'Dünyanın damı'nda hayat

Gerçi olaylar 4 bin metre yükseklikteki Lasa şehrinde yaşandı ama tartışmaları başkent Pekin?de veya Tibet?in sürgündeki lideri Dalay Lama?nın yaşadığı Hindistan?ın Daramsala şehrinde sürdü.

Aynı günlerde Pekin?de Çin Ulusal Halk Meclisi?nin yıllık toplantısı vardı, toplantının kapanışında düzenlenen geleneksel basın toplantısında yabancı gazetecilerin Çin başbakanı?na yönelttiği bütün sorular Tibet sorunuyla ilgiliydi.

Hatta bir yabancı gazeteci Tibet ve Tayvan sorunlarını ?iki T sorunu? başlığında topladı.

Çinli gazeteciler ise konuyu başka alanlara çekmek isteyen kişiler durumuna düştü.

İki T sorunu

Çin makamlarıyla sürgündeki Tibetliler arasında başta olaylarda ölenlerin sayısı olmak üzere çeşitli konulardaki tartışmalar sürerken, Tibet Budizmi içinden de farklı sesler yükseldi.

Tibet Budizmi?nin sarı mezhebinin eşit statüde iki lideri var: Dalay Lama ve Panchen Lama, yetki sahaları ise ön ve arka Tibet olarak ikiye bölünmüş durumda.

Xigaze şehrinde yaşayan 11. Panchen Lama, Lasa?da meydana gelen son olayları kınadı ve eylemlerin Budizm?in ruhuna ve amacına aykırı olduğunu ileri sürdü.

Bu beklenen bir açıklamaydı, zira bu genç dini lider Pekin yönetimi tarafından seçilmişti. Bu seçim öyle sıradan bir atama değildi.

Tibetliler ölen dini liderlerinin ruhunun aynı dönemde doğan bir başka çocuğa geçtiğine inanıyor.

10. Panchen Lama?nın 1989?da ölmesinden üç gün sonra araştırmalar başladı. Tibet?teki iki gölün izlenmesi sonucu çocuğun nerede ve hangi Tibet yılında doğduğu ?tespit? edildi.




Seçilen 20 üstün zekalı aday sonunda üçe indi ve Tsahilhungpo Tapınağı?ndaki kura çekimi ile 6 yaşındaki Gyaincain Norbu 11. Panchen Lama seçildi.

Bu araştırma çalışmaları için dokuz buçuk milyon dolar harcandığını da söylemeliyim. Bu rakama Çin hükümetinin tapınağa bağışladığı 8 milyon dolar değerindeki altın ve gümüşler dahil değil.

Bugün 19 yaşında olan Norbu ile 72 yaşındaki Dalay Lama karşı karşıya gelmiş durumda.

Bunun Tibet halkının yaşamına etkisi ne olur? Yanıtı zor bir soru.

Tibet?e gittiğimde beni iki şey çarpmıştı. Biri yüksekliğin getirdiği basınç, diğeri yoksulluk.

Tibet?te ilk gidenlerin yavaş hareket etmeleri, kendilerini zorlamamaları gerekiyor.

Bütün otel odalarında acil durum için oksijen makineleri bulunuyor. Hemen hemen bütün dükkanlarda ise oksijen tabletleri satılıyor.

Kliniklerdeki oksijen odalarında günün her saati kendine gelmeye çalışan yabancılara rastlamak mümkün.

Baş ağrısının geçmesi ise birkaç gün alıyor.

Başağrısı ve oksijen hapları

Yabancı iseniz Tibet?te sık karşılaştığınız görüntü, dilencilerin size uzanan elleri oluyor.

Fotoğrafını çektiğiniz kişiye para vermek yazılı ise olmayan bir kural durumunda.

Televizyonda Lasa?da meydana gelen olayları izlerken o insanları düşündüm, acaba ?tam özerklik? veya ?etnik soykırım? gibi kelimelerin varlığından haberdarlar mı?

Hiç sanmam.




Bu insanların biraz inançlarının, biraz da doğanın acımasızlığından dolayı hayata dezavantajlı başladıklarını düşünüyorum.

Belki de bu hınçlarını bankalara, lokantalara, okullara, hastanelere veya evlere saldırarak çıkardılar.

Çin?de 55 azınlık milliyet yaşıyor.

Bunların tamamına yakını Çin toplumunun içinde.

Bazılarının büyük şehirlerde mahalleleri, lokantaları var, özetle sosyal hayata kaynaşmış durumdalar.

Oysa Tibetliler, yaşam tarzlarından dolayı biraz daha tecrit yaşadıkları izlenimi veriyor. Başka bir etnik grupla veya dinle meseleleri olduğu pek söylenemez.

Çin?de Tibet dışında yaşayan Tibetlilerin sayısı fazla değil.

Geleneklerin getirdiği yaşam tarzı, günümüz dünyasında daha fazla mazlum görünmelerine yol açıyor.

Bir tapınakta yaşamını sürdüren genç Panchen Lama?nın veya karizması Beyaz Saray?a, Hollywood?a, birçok önemli ülke liderinin konutlarına kadar ulaşan Dalay Lama?nın bu insanların kaderlerini değiştirmek için neler yapabilecekleri benim için asıl soru olmaya devam ediyor.

BBC