Hatay'ın Samandağ İlçesi'nde, Hz. Musa'nın toprağa diktiği asasının ölümsüzlük suyu sayesinde yeşermesiyle büyüdüğüne ve 3 bin yıllık geçmişinin olduğuna inanılan Hıdırbey Musa Ağacı doğal güzelliği ve heybetiyle ülkenin dört bir yanından gelen ziyaretçilerin ilgisini çekiyor.
HZ. Musa ile HZ. Hızır'ın buluşması
Rivayete göre, Samandağ Sahili'nde buluşan Hz. Hızır ile Hz. Musa birlikte dağa çıkarlar. Bu ağacın bulunduğu noktaya geldiklerinde Hz. Musa elindeki asayı toprağa saplar ve eğilip su içer. Tekrar dönüp baktığında asanın yeşerip fidana dönüştüğünü görür. Halk arasında ab-ı hayat suyundan can bulan fidanın binlerce yılda gelişerek bugünkü halini aldığına inanılmaktadır.
Yöre halkı, ağacın karşısında bulunan ve ağaca can verdiği, dolayısıyla kutsal olduğuna inandıkları Ab-ı Hayat çeşmesinden akan suyu şişelere doldurup evlerine götürürken ziyarete gelenlerden bazılarının da damacanalara doldurarak buradan su götürdükleri de biliniyor.
Ağacın gövde çapı 7,5 metre, çevresi 21 metre, yüksekliği ise 7 metredir. Ağacın dalları yaklaşık 1000 metrekarelik alanı kaplıyor.
Tarihi ağaçlar "anıtlaştırılıyor"
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da geçmişten günümüze uzanan ve tarihi bağ kuran bu tarz ağaçların korunması için bir nevi seferberlik başlattı. Yüzlerce yıllık yaşa sahip ağaçlar kanunla koruma altına alınırak tanıtımlarına yönelik projeler geliştiriliyor. Proje kapsamında kurulan anitagaclar.gov.tr internet sitesinde de Türkiye genelindeki tescilli 9 bin 369 ağaçtan 297'sinin il, ilçe, yaşı, boyu, gövde ve tepe çapı verilerinin yanı sıra tarihi öyküsüne de yer veriliyor.
Projede Anadolu'nun dört bir köşesinden yüzlerce yıllık tarihe tanıklık etmiş 50'ye yakın ağaç türü mevcut.
Türkiye'nin en yaşlı ağacı
Bugün ülke genelinde 9369 adet anıt ağaç bulunuyor.Zonguldak'ın Alaplı ilçesinde, yaşı 4 bin 115 olarak hesaplanan porsuk ağacı da bunlardan birisi. Ağaç,Türkiye'nin en yaşlı ağacı. Tepe çapı 9,5 metre, gövde çapı 245 santimetre, boyu 23 metre olan porsuk ağacı, Bronz Çağı'na tarihleniyor.
Ülkemizde yetişen ağaç türleri ve özellikleri ise şu şekilde:
Çınar: Dünyada 6-7 türü olan çınarlar, Kuzey Amerika'dan Güney Doğu Avrupa'ya ve Ön Asya'ya kadar geniş bir yayılış gösterir. Yaprakları 3-5 lobludur. Meyveleri küre biçimli, büyük, birleşik ve uzun saplıdır. Çok geniş tepeli, boylu, kalın dallı ve çok uzun ömürlü ağaçlardır. 20-30 metre boylanabilen 3-4 metre çap yapabilen bir ağaç türüdür. Akarsu boylarında ve dere yataklarında yetişen, hızlı gelişen, sürgün verme yeteneği yüksek olan bir ağaçtır. Ülkemizde doğal yayılış gösteren 2 türü vardır.Londra Çınarı ve Doğu Çınarı
Servi: Ülkemizde doğal olarak yetişen (Adi Servi, Akdeniz Servisi)'in iki varyetesi var. Cupressus sempervirens var. sempervirens (Piramidal-Ehrami Servi), Cami avlularında, mezarlıklarda süs bitkisi olarak kullanılır. Diğer varyetesi, Cupressus sempervirens var. horizontalis (Dallı Servi)'in dünya üzerindeki ormanlarının bir bölümü Akdeniz Bölgesi'n de bulunmaktadır. Piramidal formdan geniş konik tepe yapısıyla ayrılır. 30 metreye kadar boy yapabilen sütun ya da piramit görünüşünde veya geniş ve yaygın tepeli ağaç durumunda bulunur.
Andız: Andız ya da andız ağacı, servigiller familyasından, genelde 10–15 metre boylanabilen bir ağaç türüdür. Ülkemizin güneyi ile Doğu Akdeniz bölgesinde, Yunanistan'ın güneyi, batı Suriye ve Lübnan'da 800-1700 metre yükseklikteki kayalıklarda dağılım gösterir.
Boylu Ardıç: Doğu Akdeniz'de, kuzeydoğu Yunanistan'dan ve Türkiye'den güney Bulgaristan'dan Suriye ve Lübnan, Ürdün ve Kafkas dağlarına kadar bulunan bir ardıç türüdür.
Kokulu Ardıç: 15 metre kadar boy yapabilen, piramit taçlı, herdem yeşil bir kozalaklı türüdür. Gövde gençliğinde düzgün ve gri renktedir, olgunlaştıkça dikine çizgili bir hal alır; dallar yukarı doğru gelişir. Yapraklar bazı alt dallarda 2-3 milimetre uzunlukta, iğne şeklinde, sivri uçlu, batıcı, koyu yeşil renkte; çoğunluk yaprak ise 1,5-2 milimetre uzunlukta ve pul yaprak şeklindedir. Yaprak ovuşturulduğunda kendine has bir koku verir. Erkek çiçekler 2-4milimetre uzunlukta, sonbaharda sürgün uçlarında belirir, Mart ayında olgunlaşır; dişi çiçekler Mart ayında çıkarlar ve 1,5-2 milimetre uzunlukta, pembe-turuncu renklidir.
Meşe: Meşe cinsine dair yaklaşık 280 kadar tür dünyada kuzey yarım kürede ve ülkemizin her bölgesinde türlere göre yayılış gösterebilir. 25 metre boya ve 2 metre çapa erişebilen ağaç formundan 3-5 metre boya sahip çalılara kadar değişen türleri bulunmaktadır. Sapsız Meşe, Saplı meşe, Kermes meşesi,Tüylü Meşe ve Istranca meşesi türü bulunur.
Çamlar: Çam cinsi yüzlerce alttür, varyete ve coğrafi ırk içerir. Kuzey yarım kürede tropikal bölgelerde yüksek dağlarda görünür. 40 metrenin üzerinde boylu ve piramidal habitüslü çamlar yanında bodur ve sürünücü türler de vardır. Genellikle ışık ağacıdır ve gölgeye dayanamazlar ancak karaçam gibi bazı türleri yarı gölge sever.Kızılçam, fıstık çamı, kara çam türü mevcut.
Göknar: Göknar ya da köknar, çamgiller familyasının Abies cinsinden iğne yapraklı ağaç türlerine verilen isimdir. 40 metreye kadar boylanabilen göknarlar, kendine özgü formu, gövde kabuğu iğne yaprakları ve hatta kokusu ile Çamgiller familyasının diğer türlerinden ayırt edilebilir.
Sedir: Sedirler sıcak Akdeniz ikliminin ağacıdır. Güneşli yamaçları severler ve ışık ağacıdır. Dört sedir türünden birisi olan Toros sedirinin dünya üzerindeki en geniş doğal ormanları ülkemizdedir. Toros sediri, Himalaya sediri bulunuyor.
Sakız ağacı: Sakız ağacı 20 metreye kadar boylanabilen geniş ve yuvarlak tepeli bir ağaç türüdür. Asıl yayılışını Kuzey Afrika'da gösterir. Ege ve Akdeniz ormanlarında doğal olarak yetişir. Koyu kırmızı çiçeği salkım şeklindedir.
Ihlamur: Kuzey yarım kürenin ılıman ve subtropik bölgelerinde yayılış gösteren 30 kadar türü vardır. Bu türlerden ülkemizde 3 tanesi doğal olarak yayılış gösterebilir. Genel olarak, Marmara, Batı Karadeniz, orta Toroslar ve Kuzey Anadolu'da yayılış gösteren 20-30 metre boyunda sık dallı, geniş tepeli bir ağaçtır. Türlerine göre Gümüşi Ihlamur; Batı Karadeniz ve Marmara sahilleri ormanlarının alçak ve rutubetli yerlerinde, Büyük Yapraklı Ihlamur; Çanakkale çevresi ve Orta Toroslarda, Kafkas Ihlamuru; Anadolu'nun Kuzey ve Kuzey doğu bölgelerinde, Kaz Dağları ve Antalya çevrelerinde görülür. Çoğunluğu ağaç, bazıları da boylu çalı halinde kışın yaprağını döken bitkilerdir.
Mamut ağacı: Mamut ağacı 80-100 metre boy, 3-4,5 metre çap yapabilen, çap hacim ve yaş bakımından dünyanın en büyük ağacıdır. Doğal yayılış alanı Amerika'nın Kaliforniya Eyaleti'nin bazı bölgeleri olarak bilinmektedir.
Anadolu kestanesi: 30 metre kadar boy 3 metre kadar gövde çapı yapabilen bir ağaç türüdür. 1000 yaşına kadar yaşayabildiği bilinmektedir.
Ahlat: Ahlat, Anadolu'da yaygın olarak yetişen yabani bir armut türüdür. Genelde ahlat yaygın adıyla bilinir. Bazı yörelerde çakal armudu, çördük gibi yöresel isimleri de vardır. Ahlat, Anadolu'nun hemen her yerinde bulunan, bir ağaç türüdür. Kuraklığa ve hava kirliliğine dayanıklı bir türdür.
Doğu kayını: Doğu Kayını, Balkanlar'dan Trakya'ya ve kuzeyden ve güneyden Yıldız (Istranca) Dağları ile İstanbul'a ulaşır, sonra Kocaeli Yarımadası'na biraz Ege'ye iner. Buradan Doğu Karadeniz boyunca Kafkaslar'a ve Kırım'a uzanır. Bu ana yayılıştan ayrı olarak İskenderun Körfezi'nin kuzey doğusunda Hatay ve Maraş'ta ormanların yüksek bölgelerinde 1500 metre üzerinde izole yayılış gösterir. 30-40 metreye kadar boy 2 metrenin üzerinde çap yapabilen bir ağaç türüdür. Açık gri veya koyu gri renkli kabukları çatlamadan düz ve pürüzsüz olarak kalır.
Gürgen: Kışın yaprağını döken ağaç ve ya boylu çalı halin de ki bitkilerdir. Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesin de yayılış gösterir. Genellikle kuzey ve güney kıyı bölgelerimizin karışık ormanlarında bulunur. Dallar narin, kabuk gri renkli, düzgün veya levhalar halin de çatlaklıdır. Toprak durumuna göre derine giden veya yayvan bir kök sistemi kurar. Rutubetli ağırca toprakları sever, su baskınlarına dayanıklıdır. Humus içeriği fazla olan sıcakça kalker toprakların da iyi bir büyüme yapar. Bazı türlerinin boyu 20 metreye kadar ulaşabilir.
