Yeni dönemin yeni ısınmaları, sokak hareketleri, ayaklanmalar ve buna zemin oluşturmalar dönemindeyiz. Soğuk savaş döneminin bittiği zaman diliminde, nasıl bir dünya vardı karşımızda? Hangi bölgeler, nelere sahne oldu? Sovyetler Birliğinin çöküş süreci ile seyredilen bu hikaye, nasıl bir zemin oluşturdu? Bu zemine kimler ve nasıl girdi?
Amerika'nın ve Batı'nın genişleme sürecinde, eski Sovyet coğrafyasındaki ülkelerde neler oldu? Nasıl devrimler, nasıl darbeler yaşandı? Bunlar sadece sorular değil. Üzerinde düşünmemiz gereken ve şimdiki durumlara ışık tutan teker teker derslerdir.
Merkezi Asya'da suların ısıtılması, İran'da gerilim ortamı devreye sokulması, hem içerideki hem de dışarıdaki faktörlerle alakalı olduğunu göz ardı etmemeliyiz.
***
Geçen hafta İran'ı, Ermenistan lideri Paşinyan ziyaret ediyor. İkili ilişkisi güzel olan, birbirini destekleyen devlet! Sorun yok. Hatta hiç yok, ilk baktığımızda. Lakin bu ziyaretin Hocalı soykırımının yıldönümü günü gerçekleşmesi dikkatlerden kaçmadı, kaçamazdı! Paşinyan'ın Ruhani ile samimi görüşmesini dert etmeden yana değilim. Lakin İran'ın içinde bulunduğu bu buhranlı dönemde, ahalisinin saygın çoğunluğunun Türklerden oluşması gerçeği üzerine bunca derin yara var iken, Paşinyan'ı Hocalı katliamının yıldönümü günü ağırlaması, tesadüf değildir. Bu gerilimli dönemde, "acaba bu zemini İran içindeki hangi güçler devreye soktu" sorusunu da vermeden geçemem. İran'da Ruhani ile devrim muhafızları arasındaki gerilimi bilmeyen yoktur. Zarif'i istifa beyanına götüren sürecin de, içteki çekişmeler olduğu aşikardır. Bu dönemde kendi içindeki vatandaşları Ermenistan için ayaklandırmaya değmediğini, en az bizim kadar Ruhani'nin de bilmesi doğal olurdu. İran Türklerinin itirazına neden olan bu olayın, ayaklanmalar için dizayn edilmediğini kim garanti edebilir acaba?
Tuhaf çok tuhaf! İran gibi derin devlet aklı olan bir devlet yapısının bu kadar sorunlu dönemde, böyle bir günde Paşinyan'ı ağırlaması, büyük tahribatlara yol açacak türdendir. İran her ne kadar İsrail-Azerbaycan ilişkilerinden rahatsızlık dile getirse de ve bunu da Ermenistan-İran ilişkilerinin pekişmesinde esas unsur olarak gösterse de, meselenin esas gayesinin bu olmadığı nettir. Azerbaycan, Gürcistan Ermenistan üzerinde kendine has derin çalışmalarını biliyor, görüyor ve anlıyoruz. O nedenledir ki; İran, Güney Kafkasya'da her şeye Rusya ve İran'ın karar vereceğini söylüyor. Görüyor musunuz oyunun derinliğini?
Evet, Amerika-İsrail, İran'a yönelik hamlelerini artırdıkça, bunun yansımasını bölgenin her tarafına yayılmış ‘İran eksenli' ateşle göreceğiz. İran'ın içindeki iç çekişmeler ise, ülkenin içindeki tezatları, dışarıdan kullanmak için hazır duruma getirmekte. İran, Sovyetler Birliği çöktürülürken kullanılan bölgeleri ve nedenleri göz önünde bulundurmazsa, çok güvendiği Rusya'ya rağmen hem kendisini hem de bölgeyi aleve teslim edecektir.
