Obama döneminde, 2011-2013 arasında Ulusal Güvenlik Konseyi'nin İran Direktörü olan ve anlaşmanın mimari olarak görülen Richard Nephew, Habertürk'ten Nalan Koçak'a konuştu.
Nephew, şunları söyledi:
‘İRAN 2-3 AYA NÜKLEER SİLAH GELİŞTİREBİLİR'
- Kötü senaryonuz ne?
Birincisi, İranlılar nükleer programlarına yeniden başlayabilir. 2-3 ay gibi bir süre içerisinde kolayca silah geliştirebilirler. İkincisi, sorunu çözmek için artık fazla bir uluslararası destek bulamayacağız. Çünkü artık anlaşma bozan bir ülke olarak görülüyoruz. Bence İran'la daha kötü bir duruma doğru ilerliyoruz, artık yanımızda müttefiklerimizin desteği de yok.
- Trump neden anlaşmadan çekilmeyi bu kadar istedi?
Seçim vaadiydi. Ocak ayında bir ültimatom verdi. Geçen hafta da “Ben sözümü tutarım” dedi. Bunu siyasi değerlerinin parçası olarak görüyor ve doğruyu konuşan bir lider olduğunu kanıtlamak istiyor. Ayrıca bizden daha iyi bir müzakereci olduğunu düşünüyor. “Ben kendi başıma daha iyi bir anlaşma yapabilirim” diyor. Bir yandan da yönetimi içindeki bir grup tarafından kullanılıyor. Bu grup İran'da rejim değişikliği istiyor. Bence Trump'ın böyle bir niyeti yok. Hele insan hakları gibi konular umurunda değil. Bahsettiğim grup Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, BM Elçisi Nikki Haley ve Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'dan oluşuyor. Anlaşmadan çekilme, onlar için rejim değişikliğini sağlayacak bir adımdı.
- Bir anlaşma imzalıyorsunuz sonra çekiliyorsunuz. Bu Washington'un güvenilirliği hakkında ne söylüyor?
Fazla bir itibarımızın kaldığını söyleyemem, büyük zarar gördü. Mesele anlaşma yapamamamız değil, o anlaşmaları siyasi sürece kurban vermemiz. Başka ülkelerde de benzer problemler var ama bizim siyasi sistemimiz daha çok kutuplu. Bu açıdan bakacak olursak, tüm bu yaşananlar anlaşmaların sürdürülebilirliği fikrine zarar veriyor. “Bu yönetim anlaşmayı yapıyor, diğer yönetim ne der?” diye düşünüyorsunuz.
‘ ABD ULUSLARARASI TOPLUMDA YALNIZLAŞIYOR'
- Bazıları ABD'nin uluslararası toplumda yalnızlaşmaya başladığını söylüyor. Öyle mi?
Kesinlikle. Bu sadece nükleer anlaşmada geçerli değil. Trump yönetiminin diğer konulardaki davranışları da buna yol açıyor. Pek çok kişi dünya liderliğini yeniden ele almamız gereken, pek çok sorunla karşı karşıya kaldığımız bir dönemden geçtiğimizi düşünüyor. Ama biz tam aksi istikamette gidiyoruz. Bence bu da ABD'nin pek çok ülkeyle ilişkilerine uzun vadede zarar verecek.
‘İRAN MESELESİNDE UÇURUMUN KENARINDAYIZ'
- İran'dan nasıl bir tepki bekliyorsunuz?
İran siyasetinde güç dengeleri aşırı muhafazakârlar lehine değişiyor. İran dış politikasında daha fazla söz sahibi olduklarını bir düşünün, Ortadoğu ve ABD için önemli sonuçları olacaktır. Bu da olmak üzere. Bence kesinlikle şu an uçurumun kenarındayız. Ruhani ve Zarif “Evet ABD'yle anlaşamadık ama AB, Japonya, Çin, Rusya gibi ülkelerle ilişkilerimiz hâlâ sürüyor” der, bu krizi yönetebilirlerse “Vay be” derim. Eğer olmazsa bahsettiğim tüm kötü senaryoları düşünebilirsiniz.
- Washington'un AB'ye baskı yaptığını biliyoruz, ne kadar direnebilir?
Açıkçası son birkaç haftada Avrupalıların yaptığı açıklamalar beni hayli şaşırttı. ABD'ye agresif cevaplar verdiler. Ama açıkçası bu sözlerin gerçekleşeceğinden o kadar emin değilim. ABD gibi bir müttefike misilleme yapmanız için 28 üye ülkenin onayını almanız gerekli mesela.
‘TÜRK EKONOMİSİNİ FAZLA ETKİLEMEZ'
- Türkiye İran'dan büyük miktarda gaz ve petrol ithal ediyor. Türkiye ekonomisi yeni yaptırımlardan nasıl etkilenir?
ABD daha önce gaz ithalatına kısıtlama getirmedi. Bu değişebilir ama şimdilik sanmıyorum. Çünkü gaz pazarını tanzim etmek çok zor. Petrole gelince, ABD Türkiye'den, İran'dan aldığı petrole kısıtlama getirmesini isteyecek. Fakat burada ekonomiyi çok etkileyecek bir durum yok çünkü başka pek çok petrol tedarik eden ülke var. Sadece bir süreliğine küresel piyasada petrol fiyatları çıkabilir. ABD şimdiye kadar Türk ekonomisine darbe vuracak adımlardan çekindi.
