Türkiye'nin, FBI'dan ABD'deki Wolfe Sanat Merkezi'nde 47 yıldır sergilenen ve MS 2. yüzyıla ait 12 adet Zeugma mozaiğinin iadesi için destek istediği ortaya çıktı. FBI, talebin özel hukuk kapsamına girdiğini ifade ederek; ancak cezai soruşturmaya esas teşkil edebilecek, kanıtlanabilir bilgi bulunması halinde kendilerine başvurulabileceği yönünde yanıt verdi.
Mozaiklerle ilgili gelişmeler kültür varlıklarının iadesinin sağlanması ve korunması için kurulan Meclis Araştırma Komisyonu'nun taslak raporunda yer aldı. Raporda, Türkiye'nin Bowling Green Üniversitesi'nde bulunan bir öğretim üyesinin, Wolfe Sanat Merkezi'nde 47 yıldır sergilenen ve MS 2. yüzyıla tarihlenen 12 adet mozaik panelin Zeugma'dan çalınmış olabileceği ihtimalini gündeme getirmesiyle çalışmalar başlatıldığına yer verildi. Bunun üzerine mozaiklerin kökenine ilişkin iki akademisyen tarafından rapor hazırlandı.
FBI VE MÜZE YETKİLİLERİYLE İRTİBATA GEÇİLDİ
Her iki raporda da mozaiklerin Zeugma Antik Kenti'ne, Çingene Kızı mozaiğinin de bulunduğu kültür katmanına ait olduğunun bildirilmesiyle FBI ve müze yetkilileriyle irtibata geçildi. Türkiye, ABD'den “karşılıklı iyi niyet çerçevesinde mozaiklerin iadesi konusunda girişim başlatılmasını” talep etti. FBI tarafından konunun özel hukuk kapsamına girdiği belirtilerek, “ancak cezai soruşturmaya esas teşkil edebilecek, kanıtlanabilir bilgi bulunması halinde FBI'a başvurulabileceği” yanıtı geldi.
Bowling Green Üniversitesi yetkililerince de “mozaiklerin Türkiye'de ne zaman, nasıl bulunduğu ve yurtdışına ne zaman ve nasıl kaçırıldığı konusunda bilgi ve belge sunulması” talep edildi. Ayrıca 2012-2013 yıllarında, Bowling Green Üniversitesi yönetimi ile yapılan toplantı ve yazışmalarda, mozaiklerin mülkiyetinin tamamen Türkiye'ye verilmesinin ve anlaşmaya varılması halinde iadenin en kısa zamanda gerçekleşmesinin beklendiği ifade edilerek, gerek görülmesi halinde konunun kamuoyunun dikkatine sunulacağı ve mozaiklerin iadesi meselesinin hukuki alana taşınması konusunda kararlı bir tutum içerisinde olunacağı bildirildi.
KAÇAK KAZI GERÇEKLEŞTİRİLDİ
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından da Bowling Green Üniversitesi yönetimine iletilen ve mozaiklerin Türkiye kökenli olduğunu ispatlayan bilimsel rapor gönderildi. Raporda, 1955-1965 yılları arasında, Zeugma Örenyeri'nde çok sayıda kaçak kazı gerçekleştiği ve bulunan eserlerin yabancılara satıldığı yönünde bilgilere ulaşıldığı belirtildi.
Üniversite yönetimi ise raporu yeterli görmeyerek, mozaiklerin yurtdışına kaçırılmasına ilişkin yasadışı faaliyeti ispatlayan doküman sunulması konusunda ısrarcı davrandı. Bunun üzerine, Türkiye, “alternatif yöntemler üzerinde durularak, konuyla ilgili yerli ve yabancı basının desteğinin alınmasıyla üniversite üzerinde kamuoyu baskısı oluşturmayı hedefleyerek, bilgi ve belge teminine ilişkin diğer araştırma ve çalışmaları sürdürme” kararı aldı.
İMZA KAMPANYASI BAŞLATILDI
Bu kapsamda da Aktüel Arkeoloji dergisinin girişimiyle, www.change.org adresinde “Zeugma'dan Amerika'ya kaçırılan mozaikler iade edilsin” başlıklı sanal imza kampanyası başlatıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın da desteklediği kampanya kapsamında, 24 Kasım 2017 tarihi itibarıyla 44 bin 139 imza toplandı. Bakanlık, kampanyaya ne kadar katılım sağlanırsa, “Türk kamuoyunun mozaiklerin iadesine ilişkin çağrısının Bowling Green Üniversitesi'ne ifade edilmesinin o ölçüde mümkün olacağını” değerlendiriyor.
