Barış Pınarı Harekatı'nda "ara verilirken" ABD ve Türkiye arasında bir anlaşma sağlandı. Varılan anlaşmayla Türkiye'nin hem sahada hem masada "kazanan" konumuna geldiği belirtilirken, sürecin en dikkat çeken unsuru ABD Başkanı'nın bizatihi kendisiydi. Donald Trump'ın Türkiye'ye yönelik övgü dolu ifadeleri, PYD/YPG için "IŞİD'den daha kötü" çıkışı, Obama yönetimine açıkça "PKK ile iş tuttun" uyarısı ve bunların yanı sıra Türkiye'ye için "yaptırım" tehditleri...
Tamamı birbiriyle ve ABD'nin Suriye'nin kuzeyinde sürdürdüğü politikayla ve Pentagon'un tutumuyla çelişen bu adımlar, Barış Pınarı Harekatı boyunca kameraların Trump'a, spot ışıklarının Beyaz Saray'a çevrilmesine sebep oldu.
Tartışmalı mektubu ile Türkiye'nin, çekilme kararı ile de ABD müesses nizamında okların hedefinde olan Trump, söylendiği gibi diplomatik akıldan yoksun mu hareket ediyor? İşte Trump'ın 'kazanımı' önceleyen patronluk anlayışı...
Yüksek lisans tezini “Offensive Realizm Bağlamında Türkiye'nin Güvenlik Yaklaşımı: PKK/YPG Örneği” üzerine hazırlayan, hali hazırda Anadolu Ajansı'nda uzman yardımcısı olarak görev yapan Mesut Özcan, Fikir Turu için kaleme aldı:
"MUTLAK KAZANÇ" AMACI
“America First” sloganı ile iktidara gelen ve izlediği dış politikada da bunu önceleyen Trump'ın eylemleri her ne kadar “ABD içine mi kapanıyor?” tartışmalarına konu olsa da temelde savunduğu anlayış, ABD'nin mevcut hegemonyasını korumaktan geçiyor. Bu çerçevede Trump, neredeyse her kararında “mutlak kazanç” hesabıyla hareket ediyor.
ABD'nin çıkarlarının üstünlüğünü ve hegemonyasının sürdürülmesini dış politikasının merkezine koyan Trump için, dünyanın diğer bölgelerindeki krizlerle ilgilenmek, temelde ‘fayda-maliyet' hesabı ile ilgili. Karar sürecinin merkezine atılacak adımın getirisinin ne olacağını ve maliyetini yerleştiren Trump, hesabını da buna göre yapıp, kararlarını da bu perspektifle alıyor.
Dolayısıyla Trump için Irak'ın işgalinden bu yana bölgede devam eden istikrarsızlıkların bir parçası olmayı sürdürmek ve kendi deyimiyle “sonsuz savaşın” sürdüğü bir bölgede, küresel alanda maliyetleri olan bir sorumluluk almak ne “akılcı” bir yaklaşım ne de ABD'nin hayati çıkarları ile uyumlu.
Çekilme kararına yönelik eleştirilere karşı ABD'nin “7 bin mil öteden gelip, düşmanı Esad'ın yönettiği toprakları koruyamayacağı” cevabını veren Trump, sahada olmanın en önemli gerekçesi olarak sunulan DEAŞ tehdidini de yenilgiye uğrattığına inanıyor. Trump'a göre, bundan sonraki süreçte DAEŞ ile mücadele etmesi gereken aktörler, bölge ülkeleri ve tehdit riski algılayan Avrupa ülkeleri olmalı. Avrupa'yı sorumluluk almaktan kaçınmakla suçlayan Trump elbette bu listeye Türkiye ve Rusya'yı da ekliyor ve “Mahallelerindeki DEAŞ savaşçıları ile ne yapacaklarını kendilerinin çözmesi gerekecek” yorumunu yapıyor.
Trump'a göre, ABD tehditlerden uzak. DEAŞ'a yönelik “yeniden güçlenebilir” uyarılarına karşı da “Bence mutlak bir tehdit değil ama olursa yeniden ezip geçeriz” uyarısını da yapmayı ihmal etmiyor.
YPG İLE İŞBİRLİĞİNE "KISA SÜRELİ" YAKLAŞIM
ABD'nin Irak'ın işgalinden bu yana 8 milyar dolar harcadığına dikkat çeken Trump için, PKK/YPG de ABD'nin askeri ve maddi yardımları ile ayakta kalan ve Washington için maliyet tablosunu artıran bir araçtan başka bir şey değil.
YPG'nin terk edilmişlik duygusu ve Washington'daki “başka müttefik bulamayız” eleştirilerine, hem Savunma Bakanı Mark Esper'in hem de Başkan Trump'ın Türkiye ile köklü ilişkileri ve NATO üyeliğini hatırlatarak örgütle iş birliği yapmanın önceki başkan Barack Obama'nın hatası olduğunu deklare etmesi, Trump'ın bu ilişkiyi müesses nizamdan farklı olarak kısa vadeli gördüğü şeklinde değerlendirilebilir.
ŞAHİNLERİN "İRAN" KAYGISI
Trump'a karşı çıkanların dile getirdiği bir soru da İran ile ilgili. PKK/YPG, DEAŞ sonrası dönemde İran'ın sınırlandırılması noktasında işlev görebilir mi? Bu düşünce, Trump'tan ziyade eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton'un benimsediği ve bazı çevrelerin de son dönemde savunageldiği bir yaklaşım oldu. Trump daha önce İran'ı sınırlandırmak istediğini deklare etmesine karşın bunu hiçbir zaman doğrudan Suriye üzerinden yapmak istediğini ve bu noktada PKK/YPG ile çalışacağını dile getirmedi.
"OFFSHOTE DENGELEME"
Bununla birlikte Trump'ın Suriye'den asker çekme kararı, ABD'nin önemli askeri üslerinin bulunduğu Ortadoğu'dan çekildiği anlamına gelmiyor. Buradan da anlaşılan o ki, Trump yönetimi bölgede “offshore dengeleme” mantığına göre hareket etmeyi tercih ediyor. Başka bir ifade ile Trump, oldukça maliyetli olan bir ülke veya bölgede güç bulundurarak etki etme veya o bölgeyi dönüştürmeye çalışmak yerine, ABD'nin hayati çıkarlarını sürdürmeye devam edeceği dışarıdan bir dengelemeyi daha rasyonel buluyor.
ÖNCELİK FARKI
Yine Amerika'da azil soruşturmasının gölgesinde yeni başkanlık seçimleri yaklaşırken Trump'ın önceliğinin ülkesinden binlerce kilometre ötede bir türlü çözüm bulunamayan Suriye meselesi olmadığı da çok açık. Trump için asıl öncelik Amerika'nın yakın sınırları, Asya Pasifik ve petrol geçiş bölgesi olan Arap Körfezi. Bu yaklaşım temelde “offshore dengeleme” mantığı ile de uyuşuyor.
ABD'NİN "VAZGEÇİLMEZ ALANLARI"
Amerika'nın önemli siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler teorisyenlerinden Prof. Stephen M. Walt ve Prof. John Mearsheimer gibi isimler de, NATO ittifakının bulunduğu Avrupa, yeni rekabet alanı olarak öne çıkan Asya-Pasifik ve Körfez bölgesinin ABD'nin uluslararası sistemdeki hegemonyasını sürdürmesinde vazgeçilmez alanlar olduğunu vurguluyorlar.
Bu çerçeveden bakınca Trump'ın izlediği politika nedeniyle ABD'deki Kongre, CIA, Pentagon ve Dışişleri Bakanlığı gibi kurumlarla arasında derin çatlaklar ve belirsizlikler olmakla birlikte önceliği hayati alanlara verme noktasında rasyonel davrandığı iddia edilebilir. Nitekim Trump, Suriye'den çekilme kararını açıkladığı bir dönemde Körfez'in güvenliğini sağlamak amacıyla Suudi Arabistan'a asker gönderme kararı da aldı. Bu noktada Trump'ın offshore dengeleme fikrini, Bush döneminden bu yana sürdürülen, 8 milyar doların harcandığı, daha fazla asker ve lojistik destek bulundurmayı zorunlu kılan “onshore dengeleme” stratejisine tercih ettiği anlaşılıyor.
"BÖLGE SORUNLARIYLA BÖLGE ÜLKELERİ İLGİLENSİN"
Diğer taraftan Türkiye'nin başlattığı operasyon kapsamında DEAŞ ile mücadeleyi de kapsayacak şekilde yeni sorumluluklar üstleneceğini duyurması da Trump'ın “bölge sorunlarıyla bölge ülkeleri ilgilensin” mantığıyla örtüşüyor. ABD'de artan tartışmaların etkisi ile Türkiye'ye “kontrol bende” mesajı da veren Trump, “havuç-sopa” mantığı ile “zımni rıza/destek” veya “ekonomik yaptırım” tehditleriyle gözdağı vermekten de geri kalmıyor. ABD'nin çekilmesinin tartışıldığı ve sahadaki dengelerin yeniden şekillenmeye başlandığı bir dönemde, ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun Ankara'yı ziyareti, bir anlamda Ankara'ya sürecin tamamen dışında kalınmadığı mesajını verme ve oyunun kurallarını hatırlatma amacını taşıyor.
* Ara başlıklar editör tarafından eklenmiştir. Makalenin orijinalinde yer almamaktadır.
