığını okudum. Artık her sabah kahvaltıda 2 yumurta yiyebilirim değil mi?
YANLIŞ: Tek bir yumurtada 213 mg kolesterol vardır ve LDL kolesterolü normal olan bir kişi günde en fazla 300 mg kolesterol almalıdır. Eğer et ve süt ürünleri gibi kolesterolden zengin gıdaları tüketmiyorsanız yumurta yemeyi düşünebilirsiniz. Unutmayın ki, kek, kurabiye, börek gibi hamur işlerinde bulunan yumurta da günlük kolesterol alımınıza dahildir. Üstelik kan LDL kolesterol düzeyi yüksek olan ve/veya kolesterol düşürücü ilaç kullananların günlük kolesterol alımı 200 mg?ı geçmemelidir.
7. Kadın olduğuma göre kolesterol konusunu sorun etmem gerekmez. Yüksek kolesterol erkeklerin sağlık problemidir.
YANLIŞ: Kadınlarda menopoz öncesinde, dişilik hormonu östrojenin, HDL (iyi) kolesterolü artırıcı etkisinden dolayı LDL kolesterol yüksekliği pek görülmez. Ancak yaşlandıkça ve özellikle menopoz sonrasında kalp dostu diyet alışkanlıkları ve egzersize karşın kolesterol artışı başlar. Gerekirse kolesterol düşürücü ilaç başlanabilir.
8. Orta yaşa gelmeden kolesterol ölçümüne gerek yoktur.
YANLIŞ: 40 yaşın altında, özellikle ailede kalp damar hastalığı bulunanlarda kolesterol düzeyi ölçülmelidir. Özellikle ebeveynlerinde kalp hastalığı öyküsü olan çocuklarda bu ölçüm gereklidir, çünkü bu çocuklarda kalp hastalığı riski yetişkinlerdeki düzeydedir.
Yüksek kolesterol ile mücadelede öneriler...
- Yaşam tarzınızı değiştirin:
- Kalp dostu beslenme tarzını benimseyin
- Düzenli olarak egzersiz yapın
- Sigara ve diğer tütün ürünlerinden uzak durun
Bunlar kolesterolünüzü düşürmek için yeterli olmazsa doktorunuz kolesterol düşürücü ilaç önerebilir.
Türk Kardiyoloji Derneği
