Sanatsal ve mimari anlamında dünyanın en değerli eserlerinden biri olan ve “dünyanın 8. Harikası” olarak görülen Ayasofya'nın gizemi çözmekle bitmiyor.
Önce gün Ayasofya Camii'nde kırılan taşın altından runik alfabesiyle yazılmış 5 parça kağıt çıkması, gözlerin yine bu tarihi mabede çevrilmesine yol açtı.
Y. Mimar Restoratör Seda Özgen Bilgili Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Ayasofya'da yeni ve çok önemli bilimsel keşiflerin yapıldığını belirterek, “Kıymetli arkadaşım Hasan Fırat Diker'in öncülüğünde, Ayasofya'nın yer altı menfezleri üç boyutlu olarak tarandı. Gerçekten paylaşılması, topluma aktarılması gereken bu özverili bilimsel çalışmalar” dedi.
Ayasofya'nın yeraltı menfezlerini gösteren kesit... Ayasofya'nın döşemesi olan dev mermer blokların hemen altında yeraltı başlıyor. Ayağımızın altındaki mermer döşeme, kaplama değil, döşemenin tüm taşıyıcısı bu masif mermer. Bu olağanüstü bir keşif.
Öte yandan geçen yıl istanbul'da gerçekleştirilen 'Uluslararası Ayasofya Sempozyumu'nda yapılan çalışmalarla ilgili bilgilendirme sunumu şöyle:
Üniversitemizin Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden aldığı izinle gerçekleştirilen, “Ayasofya Yer Altı Yapılarının Görüntülenmesi ve Belgelenmesi Projesi”nin saha çalışmaları 29 Haziran-16 Temmuz 2020 tarihleri arasında tamamlanmıştır. Bu araştırma projesi, FSMVÜ Mimarlık ve Tasarım Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Hasan Fırat Diker, Doç. Dr. Mine Esmer ve Dr. Öğr. Üyesi Alidost Ertuğrul ile İTÜ Güzel Sanatlar Bölümü'nden Öğr. Gör. Arkeolog Ali Hakan Eğilmez yürütücülüğünde gerçekleştirilmiştir. Zorlu koşullarda gerçekleşen bu çalışma sayesinde, yeni keşiflerle toplam uzunluğu yaklaşık 936 metreyi bulan Ayasofya ve çevresindeki yer altı menfezleri ve yapılarının üç boyutlu taraması yapılmıştır. Böylece Ayasofya'nın zemin altında hava sirkülasyonu ile su tesisatının erişimini sağlayan altyapının gizemli mekânlarının görselleştirilmesi ve bu projenin ardından yer altı yapılarında yer yer hava sirkülasyonunu engelleyen yıkıntıların ve çamur birikintisinin uzaklaştırılması yönünde öneriler geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bu araştırma kapsamında daha önceden belgelenmemiş Ayasofya manzumesinin pek çok yer altı yapısı keşfedilmiş ve Ayasofya envanterine dijital ortamda kazandırılmıştır. Böylece Geç Antik dönemde inşa edilmiş Ayasofya'nın sürdürülebilir korunmasına yönelik yeni bulgular ortaya konulmuştur. Araştırma projemizin Ayasofya'nın nefes almasına imkân tanıyacak yer altı yapılarına yönelik yeni bir projeyle devam etmesi, olağanüstü evrensel değere sahip bu anıtın korunması ve sonraki nesillere aktarılması adına büyük önem arz etmektedir. Yer altı mekânlarının taraması, genişliğin elverdiği mekânlarda FSMVÜ Mimarlık ve Tasarım Fakültesi bünyesindeki 3D yersel lazer tarama cihazının üniversite öğretim üyelerimiz tarafından kullanımı ile, yüksekliği 60 cm altında kalan tünellerde ise KRM Harita firmasının sağladığı daha ufak boyutlu bir tarama cihazı ile firmanın mühendis ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir. Araştırmamız daha önceden bir bütün olarak ele alınmamış ve mimari rölöve tekniği ile ifadelendirilmemiş olan Bizans ve Osmanlı dönemine ait yer altı yapılarını belgelemeye yöneliktir.
