İslam bilimi ve tasavvuf alanında araştırmalar yapan, ömrünü kitaba ve eğitime adayan mütefekkir, şair ve yazar Mahir İz, yüzlerce kimsenin hayatında yer etmiş, dönemi anlatan hatıratlarda kendine muhakkak yer bulmuş abide bir şahsiyet. Şahsen, hep böyle kimselerin kütüphanelerini merak ederim. Bu abide şahsiyetlerin yakınında bulunmuş kimselere ilk iş kütüphanelerinin ahvalini sorarım, eğer vefat etmişler ise kitapların akıbetlerini. Mahir İz de kitaplarını merak ettiklerimdendi. Bir kitapta (İsmail Özdoğan'ın “Dem Bu Demdir Demlen Bu Demden” adlı hatıralarında) karşıma Mahir İz'in aslında elinde pek de kitap bulundurmadığı bilgisi çıktı.
Mahir İz kendisine gelen kitapları etrafındakilere hediye edermiş. Elinde kitap tutmaması küçükken babasını yanan evleri önünde görmesinden. Mahir İz'in babası oldukça mühim bir adam ve çok güzel bir kütüphaneye malik. Bir gün babasına haber etmişler, sizin sokakta yangın var diye. Babası telaşla koşmuş sokağın başında yananın kendi evleri olduğunu görmüş. Bir tek “Kitaplarım!” demiş, başka hiçbir şey dememiş.
Kendisinin her Türk münevverinin okumasında büyük faydaları olan bir kitap listesi var imiş. İsmail Özdoğan'ın bahsi geçen hatıratında, İsmail Güleç tarafından aktarılan bu liste mevcuttu, buraya alalım. Liste dört parçalı: Dini Eserler, Edebi Eserler, Genel Kültür Eserleri, Tarihi Eserler.
DİNİ ESERLERE:
Mahir İz – Tasavvuf
Hamidullah'ın bütün kitapları
A. Kemal Belviranlı - İslam Prensipleri ve Peygamberimiz Efendimiz
Mahmud Hakkı - Halid b. Velid
Bekir Topaloğlu - İslam'da Kadın
Muhammed Ebu Zehre - İslam'da Sosyal Dayanışma
Gazali'nin eserleri
Ali Özek - İslam'da İbadet
Abdullah Öztemiz Hacıtahiroğlu - Dini Şiirler Antolojisi
Mehmet Vehbi Efendi'nin tefsiri ve Ahkam-ı Kuraniyye'si
Hasan Basri Çantay ve Ömer Nasuhi Bilmen'in mealleri, Hukuk-ı İslamiye Kamusu ve Muvazzah İlm-i Kelâm
Eşref Edip - Asr-ı Saadet
Şirvanî - İslam'da Siyasi Düşünce ve İdare
Ebu'l Hasan en-Nedvî - Müslümanların Gerilemesi ile Dünya Neler Kaybetti ve Hazreti Peygamber'in Yolu
Ömer Rıza Doğrul - Kuran Nedir
Enver Kuraşî - Faiz Nazariyesi ve İslam
Zübeyir Sıddık - Hadis Edebiyatı Tarihi
Mahmud Ebussuud - İslami İktisadın Esasları
Osman Keskioğlu - İslam Hukuku
Muhammed Ebu Zehre - İmam-ı Azam Ebu Hanife ve Riyazu's-Salihîn
Seyyid Kutup'un kitapları
Muhammed Kutup'un kitapları
Mevdûdî'nin eserleri
Rahmi Baban - İlim-Ahlak-İman ve Allah Vardır
EDEBİ ESERLER:
Mehmet Akif – Safahat
Necip Fazıl - Ahşap Konak ve Reis Bey
Ali Ulvi Kurucu - Gümüş Tül ve Alevler
Abdullah Öztemiz Hacıtahiroğlu - Sessiz Gürültü
Necla Pekolcay - İslami Türk Edebiyatı
Yahya Kemal Beyatlı - Aziz İstanbul ve Kendi Gök Kubbemiz
Namık Kemal - Gülnihal ve Vatan Yahut Silistre
Ahmet Hamdi Tanpınar - Beş Şehir ve Huzur
Nurettin Topçu – Taşralı
Cengiz Dağcı'nın romanları
Ergun Göze - Meşhurların Son Sözleri
Peyami Safa - Matmazel Noralinya'nın Koltuğu ve Fatih-Harbiye
Samiha Ayverdi'nin eserleri
Tarık Buğra - Ayakta Durmak İstiyorum
Ahmet Hikmet Müftüoğlu – Çağlayanlar
Ömer Seyfettin - Eski Kahramanlar
Ahmet Kabaklı - Türk Edebiyatı Tarihi
Fahri Ersavaş - Hamasi şiirler Antolojisi
GENEL KÜLTÜR ESERLERİ:
İlhan Egemen Darendelioğlu - Türkiye'de Komünist Hareketleri
Kadir Mısıroğlu - Sarıklı Mücahitler
İsmail Hami Danişment - Garb Medeniyetinin Membaı Olan İslam Medeniyeti, Eski Türk Seciye ve Ahlakı ve İstanbul'un Fethinin Medeni Kıymeti
Hitler - Komünistler ve Beynelmilel Yahudi
Necip Fazıl - Büyük Mazlumlar, Türkiye'de Komünizm ve Köy Enstitüleri ve İdeolocya Örgüsü
Abdülmecit Belli - Adalet Mülkün Temelidir
Osman Turan - Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi ve Türkiye'de Siyasi Buhranın Kaynakları
Tahirü'l Mevlevi - Müslümanlıkta İbadet Tarihi
Cevat Rifat Atilhan - Masonluk, 31 Mart Vakası ve diğer eserleri
Ergun Göze - Peyami Safa-Nazım Hikmet Kavgası, Kadir Mısıroğlu Amerika'daki Zenci Müslümanlık Hareketi
Nurettin Topçu'nun tüm eserleri
Ahmet Çiftçi - Komünizmin Maskesi Sosyalizmdir ve Ortak Pazar
Bekir Berk - Dünya Anayasalarında Din
Mustafa Sıbai - İslam'da ve Müslümanlara Göre Kadın
Ali Fuat Başgil - Gençlerle Başbaşa
Saadet Bektöre - Volga Kızıl Akarken "Volga Kızıl Akarken"
Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu - Sultan II. Abdülhamit ve Osmanlı İmparatorluğunda Komitacılar ve Ordu ve Politika
Mümtaz Turhan - Garplılaşmanın Neresindeyiz
Kadircan Kaflı - Türkiye'nin Kaderi
Mehmet Kaplan - Büyük Türkiye Rüyası
William J. Lederer-Eugene Burdick - Kızıl Karıncalar ve Çirkin Amerikalı
U. T Hsu - Gizli Mücadele
TARİHİ ESERLER:
M. Asım Köksal - Hz. Muhammed ve İslam Tarihi
Vecdi Bürün - Nasıl Öldüler
Yılmaz Öztuna'nın eserleri
Kadir Mısıroğlu - Yunan Mezalimi, Lozan Zafer mi, Hezimet mi
Necip Fazıl - Sultan Abdülhamit ve Vahideddin
İsmail Hakkı Uzunçarşılı - Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı
İsmail Hami Danişment - İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi
Abdullah Taymaz - Rus İhtilalinden Hatıralar
Bu kitaplar pek tabii 60-70 kuşağını besleyen eserler ancak bugün için söyleyecek şeyleri hâlâ mevcut. Ancak mesela İsmail Hami Danişment gibi bir fikir adamının eserlerinin bugün (İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi dışında) erişilebilir olmaması hakikaten büyük bir kayıptır.
Okuma ve kitap listelerinin havada uçuştuğu bu dönemde neredeyse 50 sene evvelinden Mahir İz'in tavsiyelerini de göz ardı etmeyin derim. Çünkü Türkiye'nin bir dönemini (ve dolayısıyla bugününü) anlamlandırmak için bu eserlere başvurmak oldukça elzem.
M. Murtaza Özeren
Kaynak: https://www.dunyabizim.com/mahir-iz-e-gore-her-munevverin-mutlaka-okumasi-gereken-kitaplar-resimleri,11686.html
MAHİR İZ KİMDİR?
28 Ocak 1895'te İstanbul'da doğdu. Babası Külâhîzâdeler diye anılan bir ilmiye ailesinden, Medine ve Ankara kadılıklarında bulunmuş Seyyid İsmâil Abdülhalim Efendi, annesi de kadı ve şeyhülislâmlar yetiştirmiş bir aileden gelen Râife Hanım'dır. Tahsiline babasının kadılıkla görevli bulunduğu Midilli'de başladı; Balıkesir İdâdîsi'nin ilk kısmında okudu. Burada, kendisine hocalık yapmak üzere babası tarafından İstanbul'dan getirilen Saraybosnalı müderris Mahmud Necî Efendi'den özel dersler aldı; bu hocasından ileriki yıllarda da çeşitli dersler okudu. Babasının tayin edildiği İstanbul, Isparta ve Medine'de rüşdiyeye devam etti. Medine'de Arapça'sını ilerletti.
İstanbul'a döndükten sonra iki yıl Vefa İdâdî'sinde öğrenim gördü. Babasının kadı olarak gittiği Ankara'da sultânîden mezun oldu (1916). Aynı okulun ilk kısmında Türkçe muallimliğiyle elli dokuz yıl sürecek olan öğretmenlik hayatına başladı. Millî Mücadele'ye katılmak üzere Ankara'ya gelen Mehmed Âkif'le birlikte Farsça, Fransızca ve edebiyat alanlarında çalışarak kendini yetiştirdi.
“Tûf-i Şegaf” başlıklı ilk şiiriyle daha birkaç şiirini Maksud Kâmran takma adıyla bu yıllarda Sa'y mecmuasında yayımladı. Bir yandan hocalık yaparken bir yandan da Büyük Millet Meclisi'nde zabıt kâtibi, zabıt mümeyyizi ve ikinci grup şefi sıfatıyla dört yıl görev yaptı. Bu sırada, Büyük Millet Meclisi hükümetinin Şer‘iyye ve Evkaf Vekâleti'ne bağlı Te'lîfat ve Tedkīkāt-ı İslâmiyye Encümeni üyeliğiyle Ankara'ya gelen Ömer Ferit (Kam) ile tanışarak ondan faydalandı.
Ankara'nın hükümet merkezi olacağının anlaşılması üzerine meclisteki görevinden ayrıldı ve Sultanselim'deki İmam-Hatip Mektebi'nin tarih hocalığına tayin edildi (16 Aralık 1924). Üniversite tahsilini tamamlamak üzere önce Eczacı Mektebi'ne, arkasından Kimya ve Hukuk fakültelerine yazılıp bir süre devam ettiyse de nihayet Edebiyat Fakültesi'ne kaydoldu.
Kadıköy Orta Mektebi, Fransız Saint Jean D'Arc Okulu, Halıcıoğlu ve Kuleli Askerî liseleri, Üsküdar Paşakapı ve Davutpaşa orta mekteplerindeki hocalığını sürdürürken Edebiyat Fakültesi'nin derslerini bitirdi. Fakat tezini tamamlayamadan Edremit Orta Mektebi müdürlüğüne tayin edildi (12 Eylül 1933). 1936'da Beykoz Orta Mektebi Türkçe öğretmenliğiyle İstanbul'a dönünce tezini tamamlayıp 1938 yılında fakülteden mezun oldu ve Nişantaşı Erkek Orta Mektebi müdürlüğüne getirildi.
Mahir İz'in öğretmenlik hayatının son devrelerinden biri, Haydarpaşa Lisesi'ndeki edebiyat öğretmenliğiyle İstanbul İmam-Hatip Mektebi müdürlüğü (1958-1959) oldu.
Çamlıca Kız Lisesi edebiyat öğretmeni iken emekliye ayrılan Mahir İz (Ocak 1960), İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü'nde İslâmî edebiyat tarihi hocalığı ile yeniden mesleğine döndü. Burada tasavvuf tarihi, hitabet ve irşad derslerini de okuttu (1960-1970).
1960 ihtilâlinden sonra Kur'ân-ı Kerîm'in Latin harfleriyle basılması konusunda danışılmak üzere Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından davet edildiği Ankara'daki bir toplantıda bunun yanlış olduğunu söyleyerek vazgeçilmesini sağladı. Aynı yıllarda Diyanet İşleri Başkanlığı'nca hazırlatılan Kur'ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı adlı eserin redaksiyon heyetine başkanlık yaptı. Özel Fatih Koleji'nin kurucu müdürü oldu (1965-1968). 9 Temmuz 1974'te vefat eden Mahir İz'in cenazesi 11 Temmuz'da Sahrayıcedid Mezarlığı'na defnedildi.
Ölümü üzerine bazı şairler tarafından tarih manzumeleri ve mersiyeler yazılmış, hakkında otuz kadar yazı kaleme alınmıştır. Ayrıca İmam-Hatip Okulu ve Yüksek İslâm Enstitüsü'ndeki talebelerinin yayımladığı Tohum dergisinin 86. sayısı (1975) Mahir İz Özel Sayısı olarak çıkarılmış, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi'nin önünden geçen caddeye törenle Mahir İz caddesi adı verilmiştir (19 Haziran 1995).
Şiirlerinde Maksud Kâmran, içtimaî ve edebî yazılarında Namık Yaz, ilmî yazılarında Abdullah Söğüt takma adını kullanan Mahir İz, özellikle 1960 sonrasında çıkan Diyanet Gazetesi, Sebîlürreşâd, İslâm Düşüncesi, Tohum, Oku, Hilâl, Yeni İstiklâl, Bugün, Yeni Asya gibi gazete ve dergilerde kendi adıyla yazılar kaleme almıştır. Bu arada dinî ve ilmî yayın yapmak üzere kurulan Sönmez Neşriyat ve Matbaacılık Şirketi'nin iki yıl idare meclisi reisliğini yapmış ve gençler üzerinde etkili olan haftalık Yeni İstiklâl gazetesinin ilk otuz sayısında başmakale yazmıştır.
Sosyal faaliyetleriyle de dikkat çeken Mahir İz birçok cemiyet ve vakfın kuruluşuna katılmış, buralarda aktif hizmetlerde bulunmuştur. Bunlar arasında, Millî Mücadele'yi desteklemek üzere Büyük Millet Meclisi'nin açılışından önce Ankara'da kurulan Azm-i Millî Cemiyeti, Ankara ve İstanbul'da Muallimler Cemiyeti, İmam-Hatip okullarının kurulması ve yaşatılmasında önemli hizmetler gören İlim Yayma Cemiyeti, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı ile Millî Kültür Vakfı sayılabilir. Mahir İz, Erzurum'dan bağımsız aday olarak 1961 ve 1965 yıllarında senato seçimlerine katılmışsa da seçilememiştir.
Mahir İz'in en önemli taraflarından biri de çok sevilen bir sohbet adamı ve iyi bir hatip olmasıdır. Yüksek İslâm Enstitüsü'ndeki hocalığından itibaren çeşitli fakültelerden öğrencilerle yaptığı sohbetleri İstanbul'un en güzel mekânlarında birer ilim, irfan ve sanat mahfeli halinde yıllarca devam etmiştir.
ESERLERİ:
1. Tasavvuf (İstanbul 1969, 2000 [9. bs.]). Yüksek İslâm Enstitüsü'ndeki derslerinde asistanı Selçuk Eraydın'ın tuttuğu notların müellif tarafından tamamlanması suretiyle hazırlanmıştır. Konuların işlenişi sırasında müellifin edebî birikimini esere aktarması, çok sayıda Arapça, Farsça ve Türkçe beyti naklederek tasavvuf edebiyatını en seçkin örnekleriyle açıklaması kitaba ayrı bir değer katmaktadır. İlk baskısından sonra eser, talebelerinden M. Ertuğrul Düzdağ tarafından ders kitabı hüviyetinden çıkarılarak yeniden düzenlenmiş, sonunda yer alan tarikatlar listesi geliştirilerek alfabe sırasına konulmuş, bir indeks ve Mahir İz'in hayatıyla ilgili kısa bir bölümün ilâvesiyle yeniden bastırılmıştır (İstanbul 1981).
2. Din ve Cemiyet (İstanbul 1972). İslâmiyet'in sosyal hayatın her sahası için gösterdiği usul ve yolları ortaya koyan bir eserdir. İçindeki yazıların bir kısmı Diyanet Gazetesi'nde “Amel-i Sâlih Sohbetleri” başlığı altında, bazıları ise İslâm Düşüncesi dergisinde daha önce yayımlanmış makalelerden oluşan eseri M. Ertuğrul Düzdağ yeniden neşre hazırlamıştır (İstanbul 1979, 1998 [5. bs.]).
3. Yılların İzi (İstanbul 1975). Seksen yıllık ömrünü, Osmanlı Devleti'nin geniş coğrafyası içinde İstanbul'dan Medine'ye kadar uzanan çeşitli yerlerde İttihat ve Terakkî, Millî Mücadele ve Cumhuriyet döneminde yaşayarak geçirmiş, çöküşü ve kurtuluşu görmüş, Cumhuriyet'in kuruluşu sırasında cereyan eden olaylara meclis zabıt kâtibi olarak şahit olmuş olan Mahir İz'in hâtıralarından meydana gelen eser, yakın tarihimizin bilinmeyen siyasî hadiselerine ait bazı gerçekleri ortaya koyması bakımından önemlidir. Kitapta müellifin çocukluğu, gençliği, mektep hayatı, arkadaşları, hocaları, dostları, talebeleri, fikirleri ve hayat prensipleri hakkında verdiği bilgiler dört bölüm halinde düzenlenmiştir.
Mahir İz ayrıca, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından hazırlatılan Kur'ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı (Meâl) (Ankara 1961) adlı eseri gözden geçirmiş ve Ahmed Cevdet Paşa'nın Kısas-ı Enbiyâ'sını sadeleştirmiştir (Ankara 1972). Eserin Hz. Peygamber'e ait ilk kısmı M. Ertuğrul Düzdağ tarafından yeniden düzenlenerek Peygamber Efendimiz adıyla tek cilt halinde yayımlanmıştır (İstanbul 1982).
Kaynak: https://islamansiklopedisi.org.tr/iz-abdullah-mahir
